«نه می‌بخشیم و نه فراموش می‌کنیم!» این فریاد مادران و پدران دادخواهی است که فرزندان خود را در اعتراضات آبان ۹۸ از دست داده‌اند، مادران و پدرانی که به خونخواهی فرزندان خود ایستاده‌اند؛ با یک سوال: به کدامین گناه جان فرزندانمان را گرفتید؟

۲۴ آبان ۱۳۹۸ شمار زیادی از مردم در بسیاری از استان‌ها در اعتراض به افزایش سه برابری بهای بنزین به خیابان‌ها آمدند. این اعتراضات که در ابتدا بر مشکلات اقتصادی و معیشتی متمرکز بود، به تدریج ابعاد گسترده‌تری به خود گرفت و به اعتراضات ضد حکومتی بدل شد. به گفته مقام‌های جمهوری اسلامی این اعتراضات در ۲۹ استان و بیش از صد شهر بر پا شده بود.

این اعتراضات با قطع اینترنت و سرکوب شدید نیروهای امنیتی مواجه و به شدت سرکوب شد.

عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور وقت ایران تعداد کشته شدگان در این اعتراضات را بین ۲۰۰ تا ۲۲۵ نفر اعلام کرد، اما براساس خبرگزاری رویترز حدود ۱۵۰۰ نفر در جریان اعتراضات کشته شده‌اند. این خبرگزاری همچنین از دستور علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، برای پایان دادن به اعتراضات «به هر شکل ممکن» خبر داد.

سازمان عفو بین الملل نیز با اعلام هویت ۳۰۴ نفر از معترضانی که به دست نیروهای امنیتی کشته شدند، تاکید کرد که تعداد کشته‌شدگان ممکن است بسیار بیشتر از این عدد باشد.

در پی این کشتار، خانواده کشته‌شدگان این اعتراضات با برگزاری کمپین‌های مختلف خواستار پاسخگویی و مجازات عاملان  کشته شدن نزدیکانشان شدند.

یکی از این کارزارها که پیش از انتخابات ۱۴۰۰ برگزار شد «کارزار تحریم انتخابات» و «نه به جمهوری اسلامی» بود. پدر محمد طاهری از کشته شدگان آبان با انتشار ویدیویی شناسنامه خود و فرزندش را نشان داد و گفت که در انتخابات پیشین شرکت کرده، اما جکومت شناسنامه پسرش را باطل کرده است. او گفت که رای‌اش سرنگونی این رژیم جنایتکار است.

مادر محمد طاهری هم با انتشار یک ویدیو گفت که رای او نه به جمهوری اسلامی است.

مادران و پدران کشته شدگان آبان در واقع به تحریمی پیوستند که حتی طبق آمارهای رسمی حکومت موفق شد بیش از ۵۰ درصد ایرانیان را به تحریم انتخابات بکشاند در حالی که به نظر می رسد شمار تحریم کنندگان انتخابات بیش از این باشد.

جمهوری اسلامی در دو سال گذشته فشار زیادی به خانواده کشته شدگان وارد کرده است تا آنها را از دادخواهی منصرف کند. بسیاری از این خانواده‌ها می‌گویند ماموران حتی اجازه برگزاری مراسم عزاداری به آنها نمی‌دهند.

 اعضای خانواده پویا بختیاری از کشت‌ شدگان آبان بارها بازداشت و بازجویی شده اند. پویا بختیاری در جریان اعتراضات در مهرشهر کرج از ناحیه سر هدف گلوله ماموران امنیتی قرار گرفت و جان باخت.

اکنون و در آستانه دومین سالگرد اعتراضات آبان ماموران امنیتی با خانواده‌های کشته‌شدگان تماس گرفته و از آنها خواسته‌اند که با رسانه‌ها مصاحبه نکنند و مراسمی برگزار نکنند، اما این فشارها مانع دادخواهی این خانواده ها نشده است.

ناهید شیرپیشه، مادر پویا بختیاری، مهرماه گذشته در توییتی نوشت: «آنان که به گمان خود با هجوم به منزل و بردن موبایل و وسایل شخصی قصد خاموش کردن صدای دادخواهی من را داشته و دارند، سخت در اشتباهند.»

به بسیاری از این خانواده‌ها گفته شده بود که در مراسم عزاداری فرزندانشان صدای قرآن و شیون و عزاداری نباید بلند شود و فیلمبرداری و عکاسی از مراسم هم ممنوع اعلام شده بود.

محبوبه رمضانی، مادر پژمان قلی‌پور یکی دیگر از جان‌باختگان آبان ۹۸، با انتشار ویدیوئی خطاب به حاکمیت جمهوری اسلامی گفته است: «خودتان می‌دانید که با آبان نابود شدید و این اعتراضات ادامه خواهد داشت، مگر اینکه خانواده‌های جان‌باختگان آبان را هم از بین ببرید.»

