متان سوخت فسیلی است، هیدروکربنی که سوخت اجاق‌گاز و غیره است و در گرمایش خانه‌ها کاربرد دارد. براثر سوختن متان، دی اکسید کربن تولید می‌شود که گاز گلخانه‌ای است. اما خود متان نیز گاز گلخانه‌ای بسیار قوی است.

متخصصان می‌گویند مهار کردن انتشار متان اهمیت بسیاری در مهار گرمایش زمین دارد که موضوع بحث‌های داغ اجلاس اقلیمی سران کشورها موسوم به کوپ ۲۶ است؛ اجلاسی که هم‌اکنون در گلاسگو برگزار می‌شود.

متان جزء اصلی گاز طبیعی است و در معده دام‌ها نیز تولید می‌شود. هم‌اکنون مقدار این گاز در جو به بیشترین میزان خود از آغاز ثبت آن یعنی ۴۰ سال پیش رسیده است.

متان بر دمای زمین چه اثری دارد؟

متان گازی گلخانه‌ای است که در درازمدت بیش از دی اکسیدکربن گرما را حبس می‌کند. طبق اعلام سازمان ملل متحد، حدود ۳۰ درصد گرمایش جهان از زمان پیشاصنعتی تاکنون به علت انتشار متان بوده است.

طبق یافته‌های برنامه محیط‌زیست سازمان ملل در ابتدای سال جاری، این گاز آنقدر قوی است که کاهش ۴۵ درصدی انتشار آن در دهه حاضر می‌تواند میزان گرمایش زمین تا سال ۲۰۴۵ را حدود سه دهم درجه سانتی‌گراد کاهش دهد.

متان هم‌چنین به تولید ازون کمک می‌کند، اما نه در لایه‌های بالای جو بلکه نزدیک سطح زمین که برای انسان خطرناک است. سازمان ملل بهار امسال اعلام کرد کاهش چشمگیر انتشار گاز متان می‌تواند مانع از مرگ صدها هزار نفر شود.

کاهش انتشار گاز متان نتایج فوری به همراه خواهد داشت و می‌تواند به رسیدن جهان به هدف گرمایش یک ممیز پنج دهم درجه‌ای طبق پیمان پاریس ۲۰۱۵ کمک کند.

گرنت آلن فیزیکدان جو در دانشگاه منچستر می‌گوید: دی‌اکسیدکربن حدود هزار سال در جو می‌ماند حال آنکه متان حدود ۱۰ سال می‌ماند. به همین علت «هرقدر بتوانیم میزان انتشار متان را کاهش دهیم اثرات آن در کند کردن روند گرمایش جهانی سریع‌تر آشکار خواهد شد.»

متان از کجا می‌آید و چطور می‌توان انتشار آن را مهار کرد؟

متان در طبیعت وجود دارد و عنصر اصلی گازی است که برای تامین انرژی در خانه‌ها مصرف می‌شود. اما در فرایند استخراج و انتقال آن ممکن است به هوا نشت کند و نشت از خط لوله‌های سوخت‌رسانی و سایر زیرساخت‌ها می‌تواند موجب انتشار زیان‌بار این گاز شود.

سازمان جهانی انرژی اوایل سال جاری از دولت‌ها خواست در مورد چنین تخلف‌هایی سخت‌گیری کنند و نیز از شرکت‌ها بخواهند در طراحی این زیرساخت‌ها میزان نشت متان را به حداقل برسانند.

اما منبع اصلی گاز متان طبق اعلام سازمان ملل، فعالیت‌های کشاورزی است. بخش بزرگی از انتشار متان در این بخش از کودهای زراعی و نفخ معده دام‌ها سرچشمه می‌گیرد اما شالیزارهای برنج نیز به علت خاک کم‌اکسیژنی که دارند محیطی امن برای باکتری‌های متان‌زا هستند.

به گفته سازمان ملل رویگردانی مردم از خورد و خوراک‌های پرگوشت نیز در درازمدت تولید متان را کاهش می‌دهد زیرا برای پاسخ دادن به تقاضا شمار کم‌تری گاو و دام‌ لازم است. با توجه به روند افزایشی جمعیت جهان این پدیده اهمیت ویژه‌ای دارد.

کارشناسان می‌گویند دامداران باید به دام‌هایشان غذاهای مقوی بیش‌تری بدهند تا بتوانند با پرورش دام‌های کم‌تر، بزرگ‌تر و دارای بهره‌وری بالاتر؛ متان کم‌تری تولید کنند. شالی‌زارهای برنج را هم می‌توان دوره به دوره خشک کرد تا خاکشان بتواند اکسیژن جذب کند.

به گفته درو شیندل متخصص اقلیم دانشگاه دوک در کارولینای شمالی دخالت‌های اقلیمی از جمله کاهش پسماند غذا و روی آوردن به انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند میزان تقاضا برای گاز طبیعی را کم‌تر کند و میزان استخراج را از آغاز کاهش دهد.

تغییر تراز متان در سال‌های اخیر چگونه بوده است؟

سازمان ملل اوایل امسال اعلام کرد: تراز متان در کل از دهه ۱۹۸۰ که اندازه‌گیری آن آغاز شد به بالاترین حد خود رسیده است.

به گفته کارشناسان اقلیم ایالات‌متحده، در سال ۲۰۲۰ باآنکه همه‌گیری کرونا رخ داد غلظت متان در جو بالا رفت و به بالاترین میزان  سالانه از ۱۹۸۳ به بعد رسید. اما اداره ملی اقیانوسی و جوی (ان.او. ای.ای) آمریکا می‌گوید سوخت‌های فسیلی به تنهایی عامل این افزایش نیستند.

درواقع طبق اعلام سازمان بین‌المللی انرژی انتشار متان صنعت نفت و گاز در سال ۲۰۲۰ کاهش یافت.

این نهاد در ژانویه امسال (۲۰۲۱) اعلام کرد: طبق تحلیل‌ها، بخش اعظم کاهش انتشار متان در سال ۲۰۲۰ فقط به خاطر کاهش تولید نفت و گاز بود نه آن‌که شرکت‌ها به جلوگیری از انتشار متان در بهره‌برداری‌هایشان توجه بیشتری کرده باشند. بنابراین خطر آشکاری وجود دارد که افزایش تولید به‌منظور احیای فعالیت‌های اقتصادی جهان این روند نزولی را برعکس کند.

مقدار متان در جو طبق برآورد اداره ملی اقیانوسی و جوی طی دو دهه گذشته ۶ درصد افزایش یافته است.