دمای اروپا در قرن پانزدهم به دنبال یک دوره هوای گرم که به دوره گرم قرون وسطی معروف است، به‌شدت افت و این منطقه را وارد دوران موسوم به «یخبندان کوچک» کرد.
این دوره فوق‌العاده سرد لایه‌های یخی روی کوهستان‌ها را ضخیم‌تر کرد، مساحت دریاچه‌های یخزده در برخی مناطق را گسترش داد، محصول را از میان برد و قحطی و بیماری را در سراسر اروپا منتشر کرد.
زمستان‌های سخت که در طول آن رودخانه‌ها و کانال‌ها به طور مرتب یخ می‌بستند، با تابستان‌هایی با دمای پیش‌بینی‌ناپذیر دنبال می‌شد. در سال ۱۶۰۸ نخستین بازار موسوم به «بازار یخی» روی رودخانه تیمز بریتانیا برگزارشد و تا سال ۱۸۱۴ به‌صورت رویدادی سالانه به‌قوت خود باقی ماند.
تصور نمی‌شود که دوره یخبندان کوچک ارتباطی با دوره یخبندان کره زمین داشته باشد، اما علت آن هنوز روشن نشده است.
توضیحات متعددی در مورد آن وجود دارد از جمله افزایش فعالیت‌های آتشفشانی، کاهش فعالیت‌های خورشیدی، پیامد طاعون در کاهش جمعیت و پیامد بیماری‌های اروپایی بر جمعیت آمریکای جنوبی که نتیجه آن بر روند جنگل‌زدایی و سپس احیای مجدد جنگل‌ها تاثیر گذاشت.
اما دانشمندان دانشگاه ماساچوست اکنون معتقدند که عامل اصلی کاهش شدید دما را که تا ۱۰ هزار سال پیش از آن سابقه نداشته، کشف کرده‌اند.
پژوهشگران می‌گویند: «به گونه‌ای شگفت‌انگیز، به‌نظر می‌رسد جرقه سرد شدن هوا یک دروه غیرعادی گرما بوده است.»
این کشف به‌دنبال داده‌های جدیدی حاکی از تغییر سریع دما در آب دریا صورت گرفت که توجه فرانسوا لاپوانت، مولف ارشد این گزارش، پژوهشگر و استاد زمین شناسی در دانشگاه ماساچوست و ریموند بردلی، پرفسور برجسته علوم زمین شناسی را به‌خود جلب کرد.
کار علمی پیشین تیم که بازسازی سه هزار سال دمای سطح اقیانوس اطلس بود، حاکی از تغییر ناگهانی هوا از شرایط بسیار گرم در اواخر سال‌های ۱۳۰۰ تا شرایط بسیار سرد تنها ۲۰ سال پس از آن در اوایل قرن سیزدهم بود.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
دکتر لاپوانت و پرفسور بردلی با استفاده از منابع مختلفی برای دستیابی به داده‌های دقیق آب‌های اقیانوس کشف کردند که در اواخر قرن دوازدهم یک جریان قوی آب گرم به گونه‌ای غیرعادی به‌سوی شمال حرکت کرده که اوج آن حدود سال ۱۳۸۰ بوده است.
درنتیجه این جریان، آب‌های جنوب «گرینلند» و دریاهای شمال بیش از حد معمول گرم شدند.
دکتر لاپوانت می‌گوید: «هیچکس پیش‌تر این [پدیده] را شناسایی نکرده است.»
پژوهشگران می‌گویند معمولا جریان آب گرم از مناطق حاره به‌سوی قطب شمال حرکت می‌کند.
این روندی کاملا شناخته شده موسوم به «چرخه نصف‌النهار آب‌های اقیانوس اطلس» (ای‌ام او سی) است که به یک کمربند ناقل در دور کره زمین بی‌شباهت نیست.
در شرایط عادی، جریان آب گرم از مناطق حاره در کناره ساحل اروپای شمالی حرکت می‌کند و هنگامی که به عرض جغرافیایی بالاتر و آب‌های سردتر قطب رسید، حرارتش را از دست می‌دهد، متراکم‌تر شده و موجب ریزش ملکول های آب به کف اقیانوس می‌شود.
سپس این ترکیب آب عمیق‌تر، در کناره خط ساحلی آمریکای شمالی به‌سوی جنوب جاری می‌شود و این روند را ادامه می‌دهد تا کره زمین را دور بزند.
اما در اواخر قرن دوازدهم، «ای‌ام او سی» به گونه‌ای قابل‌توجه شدت پیدا کرد که به معنای حجم بیشتر آب گرم جاری به‌سوی شمال و درنتیجه ذوب شدن سریع‌تر یخ‌های قطبی بود.
