تلاش نافرجام اخیر برای ترور مصطفی‌الکاظمی، نخست‌وزیر عراق، بارزترین جلوه خشونت سیاسی در جنگ قدرت در آن کشور بود، به‌ويژه آن ‌که عراق در چند سال اخیر با آشفتگی‌های متعددی روبه‌رو شده است که از جمله می‌توان به اعتراضات مردمی سال ۲۰۱۹ علیه فساد، سوءمدیریت و برآورده نشدن نیازهای شهروندان، حملات برخی از گروه‌های شبه‌نظامی به سربازان آمریکایی، و در نهایت، تلاش نافرجام برای ترور نخست‌وزیر آن کشور اشاره کرد.

مصطفی‌‌الکاظمی از هنگام روی‌کار آمدن تاکنون، پیوسته در تلاش برای دنبال کردن سیاستی است که روابط بغداد با واشنگتن و تهران را همزمان متوازن نگه‌دارد و در عین حال، سعی دارد در عرصه داخلی و خارجی نیز سیاستی اتخاذ کند که در فرجام باعث کاهش نفوذ ایران در عراق شود و بساط پیامدهای نفوذ تهران را که از سال ۲۰۰۳ و در پی سقوط رژیم صدام حسین، در ابعاد مختلفی در قلمرو عراق متبلور شده است، به‌تدریج برچیند. او از یک سو به عربستان سعودی و امارات متحده عربی سفر کرد و از سوی دیگر، اقدام به ایجاد محور سه‌جانبه‌ای با مصر و اردن کرد که باعث ظهور پروژه «شام جدید» شد، و این امر نشانگر تمایل و اراده مشترک برای گسترش روابط عراق با جهان عرب است. چنان که پیش‌تر نیز اشاره کرده‌ایم، با هر گامی که عراق در راستای نزدیکی با جهان عرب برمی‌دارد، نقش جمهوری اسلامی ایران در امور داخلی آن کاهش می‌یابد. دولت مصطفی‌الکاظمی نه تنها در عرصه سیاست خارجی در تلاش برای کاهش نفوذ تهران در عراق است، بلکه در سطح داخلی نیز نهادهای امنیتی آن می‌کوشند با اتخاذ اقدامات مختلف، گروه‌های شبه‌نظامی وابسته به رژیم ایران را مهار کنند. البته نتایج انتخابات زودهنگام مجلس عراق نیز بخشی از همین تلاش‌ها محسوب می‌شود.

آن‌چه عراق را در حال حاضر بیش از پیش در معرض خطر قرار می‌دهد، این است که بر اساس توافق واشنگتن و بغداد، نیروهای آمریکا به‌زودی خاک عراق را ترک خواهند کرد. هرج ومرج کنونی با خروج قریب‌الوقوع نیروهای نظامی آمریکا از عراق همزمان شده است و پس از آن، این فرصت برای جمهوری اسلامی ایران فراهم می‌شود که به تنهایی در عراق باقی ‌بماند.

با این حال، نتایج انتخابات اخیر مجلس عراق منجر به کاهش شدید شمار کرسی‌های «ائتلاف الفتح» وابسته به تهران شد و توانایی این ائتلاف را برای تشکیل دولت بعدی و انتخاب نخست‌وزیر آینده به شدت آسیب‌پذیر کرد.

تلاش نافرجام برای ترور مصطفی‌الکاظمی نشان می‌دهد که نتایج انتخابات مجلس عراق و نگرانی از پیامدها و تحولات سیاسی بعدی، رژیم ایران و گروه‌های شبه‌نظامی وفادار به آن را چگونه به حفظ منافع، دست‌آوردهای سیاسی، و جایگاه ویژه آن‌ها واداشته است تا بدون درنظرداشت آینده سیاسی کشور، دست به هر اقدامی که می‌خواهند، بزنند.

البته صحنه تحولات سیاسی عراق نباید همچنان برای رژیم ایران رها شود تا به انجام هر اقدامی بر اساس منافع و اهداف تهران بپردازد، هرگاه لازم بداند دست به ایجاد هرج ومرج بزند، و اگر مصلحت تهران ایجاب کند، عراق را به سمت آرامش مقطعی سوق دهد. بنابراین، ایالات متحده باید نقش خود را در برابر این وضعیت ناهنجار به درستی ایفا کند، دولت بغداد و نیروهای تحت کنترل آن را مورد حمایت قرار دهد، و در موارد لازم به تقویت آن‌ها بپردازد. تمایل دولت جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا، برای بازگشت به برجام نباید دلیلی برای نادیده گرفتن همه پیامدهای نفوذ ایران در عراق باشد. تردیدی نیست که تلاش نافرجام اخیر برای ترور مصصفی‌الکاظمی، فرصتی برای ادامه سیاست‌های مهار خشونت گروه‌های شبه‌نظامی عراقی است، اما حمایت آمریکا و جامعه جهانی از این کشور باید همچنان ادامه یابد.

تروریسم ناشی از گروه‌های تروریستی داعش یا القاعده، تنها تهدیدی نیست که کشورهای عربی با آن مواجه هستند، بلکه مداخله خارجی نیز تهدید بزرگی برای کشورهای منطقه به شمار می‌رود؛ به‌ویژه از این منظر ‌که تداوم مداخله خارجی منجر به ایجاد دولت‌های موازی می‌شود و قدرت‌های مداخله‌گر از گروه‌های مسلح وفادار به خود برای کنترل روند سیاسی استفاده می‌کنند. در نتیجه، دولت مرکزی در معرض خطر و سقوط در ورطه جنگ داخلی قرار می‌گیرد، یا سرانجام به یک دولت شکست‌خورده تبدیل می‌شود.

البته، «دولت شکست‌خورده» به دولتی گفته می‌شود که از یک سو نهادهای‌های حاکمیتی آن ضعیف و ناتوان باشند و از سوی دیگر، با چالش ناسازگاری و اختلاف روبه‌رو باشد و نتواند نیازمندی‌های اساسی ملت را برآورده کند. بنابراین، دولت شکست‌خورده زمانی به وجود می‌آید که مقامات دولتی نتوانند امور کشور را تحت کنترل خود درآورند و با شورش‌ها یا حضور شبه‌نظامیانی مواجه شوند که نفوذ آن‌ها بر بخش‌های وسیعی از قلمرو کشور گسترده است. شکی نیست که در بدترین وضعیت، این روند منجر به آغاز درگیری‌های داخلی فراگیری می‌شود که در اغلب موارد ناشی از خصومت‌های قومی و فرقه‌ای است.

اکنون با تطبیق تعریف «دولت شکست‌خورده» بر وضعیت عراق و لبنان، می‌توان دریافت که رژیم ایران در حالی‌که به دنبال دستیابی به جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای خود از طریق گروه‌های متحدش در منطقه است، می‌کوشد تا با ایجاد هرج ومرج، نظام‌های سیاسی برخی از کشورهای عربی را به دولت‌های شکست‌خورده تبدیل کند. به همین دلیل، و چنانچه تمایلی برای تحقق ثبات و امنیت در منطقه وجود داشته باشد، باید سیاست منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران نیز در دستورکار هرگونه مذاکره با تهران گنجانده شود. در غیر این‌ صورت، آینده نه تنها برای حاکمیت عراق و سایر کشورهایی که در وضعیت مشابهی با آن قرار دارند وخیم‌تر می‌شود، بلکه سراسر خاورمیانه به آشفتگی و هرج ومرج دچار خواهد شد.