دو هزار و ۴۰۰ زن و مرد جوان و کهنسال از تحصیلکرده‌ها و متنفذان قومی افغانستان حول محور نهادی به نام «راه قلم» برای بازگشایی مدارس دخترانه، توسعه آموزش‌وپرورش و ترویج حق آموزش برای همه در دورافتاده‌ترین روستاهای جنوب افغانستان فعالیت می‌کنند.
کار و تلاش فعالان سازمان راه قلم تنها به جنوب افغانستان خلاصه نمی‌شود اما به دلیل اینکه قندهار و هلمند، در جنگ ۲۰ ساله اخیر در افغانستان بیشترین آسیب را متحمل شده و بیشترین چالش در عرصه آموزش‌وپرورش را داشته‌اند، آنان فعالیت خود را بر این دو استان متمرکز کرده‌اند.
قندهار و هلمند از استان‌های پشتون‌نشین افغانستان با جامعه‌ای به شدت محافظه‌کارند و از پایگاه‌های سنتی رهبران طالبان به شمار می‌روند که در ۲۰ سال گذشته، بیشترین بارِ جنگ مرگبار طالبان با نیروهای دولت پیشین افغانستان و نیروهای ناتو را بر دوش کشیده‌اند.
مطیع‌الله ویسا، موسس سازمان راه قلم، یک جوان قندهاری است که در هند، تا مقطع کارشناسی‌ارشد حقوق بشر تحصیل کرده است. زمانی که مطیع‌الله از سفر تحصیلی هند به افغانستان بازگشت، برخلاف بسیاری از جوانان، برای یافتن شغل مناسب به نهادهای دولتی مراجعه نکرد. پدر او شخصی بانفوذ و از چهره‌های مردمی قندهار است اما او سراغ کار دولتی نرفت و به جای آن، برای ترویج حقوق بشر از طریق بازگشایی مدارس و کارزار گسترده «آموزش برای همه» آستین بالا زد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
مطیع‌الله ویسا در گفت‌وگو با ایندیپندنت فارسی گفت: «سازمان راه قلم از سال ۲۰۰۹ تاکنون فعالیت دارد و تمرکز ما بر بازگشایی مدارس، ایجاد کتابخانه و تشویق مردم به حمایت از آموزش دختران و پسران است.»
به گفته ویسا، سازمان راه قلم، اکنون در سراسر افغانستان دو هزار و ۴۰۰ داوطلب دارد که از این میان، ۴۰۰ تن زن‌اند. فعالیت این سازمان سراسری است و در همه شهرهای افغانستان جریان دارد اما تمرکز آن بیشتر روی مناطقی است که ساکنان آنان به دلایل فرهنگی، سنتی و جنگ ادامه‌دار در روستاهایشان از تحصیل محروم مانده‌اند.
مطیع‌الله ویسا می‌گوید که او پس از تاسیس سازمان راه قلم، همراه جمعی از اعضای این سازمان و با هزینه شخصی به ۳۴ مرکز استان و ۳۰۶ شهرستان افغانستان سفر کرده و اوضاع مدرسه‌ها، دانش‌آموزان و نگاه مردم به آموزش‌وپرورش را از نزدیک بررسی کرده‌اند. او از این سفر چیزهای زیادی آموخته است؛ از جمله اینکه مردم افغانستان تشنه آموزش و برقراری صلح‌اند اما جنگ طولانی آنان را از این حق اساسی محروم کرده است.
ویسا می‌گوید که به دلیل شدت جنگ در ۱۰ سال گذشته، بسیاری از روستاهای دورافتاده به محل فعالیت نظامی طالبان تبدیل شدند و مدرسه‌ها به دلیل جنگ بسته بودند. مردم نیز به دلیل نبود یک دورنمای روشن، به بازگشایی مدارس علاقه‌‌ای نداشتند. به گفته مطیع‌الله ویسا، تا قبل از فروپاشی دولت پیشین افغانستان که جنگ همچنان در سراسر افغانستان با شدت در جریان بود، در اثر تلاش‌های داوطلبان سازمان راه قلم، ۱۰۰ مدرسه در روستاهای ناامن به روی دختران و پسران باز شده‌اند.
از سال ۲۰۰۹ تاکنون، با تلاش‌های پیگیر داوطلبان سازمان راه قلم در مناطق دورافتاده سراسر افغانستان، ۴۶ مدرسه جدید با هزینه مردم، سازمان‌های مددرسان و سهیم شدن وزارت آموزش‌وپرورش افغانستان تاسیس شده است.
در سال ۲۰۱۷، داوطلبان این سازمان در یک کارزار گسترده، ۳۵۰ هزار جلد کتاب از سراسر افغانستان جمع‌آوری و ۳۹ کتابخانه در استان‌های مختلف این کشور تاسیس کردند. این کتابخانه‌ها به‌روی همه به‌ویژه دانش‌آموزان و دانشجویان بازند و ادبیات کودک از بخش‌های عمده آنان است.
مطیع‌الله ویسا می‌گوید که از میان دوهزار و ۴۰۰ نفری که داوطلبانه در این سازمان کار می‌کنند، حتی یک نفر هم حقوق نمی‌گیرد؛ چون تعهد سازمان راه قلم این است که در کنار ترویج حق آموزش‌وپرورش برای دختران و پسران، کار داوطلبانه را نیز ترویج کند: «ما باید یاد بگیریم که خودمان برای خودمان کار کنیم. همیشه نباید دست ما به‌سوی سازمان‌ها و کشورهای خارجی دراز باشد. اگر خودمان دست‌به‌کار نشویم، دامنه تباهی و بدبختی گسترده‌تر می‌شود. تنها راه نجات ما باز شدن مدارس و توسعه آموزش‌وپرورش است. این کاری است که از عهده خود ما برمی‌آید.»
