اعتراض ازبک‌ها در فاریاب، روز شنبه، ۲۵ دی‌ماه و پس از سه روز با اعزام نیروی بیشتر از کابل سرکوب شد و اکنون بازداشت‌های گسترده افرادی که در اعتراضات شرکت داشته‌اند، آغاز شده است.

یک منبع آگاه در شهر میمنه به ایندیپندنت فارسی گفت، روز شنبه هیئتی از طالبان به فاریاب اعزام شد که همراه با آنان، ده‌ها خودروی نظامی و نیروهای مسلح طالبان پشتون‌تبار وارد شهر میمنه شدند و کنترل همه بخش‌های شهر را در اختیار خود گرفتند.

به گفته این منبع، نیروهای اعزام شده به شهر میمنه از گردان‌های منصوری و بدری‌اند که مستقیم از سراج‌الدین حقانی، رئیس شبکه حقانی و وزیر کشور طالبان دستور می‌گیرند. این نیروها با دستور شلیک به معترضان وارد میمنه شدند، چون بخشی از طالبان ازبک‌تبار‌ پس از بازداشت فرماندهان ازبک خشمگین شدند و اعتراض کردند.

این منبع افزود: «از روز شنبه تاکنون نزدیک به ۵۰ نفر از اعضای ازبک‌تبار طالبان و افراد غیرنظامی که در اعتراضات شرکت داشته‌اند، بازداشت شده‌اند و تلاش برای دستگیری افراد دیگر ادامه دارد.»

این منبع تصریح کرد که نیروهای اعزام شده، دستور شلیک به هرکسی را که علیه تصمیم‌های رهبری طالبان در رابطه با بازداشت فرماندهان ازبک‌تبار اعتراض کند، دارند.

روز شنبه در جریان جلسه هیئت اعزامی طالبان به شهر میمنه، داملا شعیب، استاندار جوزجان، در یک سخنرانی‌ اعتراض‌کنندگان ازبک را «چند شغال و یاغی» خواند و گفت این افراد برای گرفتن پول و امتیاز اعتراض کرده‌اند.

به گزارش منابع آگاه، در یک عملیات سازمان‌دهی شده شبکه حقانی و اداره امنیت ملی طالبان، سه تن از فرماندهان ارشد غیر پشتون در استان‌های فاریاب و سرپل در شمال افغانستان بازداشت شدند که تاکنون یکی از آنان آزاد شده و دو تن دیگر زندانی‌اند. مولوی مخدوم عالم ربانی از قوم ازبک و قاری وکیل از قوم تاجیک از فرماندهان ارشد طالبان در فاریاب‌اند که هر دو در زندان و تحت بازجویی قرار دارند.

مخدوم عالم ربانی چهارشنبه‌شب و قاری وکیل روز جمعه در شهر مزارشریف بازداشت شدند. این دو فرمانده طالبان به بهانه یک ملاقات از شهر میمنه به مزارشریف دعوت شده و در جریان جلسه بازداشت شدند. شیرمحمد غضنفر، فرمانده دیگر این گروه که او نیز از قوم تاجیک و ساکن استان سرپل است به شیوه مشابه بازداشت شد. غضنفر پس از یک شبانه‌روز آزاد شد و به سرپل رفت.

در پی بازداشت این سه فرمانده ارشد طالبان که نقش مهمی در تصرف مراکز شهرهای شمال افغانستان در ماه اوت داشتند، اعتراض‌های گسترده‌ای در مرکز شهر میمنه آغاز شد. این اعتراض‌ها را نزدیکان و همراهان مخدوم عالم ربانی و قاری وکیل آغاز کردند، اما دامنه آن گسترده شد و افراد غیر‌نظامی نیز در آن شرکت کردند.

