صبح روز شنبه ۲۹ آبان، پیامی در فیس‌بوک از سید آقا فاضل سانچارکی، معاون وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان در دولت پیشین دریافت کردم. از مدت‌ها قبل با آقای سانچارکی در فیس‌بوک دوست هستم و مطالبی را که می‌نویسد معمولا می‌خوانم. آقای سانچارکی، پس از یکی دو پرسش در مورد حال خودم و خانواده، نوشت: «به کمکتان نیاز دارم، کمک می‌کنی؟» نوشتم، بله، از دستم بربیاید، در خدمتم. دوباره نوشت: حساب من در فیس‌بوک، دچار مشکل شده است و تنها به مسنجر دسترسی دارم. برای اینکه بتوانم حسابم را دوباره به‌دست بیاورم، به کمک سه نفر از دوستانم نیاز دارم؛ یک کد به شما ارسال می‌شود، آن را برایم بنویسید. چند ثانیه بعد، پیامی در شماره تماسی که حساب فیس‌بوکم روی آن فعال است دریافت کردم. فردی که از آدرس فاضل سانچارکی پیام فرستاده بود، از من خواست، آن اعداد را برایش بنویسم. من پیامی را که همراه با آن کد رسیده بود خواندم. فهمیدم که کسی تلاش دارد وارد حساب فیس‌بوکم شود و برای در اختیار گرفتن آن، به این اعداد نیاز دارد.

پس‌ازآن متوجه شدم که حساب سید آقا حسین فاضل سانچارکی، در اختیار کسی دیگری است و او در تلاش به‌دست آوردن حساب‌های دوستان آقای سانچارکی در فیس‌بوک است. من اگر به پیامی که دریافت کرده بودم اعتماد می‌کردم و اعداد را می‌نوشتم، به‌آسانی کنترل حسابم در فیس‌بوک از دستم می‌رفت. جالب بود که همین پیام، به چند دوست مشترک دیگر من و آقای سانچارکی هم‌زمان فرستاده شده بود.

این اتفاق مرا به یاد پیامی انداخت که در ۱۶ اوت و سه روز پس از تصرف مزار شریف به دست طالبان، از یک مقام پیشین در بلخ دریافت کردم. او نیز همین درخواست را کرده بود و پس‌ازآنکه پی بردم، کسی در تلاش وارد شدن به‌حساب من در فیس‌بوک است، تماس با او را قطع کردم. اتفاق مشابه، برای شمار دیگر از خبرنگاران و فعالان شبکه‌های اجتماعی نیز افتاده است و نکته قابل‌توجه این است که این اتفاقات، در سه ماه اخیر افزایش یافته و حساب‌های مقامات و کارکنان دولت پیشین افغانستان در فیس‌بوک، از کنترلشان خارج شده است.

چگونگی از دست دادن کنترل حساب‌های شبکه‌های اجتماعی، میان افراد متفاوت است. برخی از این حساب‌ها، در جریان بازداشت و بازرسی افراد در اختیار طالبان قرارگرفته است و برخی دیگر ممکن است به دلیل رعایت نکردن نکات ایمنی و یا افتادن در دام هکرها از کنترلشان خارج شده باشد.

فرهمند (مستعار)، یک خبرنگار در کابل است که دو سال قبل یک خبرگزاری مستقل را نیز تاسیس نمود. او با رسانه‌های مختلف خارجی و داخلی کار کرده است و تاکنون در کابل مانده و از افغانستان خارج نشده است. فرهمند، روز سوم نوامبر، از حساب جدیدش در فیس‌بوک، به من پیام فرستاد و گفت، حساب قبلی‌اش در اختیار اداره امنیت ملی طالبان است و هر چه سریع‌تر باید آن حساب را حذف کنم و مسدود نمایم. او در مورد کنترل حسابش در فیس‌بوک به دست امنیت ملی طالبان می‌گوید، این کار با اعمال زور و تهدید انجام شده است.

فرهمند گفت ابتدا تماسی از اداره امنیت ملی طالبان دریافت کرد و از او خواسته شد که برای پاسخ به برخی از پرسش‌ها در آن اداره حاضر شود. به دلیل اینکه جزئیات زیادی از زندگی، محل کار و فعالیت‌های او به‌عنوان مسئول یک آژانس خبری نزد اداره امنیت ملی طالبان موجود بود، برای اینکه خانواده‌اش با خطری مواجه نشوند، برای پاسخ‌ به پرسش‌های طالبان، به اداره امنیت ملی در کابل رفته است. فرهمند گفت: با خشونت رفتار نکردند. چیزهایی در مورد کار و فعالیتم با رسانه‌های خارجی و داخلی پرسیدند. در آخر وقتی می‌خواستم خارج شوم، یک کارمند اداره امنیت ملی طالبان، موبایلم را گرفت و وارد حساب فیس‌بوکم شد. رمز حسابم در فیس‌بوک را تغییر داد و گفت به این حساب نیاز داریم.  فرهمند گفت، نتوانسته است هیچ اعتراضی بکند، چون ممکن بود منجر به بازداشت و شکنجه‌اش شود. او تنها کاری که پس‌ از خارج شدن از اداره امنیت ملی طالبان کرد، این بود که حساب جدیدی ساخت و به دوستانش پیام داد تا به پیام‌هایی که از حساب قبلی‌اش دریافت می‌کنند، پاسخ ندهند.