در میان داوطلبان سازمان راه قلم، افرادی از انواع گروه‌های اجتماعی حضور دارند. ویسا می‌گوید که در میان داوطلب‌ها، ملاها، متفذان قومی، تاجران، دانشجویان و فعالان حقوق بشر نیز هستند و کار در روستاها بیشتر با کمک ملاها و متنفذان قومی انجام می‌شود. او می‌افزاید که در نتیجه فعالیت سازمان راه قلم و خصوصا کارزار «خانه به خانه»، با صحبت با خانواده‌ها در مورد حق تحصیل، مذاکره با طالبان و مسئولان دولت پیشین برای بازگشایی مدارس، سفر به دورافتاده‌ترین روستاها و تهیه گزارش از اوضاع مدارس و آموزش‌وپرورش و تشویق متنفذان، ملاها و مقام‌های محلی برای توجه به مدارس زمینه تحصیل بیش از ۱۰۰ هزار کودک پسر و دختر فراهم شده است. در این میان، ۸۰۰ کودک که پدرانشان در جنگ ۲۰ سال اخیر کشته شده‌اند نیز به کمک تاجران و متنفذان قومی به مدرسه رفته‌اند.
ویسا می‌گوید که پس از فروپاشی دولت پیشین افغانستان، با برخی از مسئولان محلی طالبان در قندهار صحبت و به آنان گوشزد کرده است که نمی‌توانند مانع آموزش دختران شوند چون جامعه تغییر کرده است و خانواده‌ها از دخترانشان حمایت می‌کنند.
مطیع‌الله ویسا که به همه شهرستان‌های افغانستان سفر کرده است، روایت می‌کند که زادگاهش قندهار و برخی دیگر از استان‌های جنوب افغانستان، بیشترین چالش را در زمینه آموزش‌وپرورش دارند. به باور ویسا، به دلایل فرهنگی و جنگ طولانی، بیشتر مدارس در شهرستان‌های قندهار و هلمند تعطیل مانده‌اند و در حالی که سالانه هزاران دختر و پسر از مدارس کابل و شمال افغانستان به دانشگاه‌ها راه می‌یابند، در ۲۰ سال گذشته، از ۱۷ شهرستان استان قندهار حتی یک دختر هم مدرسه را تمام نکرده و به دانشگاه وارد نشده است. او معتقد است که تلاش سازمان راه قلم این وضعیت را تغییر می‌دهد.
زرلشت ولی یکی از فعالان سازمان راه قلم است که در راه‌اندازی کارزار خانه به خانه و صحبت با پدران و مادران برای ترویج حق آموزش نقش برجسته‌ای دارد. به گفته او، در روستاها و به‌ویژه در مناطق جنوب افغانستان برای ترویج حق آموزش‌وپرورش دشواری‌های زیادی دارد؛ از جمله اینکه شماری از مردان حاضر نیستند با داوطلبان زن در این مورد صحبت کنند. در روستاها معمولا زنان و مردان داوطلب سازمان راه قلم جداگانه با مردان و زنان خانواده‌ها صحبت می‌کنند تا آنان را متقاعد کنند که از حق آموزش فرزندانشان به‌ویژه دختران حمایت کنند.
خانم زرلشت می‌گوید که فعالیت‌های آنان از سال ۲۰۰۹ تاکنون، تغییرات چشمگیری در جامعه افغانستان به وجود آورده و دیدگاه مردم به آموزش دختران در مناطق روستانشین هم تغییر کرده اما فروپاشی دولت افغانستان بسیاری از زحمات آنان را بر باد داده است. خانم زرلشت می‌گوید: «تا قبل از فروپاشی دولت پیشین افغانستان، بیشترین مشکلات در روستاها بود و تمرکز ما نیز بر روستاهای دوردست و ناامن بود چون بیشترین مدارس روستایی بسته بودند. اما اکنون چالش‌های روستا و شهر مشابه است. فعلا مدارس دخترانه هم در روستاها و هم در شهرها بسته‌اند و بسیاری از زحمات ما در صفر ضرب شدند و باید از نو شروع کنیم.»
زرلشت تاکید می‌کند با اینکه کار در زمینه ترویج حق آموزش و پروش با وجود تحول اخیر در افغانستان، دشوارتر شده، داوطلبان سازمان راه قلم به کارشان ادامه می‌دهند چون چشم‌های زیادی به آنان دوخته شده است و اگر این سازمان در چنین شرایطی متوقف شود، ناامیدی و نگرانی از محروم ماندن دختران از آموزش بیشتر می‌شود.
نزدیک به دو ماه است که در مدارس به روی دختران در بسیاری از استان‌های افغانستان بسته شده است. طالبان دلیل این کار را تلاش برای ایجاد یک شیوه جدید برای مدارس دخترانه اعلام کرده است. به باور مقام‌های دولت طالبان، دختران باید در فضایی امن که هیچ مردی در آن حضور نداشته باشد، درس بخوانند.
(عکس‌ها از صفحه رسمی سازمان راه قلم)
