نامزدهای ریاست‌جمهوری این روزها برای اینکه بتوانند آرای بیشتری به دست بیاورند وعده‌های رنگارنگ می‌دهند؛ از قول یارانه ۴۵۰ هزارتومانی و حل کردن مشکل بورس ظرف مدت سه روز گرفته تا اصلاح روابط بین‌الملل، مواردی است که از زبان نامزدهای ریاست‌جمهوری شنیده می‌شود. برخی از آن‌ها حتی تلاش می‌کنند با یادآوری مشکلات گروه‌های مورد تبعیض قرار گرفته مثل زنان و اقلیت‌ها توجه آن‌ها را به خود جلب کنند تا شاید رای آن‌ها را از آن خود کنند؛ اما در میان وعده‌های انتخاباتی نامزدها نشانه‌ای از برنامه‌های احتمالی برای حل مشکلات اجتماعی و زیست‌محیطی وجود ندارد. شاید به این دلیل که تخصص و دغدغه حل مشکلات اجتماعی را ندارند یا شاید می‌دانند صحبت کردن درباره مسائل اجتماعی مثل کودکان، در صندوق آرای آن‌ها تاثیری نخواهد داشت چون کودکان حق رای ندارند.

کودکان؛ اولویت فراموش‌ شده

مسائل مربوط به کودکان در جمهوری اسلامی بی‌شمار است؛ فعالان حقوق کودک بارها هشدار داده‌اند که از آموزش‌وپرورش گرفته تا برنامه‌ریزی برای کودکان آسیب‌پذیر که محکوم به ازدواج زودهنگام و کار اجباری هستند به بازنگری جدی نیاز دارد. این در حالی است که نه‌تنها حوزه کودکان در دولت متولی خاص ندارد بلکه در برنامه‌های نامزدهای ریاست‌جمهوری هم کودکان اصلا به حساب نمی‌آیند. این در حالی است که پیش‌شرط توسعه پایدار در هر جامعه‌ای توجه ویژه به کودکان آن جامعه است ولی به قول مظفر الوندی، دبیر پیشین مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک، «مسائل کودکان» در اولویت نامزدهای ریاست‌جمهوری قرار ندارد. او در گفت‌وگو با ایلنا ضمن انتقاد از اینکه نامزدهای ریاست‌جمهوری «تا امروز هیچ نکته‌ای درباره مسائل کودکان بیان نکرده‌اند»، گفت که «رئیس‌جمهور باید از مجمع تشخیص مصلحت نظام بخواهد سیاست‌هایی برای کودکان تدوین شود».

کودکان بازمانده از تحصیل، کودکان بدون شناسنامه، کودکان قربانی خشونت، کاهش سن اعتیاد، ازدواج کودکان، کار اجباری و کودکان محروم و حاشیه‌نشین تنها برخی از آسیب‌‌هایی است که جمعیت زیادی از کودکان کشور را تهدید می‌کند و در کنار همه این‌ها باید مسائل مربوط به آموزش و پرورش را نیز اضافه کرد که انتقادهای زیادی بر آن وارد است اما با وجود اینکه بیش از ۲۴ میلیون از جمعیت ایران را افراد زیر ۱۸ سال یعنی کودکان، تشکیل می‌دهند نامزدهای ریاست‌جمهوری هیچ برنامه مشخصی برای آن‌ها ندارند و در مناظره‌ها و گفت‌وگو‌های انتخاباتی آن‌ها را خطاب قرار نمی‌دهند، شاید به این دلیل که گفت‌وگو با این گروه سنی که اغلب آن‌ها حق رای نیز ندارند، تاثیری در آرای آن‌ها نخواهد داشت.