با مسلط شدن طالبان بر افغانستان، نگرانی‌های زیادی از تلاش این گروه برای نفوذ به حساب‌های شخصی افراد در شبکه‌های اجتماعی ایجاد شد. ازجمله این که طالبان در وزارت مخابرات، متخصصانی را از پاکستان گماشته است تا حساب‌ها و وب‌سایت‌ها را هک کنند. در پی این نگرانی‌ها، امرالله صالح که قبلا رئیس امنیت ملی افغانستان بوده است، گفت طالبان توانایی لازم برای کشف تماس‌ها و مکالمات از طریق شبکه‌های اجتماعی مانند واتساپ، مسنجر، سیگنال و وایبر را ندارد و تنها امکانات اندکی برای شنود مکالمات و خواندن پیام‌های گوشی‌های همراه در اختیار دارد که در افغانستان کمتر استفاده می‌شود.

فرید احمدی، استاد دانشگاه و متخصص امنیت سایبری است. او از چند سال قبل در زمینه امنیت در شبکه‌های اجتماعی، به کاربران این شبکه‌ها در افغانستان، مشاوره و آموزش می‌دهد. فرید احمدی به ایندیپندنت فارسی گفت، در بیشتر موارد، هکرها در افغانستان، با استفاده از روش «مهندسی اجتماعی»، افراد را هدف قرار می‌دهند. به باور او، در این روش، نیاز نیست یک هکر دانش تخصصی در زمینه فناوری داشته باشد، بلکه یک فرد که استفاده از موبایل و شبکه‌های اجتماعی را بلد باشد می‌تواند به‌عنوان یک مهاجم عمل کند. به گفته احمدی، مهاجمانی که از روش مهندسی اجتماعی برای به دام انداختن افراد در شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند، ابتدا یک شخص  را شکار و سپس از طریق حساب او، به حلقه‌ی دوستانش نفوذ می‌کنند. او گفت روش مهندسی اجتماعی، از روش‌های پرکاربرد در میان هکرهای غیرتخصصی است و در افغانستان نیز این روش کاربرد فراوان دارد. مهاجمان گاهی از آدرس یک خانم، گاهی از آدرس یک دوست و گاهی از آدرس دیگری که برای هدف جذاب باشد، وارد رابطه و تماس می‌شوند. احمدی می‌گوید، کار هکرهایی که از روش مهندسی اجتماعی استفاده می‌کنند، زمانی آسان می‌شود که صفحه پرمخاطب و مربوط به یک شخص شناخته شده را در اختیار بگیرند.

به باور احمدی، به دلیل اینکه سطح دانش بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی در افغانستان، در زمینه امنیت و استفاده مصون از این شبکه‌ها اندک است، هکرها، با استفاده از شیوه‌های مختلف ازجمله مهندسی اجتماعی، حساب‌های آنان را از کنترلشان خارج می‌کنند. او می‌گوید اخیرا استفاده از روش مهندسی اجتماعی برای هدف قرار دادن کاربران افغانستانی در فیس‌بوک افزایش یافته است. فرید احمدی به کاربران شبکه‌های اجتماعی توصیه می‌کند که باید رهنمودهای امنیتی شبکه‌های اجتماعی را رعایت کنید و هرکسی که اطلاعات شخصی می‌خواهد، حتی اگر دوست نزدیک و یا عضو خانواده است، ابتدا باید از حقیقی بودن درخواست‌کننده مطمئن شوید و سپس به درخواستش پاسخ دهید.

با مسلط شدن طالبان بر افغانستان، یکی از نگرانی‌های عمده این است که اطلاعات شخصی میلیون‌ها نفر از جمله کارکنان نهادهای امنیتی، خبرنگاران و فعالان حقوق بشر که در نهادهای دولتی نگهداری می‌شدند، به دست طالبان افتاده است. با مسلط شدن طالبان بر افغانستان، ادارات دولتی در اختیار این گروه قرار گرفتند. ممکن است طالبان با استفاده از اطلاعات ذخیره‌ شده در دستگاه‌ها و لپ‌تاب‌های به‌جامانده از مسئولان پیشین ادارات دولتی، به اطلاعات شخصی آنان ازجمله حساب‌هایشان در شبکه‌های اجتماعی دست یابند.

هم‌زمان با این نگرانی‌ها، ایک دویلیانسکی، رئیس تحقیقات جاسوسی سایبری شبکه فیس‌بوک، روز ۱۵ نوامبر به رویترز گفت، در اوایل اوت، یک گروه از هکرهای پاکستانی تلاش کردند حساب‌های ۲۰۰۰ نفر از کارکنان عالی‌رتبه دولت پیشین افغانستان را هک کنند. فیس‌بوک این گروه را شناسایی و مهار شده است.

بااین‌حال، در کنار افزایش ترور، آدم‌ربایی و انفجار، افزایش دام‌های مجازی در شبکه‌های اجتماعی نیز به نگرانی‌های مردم در افغانستان دامن زده است.