شعار اصلی این افراد اعتراض به انحصارطلبی رهبران طالب و نادیده گرفتن ازبک‌ها و ترکمن‌ها در ساختار دولت این گروه بود. اعتراض‌کنندگان همچنین خواستار آزادی مخدوم عالم ربانی و قاری وکیل شدند. مخدوم عالم ربانی به اتهام آدم‌ربایی بازداشت شده است که نزدیکان او آن را یک ترفند برای کنار زدن این فرمانده طالب می‌دانند.

قاری صلاح‌الدین ایوبی که قدرتمندترین فرمانده نظامی ازبک‌تبار در میان طالبان است، از روز چهارشنبه که طالبان برای بازداشت فرماندهان ازبک‌تبار اقدام کرده، ناپدید شده است. برخی منابع آگاه در صحبت با ایندیپندنت فارسی گفتند قاری صلاح‌الدین ایوبی در کابل و تحت نظارت اداره امنیت ملی طالبان است.

صلاح‌الدین ایوبی در پانزدهم اوت، فرماندهی بخشی از جنگجویان طالب برای ورود به کابل را بر عهده داشت و از نخستین فرماندهان این گروه بود که وارد کاخ ریاست جمهوری شد و بر کرسی رئیس‌جمهوری افغانستان که ساعاتی قبل فرار کرده بود، تکیه زد.

بااین‌حال به نظر می‌رسد اعتراضی که در فاریاب کلید خورد، دامنه‌ نارضایتی در صفوف طالبان را افزایش ‌دهد. هم‌زمان با اعتراض‌‌ها در فاریاب از دیگر استان‌های افغانستان ازجمله بادغیس نیز خبر حرکت‌های اعتراضی به گوش می‌رسد. اعتراض‌های بادغیس را که فرماندهان تاجیک‌تبار طالبان آغاز کرده بودند، به‌سرعت مهار شد.

امرالله صالح، معاون اول دولت پیشین افغانستان روز جمعه، ۲۴ دی‌ماه با انتشار یک مطلب در فیس‌بوک ادعا کرد که شهرستان‌های قادس و آب‌کمری از کنترل طالبان خارج شده‌اند.

فرماندهان تاجیک‌تبار طالبان در این شهرستان‌ها، در تماس با رسانه‌ها تایید کردند که از دستور رهبری پیروی نمی‌کنند و کنترل را خودشان به دست گرفته‌اند.

بااین‌حال کنار زدن فرماندهان ازبک که قدرت نظامی در شمال را در اختیار دارند، می‌تواند چالش بزرگی برای بقای طالبان در شمال افغانستان باشد. این چالش از فاریاب که مرکزی‌ترین استان ازبک‌نشین در افغانستان است آغاز شد و می‌تواند چالش همیشگی برای رهبری طالبان که تنها پشتون‌ها را شایسته حضور در قدرت می‌دانند، باشد.

یک تحلیلگر سیاسی ازبک در شمال افغانستان، به‌شرط فاش نشدن نامش می‌گوید، رهبری طالبان که متشکل از پشتون‌ها است برای تار و مار کردن لشکر ۳۵ هزارنفری ازبک‌های طالب که سهم عمده‌ای در سقوط دولت پیشین افغانستان داشتند، تصمیم قاطع گرفته است.

این منبع افزود: «قاری صلاح‌الدین ایوبی، مخدوم عالم ربانی، قاری وکیل، شیرمحمد غضنفر و چند تن دیگر، هسته نظامی طالبان غیر‌پشتون به‌ویژه ازبک‌ها را در شمال افغانستان در اختیار دارند. رهبری طالبان از شورش این فرماندهان درنتیجه انحصار قدرت به دست پشتون‌ها هراس دارد و از همین رو، یک برنامه دقیق و سازمان‌دهی شده برای مهار این فرماندهان در جریان است.»

به باور این منبع، بازداشت‌های گسترده در فاریاب پس از سرکوب اعتراض‌ها می‌تواند نارضایتی در صفوف طالبان را تشدید کند و این حرکت‌ها را در آینده گسترش دهد.