مادران دادخواه اعتراضات آبان، اولین و آخرین مادرانی نبوده و نیستند که به خونخواهی فرزندان خود برخاسته‌اند. در طول ۴۳ سال از عمر جمهوری اسلامی در ایران بسیاری از این مادران سر بر آورده و هنوز ایستاده‌اند.

مادران خاوران بعد از گذشت بیش از سی سال از اعدام عزیزانشان هنوز در پی دادخواهی هستند. آنها مادران و اعضای خانواده هزاران زندانی سیاسی هستند که در تابستان ۱۳۶۷ به طور دسته جمعی در زندان‌های جمهوری اسلامی و با حکم هیئت‌های مرگ که ابراهیم رییسی، رییس‌جمهوری کنونی، نیز یکی از اعضای اصلی آن هیئت‌ها بود اعدام شدند.

از سوی دیگر شمار دیگری از بستگان قربانیان اعدام‌های دهه ۶۰ با پی‌گیری‌های مستمر اخیرا موفق شده‌اند یکی از عوامل آن اعدام‌ها را  به دادگاه بکشانند. بسیاری از خانواده‌های اعدام‌شدگان دههٔ ۶۰ در دادگاه حمید نوری که در استکهلم سوئد در حال برگزاری است شرکت کرده‌اند و علیه او شهادت داده‌اند. حمید نوری متهم است که در اعدام‌های دسته‌جمعی زندانیان سیاسی در دهه ۶۰ مشارکت داشته است.

مادران پارک لاله نیز که پس از کشتار مردم معترض در خیابان در سال ۱۳۸۸ با حضور در میدان آب نمای پارک لاله تهران پا به عرصه فعالیت جمعی گذاشتند، هنوز فریاد دادخواهی سر می‌دهند. این گروه در اعتراض به کشتن و مجروح و زندانی شدن مردمی شکل گرفت که برای گرفتن حقوق اولیه خود به طور مسالمت‌آمیز به خیابان‌ها آمده بودند.

خانواده‌های کشته‌شدگان حمله به کوی دانشگاه در سال ۱۳۷۸، معترضان دی ماه ۱۳۹۶، جنبش سبز در سال ۱۳۸۸، قربانیان سرنگونی هواپیمای اوکراینی و معترضان به بی‌آبی در خوزستان همه و همه خواستار مجازاات عاملان و مسببان قتل بستگانشان هستند. همه آنها حکومت ایران را عامل و بانی کشتار فرزندان خود می‌دانند.

با حمایت این خانواده‌ها از یکدیگر در سراسر ایران نوعی اتحاد و همبستگی میان آنها دیده می‌شود.

مرداد ماه گذشته مادران کشته‌شدگان آبان در حالی که عکس فرزندان خود را در دست داشتند با تجمع در میدان آزادی تهران، از معترضان به بی آبی در خوزستان حمایت کردند . آنها شعار دادند: خوزستان آب ندارد، آبان فرزند ندارد. این تجمع با خشونت نیروهای امنیتی مواجه شد و ماموران امنیتی، خانواده‌های کشته‌شدگان اعتراضات آبان را پس از ضرب و شتم بازداشت شدند.

فعالان مدنی مانند مادران آبان یا مادران خاوران فقط مختص جوامعی مانند ایران نیستند و در کشورهای دیگر هم نمونه‌های دیگری از ایستادگی مادران و پدرانی که فرزندان خود را در مقابله با  حکومت‌های مستبد از دست داده‌اند، وجود دارد.

از جمله این نوع تشکل‌ها مادرانی هستند که فرزندانشان بین سال‌های ۱۹۷۶و ۱۹۸۳ میلادی و در دوران حکومت نظامیان در آرژانتین مفقود شده بودند. آنها با تجمع در میدان پلازا مایو در بوئنوس آیرس، در مقابل کاخ ریاست‌جمهوری خود را سازماندهی کردند. این مادران با وجود اطمینان از اینکه دیگر فرزندان خود را پیدا نخواهند کرد اما همچنان به تجمع در میدان مایو و اعتراض خود ادامه دادند و خواستار مجازات عاملان مفقود شدن و شکنجه فرزندانشان شدند. با وجود اینکه تعدادی از این مادران توسط حکومت نظامیان در آرژانتین ربوده، شکنجه و کشته شدند، اما آنها دست از مقاومت و اعتراض برنداشتند.

سرانجام، مقاومت این مادران ده‌ها هزار نفر از مردم آرژانتین را علیه حکومت نظامیان به خیابان‌ها آورد. پافشاری مستمر آنها بر مجازات عاملان ربوده شدن و کشتن فرزندانشان باعث شد تعداد زیادی از این نظامیان محاکمه شده و به خاطرجنایتشان محکوم و مجازات شوند.

در ایران کنونی نیز مادران دادخواه الگوی عدالت‌خواهی و مقاومت شده‌اند. مقاومت و دادخواهی در برابر حکومت جمهوری اسلامی که خود را از هر گونه پاسخگویی  از جمله در باره کشته‌شدگان اعتراضات آبان ۹۸ مبرا می‌داند.