محیط‌‌زیست در اغما

محیط‌‌زیست ایران وضعیتی شبیه به اغما دارد، بحران آب و خشک‌سالی کشور را تهدید می‌کند، تالاب‌ها در حال نابودی هستند، جنگل‌ها در آتش‌سوزی‌های پی‌درپی می‌سوزند. فرسایش خاک و نشست زمین در برخی مناطق به مرحله هشدار رسیده و آلاینده‌ها کمر به تخریب محیط‌‌زیست بسته‌اند و در چنین شرایطی فقط برنامه‌ریزی و مدیریت کارآمد است که می‌تواند محیط‌‌زیست ایران را نجات بدهد اما محیط‌‌زیست هم مثل کودکان حق رای ندارد و شاید به همین دلیل در وعده‌های انتخاباتی نامزدهای ریاست‌جمهوری مورد توجه قرار نمی‌گیرد.

بی‌توجهی به مسائل محیط‌‌زیست در جریان تبلیغات ریاست‌جمهوری به گفته مجید عباسپور، رئیس انجمن متخصصان محیط‌‌زیست ایران، مختص به دوره فعلی نیست و «در ادوار دیگر» نیز وجود داشته است. مجید عباسپور با اشاره به اینکه «تنها نامزد انتخاباتی که در تبلیغات خود به این موضوع پرداخت حسن روحانی بود»، به رکنا گفت: «اما او هم به نظر بسیاری از فعالان این حوزه، نه‌تنها گرهی از مسائل زیست‌محیطی ایران باز نکرد، بلکه اکنون دولتش را در شرایطی تحویل می‌دهد که وضعیت منابع آبی، آلودگی هوا، زیستگاه‌های حیات‌وحش، مناطق حفاظت‌شده و آتش‌سوزی جنگل‌ها از هشت سال قبل بدتر شده است.»

به گفته مجید عباسپور: «با وجود معضلات فراوانی که اکنون محیط‌‌زیست ایران، به خصوص از نظر منابع آبی درگیر آن است، بسیاری از نامزدها به‌گونه‌ای صحبت می‌کنند که گویی هیچ شناختی از مشکلات زیست‌محیطی ایران ندارند و طبیعتا وقتی این افراد سکان اداره کشور را به دست بگیرند، بعید است که بتوانند الگوهای توسعه پایدار را پیاده کنند.»

حوزه اجتماعی و افراد غیراجتماعی

یکی از مهم‌ترین مسائلی که همواره فعالان مدنی را در جمهوری اسلامی با مانع روبه‌رو کرده، برخورد و نگاه امنیتی به مسائل و آسیب‌های اجتماعی است.

با وجود اینکه دولت‌ها تلاش می‌کنند از زیر بار مسئولیت خود در ایجاد محدودیت برای فعالان اجتماعی شانه خالی‌ کنند، شواهد حاکی از آن است که در مواقع بسیاری دستگاه‌های اجرایی مثل وزارت کشور و سازمان بهزیستی در ناکامی‌ها برای حل مشکلات و محدودیت‌ها و موانع ایجاد شده نقش داشته‌اند. نمونه‌اش حکم تعلیق جمعیت دانشجویی امام علی با شکایت وزارت کشور در دادگاه بدوی بود. بر عملکرد سازمان بهزیستی نیز به عنوان متولی اصلی رسیدگی به امور آسیب‌دیدگان اجتماعی، انتقادهای بسیاری وارد است.

سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، به نامزدهای ریاست‌جمهوری توصیه کرده که امور اجتماعی را با نگاه سیاسی‌ـ‌امنیتی نگاه نکنند. او با اشاره به اینکه حوزه اجتماعی باید به دست افراد متخصص این حوزه سپرده شود به خبرگزاری مهر گفت: «در طول ۴۲ سال گذشته، شایسته‌گزینی در حوزه اجتماعی نداشتیم. همیشه مدیران اجتماعی، غیر اجتماعی بودند و طبیعی است در این شرایط نمی‌شود حوزه اجتماعی را مدیریت کرد. حوزه اجتماعی باید به دست نخبگان اجتماعی سپرده شوند که سه ویژگی تخصص در این حوزه، اجرا و سیاست‌گذاری اجتماعی را بشناسند.»