در اواخر سال‌های ۱۳۰۰ و ۱۴۰۰ مقادیر عظیمی یخ از قطب به داخل اقیانوس اطلس شمالی ریخته شد. این مقدار حجم بیشتر یخ نه تنها موجب سرد شدن آب‌های اقیانوس اطلس شمالی شد، بلکه میزان نمک محلول در آن را رقیق کرد و نهایتا موجب فروریزی کمربند جریان آب گرم دور زمین شد. پژوهشگران می‌گویند این فروریزی کمربند آب گرم بوده که موجب افت دمای کره زمین شده است.
افزون بر این، همان روند می‌تواند در حال رخ دادن در همین دوره [قرن بیست و یکم] باشد.
ما در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۸۰ شاهد قدرت گرفتن سریع «ای ام او سی» بوده‌ایم که با فشار دائم ومضاعف جو بالای «گرینلند» مرتبط بوده است.
دکتر لاپوانت و پرفسور بردلی معتقدند که این شرایط جوی عینا و درست پیش از آغاز دوره یخبندان کوچک وجود داشته است، اما سوال اینجاست که چه عاملی موجب بروز فشار دائمی مضاعف در سال‌های ۱۳۸۰ شده بوده است؟ دکتر لاپوانت می‌گوید پاسخ به این سوال را می‌توان در تنه درخت‌ها یافت.
پژوهشگران یافته‌های خود را با گزارش جدید سوابق فعالیت‌های خورشیدی که جای پای آن در ایزوتوپ‌های رادیوکربن حلقه‌های داخل تنه درخت‌ها نشان داده می‌شود، مقایسه کرده و کشف کرده‌اند که این فعالیت‌ها در اواخر سال‌های ۱۳۰۰ به گونه‌ای غیرمعمول افزایش یافته است.
آن‌ها می‌گویند به‌نظر می‌رسد اینگونه افزایش در فعالیت‌های خورشیدی موجب بالارفتن فشار آتمسفریک بر فراز گرینلند شده است.
در عین حال، موارد فوران‌های آتشفشانی روی کره زمین و همراه آن میزان خاکستر موجود در هوا نیز کاهش پیدا کرده است. یک جو «تمیزتر» به معنای آن بوده که کره زمین آمادگی بیشتری برای واکنش به تغییرات در فعالیت‌های خورشیدی داشته است.
دکتر لاپوانت می‌گوید: «درنتیجه، تاثیر افزایش فعالیت‌های خورشیدی بر جریان‌های جوی در شمال اقیانوس اطلس به‌ویژه شدید بوده است.»
دکتر لاپوانت و پرفسور بردلی با اشاره به این‌که آیا دومین دوران یخبندان کوچک در راه است، می‌گویند که در حال حاضر به خاطر بحران اقلیمی لایه یخ کمتری در دریای قطب شمال وجود دارد و به‌همین دلیل بعید است که رویدادی نظیر به آنچه در سال‌های ۱۴۰۰ با ریختن یخ‌ها به دریا روی داد، تکرار شود.
دکتر لاپوانت گفت: «اما باید مواظب حجم آب شیرین در دریای «بوفورت» (در شمال آلاسکا) باشیم که در دو دهه گذشته ۴۰ درصد افزایش یافته است.»
«ریزش آن به بخشی از اقیانوس اطلس شمالی که زیر قطب قرار دارد، می‌تواند پیامدی قابل‌توجه بر چرخه جریانات آبی اقیانوس‌ها داشته باشد. همچنین، دوره‌های مداوم فشار [جوی] زیاد بر فراز گرینلند در فصل تابستان نسبت به دهه گذشته تکرر بسیار بیشتری داشته که به ذوب بی‌سابقه یخ‌های قطبی مرتبط است.»
«الگوهای مربوط به آب‌وهوا این رویدادها را دقیقا ضبط نمی‌کنند. به همین دلیل ممکن است میزان ذوب یخ از سفره یخ‌های [قطبی] را که موجب ورود آب شیرین بیشتری به اقیانوس اطلس شمالی شده است و به تضعیف یا فروریزی «ای‌ام‌او‌سی» می‌انجامد، دست‌کم بگیریم.»
مولفان این گزارش می‌گویند در حال حاضر «نیازی فوری» برای تحقیق در مورد این مقدارهای ناشناخته وجود دارد.
این گزارش در نشریه «ساینس اَدوانسِز» (Science Advances) منتشر شده است.
© The Independent
