اقتصاد سوریه بنا به دلایل متعددی ازجمله پشت سر گذاشتن یک دهه جنگ، تحریم‌های غرب، گسترش فساد و بحران شدید اقتصادی و مالی در کشور همسایه (لبنان)‌ به‌شدت آسیب‌دیده است. بر اساس گزارش‌های سازمان ملل متحد، حدود ۸۰ درصد از مردم سوریه در فقر زندگی می‌کنند، درحالی‌که حدود ۶۰ درصد از آن‌ها با چنان مشکل ناامنی غذایی روبه‌رو شده‌اند که هرگز در تاریخ این کشور سابقه نداشته است. با فرارسیدن فصل زمستان، وضعیت زندگی در سوریه بدتر شده است، زیرا با توجه به وخامت اوضاع اقتصادی، تامین سوخت گرمایشی (نفت کوره) برای گرم نگه‌داشتن خانه‌ها در شب‌های زمستان که دما به زیر صفر می‌رسد، برای مردم سوریه خیلی دشوار است.

به همین دلیل، زمانی که به دوستم تذکر دادم هنگام ایستادن در صف نان یا در صف مواد سوخت ماسک بزند و فاصله اجتماعی را رعایت کند تا به ویروس جهش‌یافته اومیکرون که به‌سرعت در حال گسترش است مبتلا نشود، با لبخندی غمگین و پر از کنایه پاسخ داد «برای من بهتر است که اومیکرون مرا بکشد تا این‌که فرزندانم از گرسنگی و سرما بمیرند». درواقع، پاسخ دوست من، زبان حال اکثر مردم سوریه است که درماندگی و تنگدستی و تلاش برای دستیابی به نیازهای اساسی زندگی آن‌ها را از توجه به خطر ویروس کرونا و سویه‌های جهش‌یافته آن دور کرده است.

تحقیقات نشان می‌دهد که تنها ۵ درصد از مردم سوریه موفق به دریافت دوز اول و دوم واکسن کرونا شده‌اند و این امر، سوریه را در رتبه‌بندی جهانی واکسیناسیون کرونا پایین‌تر از کشور سومالی قرار می‌دهد. در ماه‌های سپتامبر و اکتبر ۲۰۲۱، سویه جهش‌یافته دلتا در سوریه شیوع پیدا کرد، اما سیستم مراقبت‌های بهداشتی به دلیل آسیب‌های شدید یک دهه جنگ در مقابله برای جلوگیری از شیوع این ویروس خطرناک با دشواری‌های بسیاری مواجه شد. هرچند تحقیقات پزشکی نشان می‌دهد که میزان مرگ‌و‌میر سویه جهش‌یافته اومیکرون نسبت به سویه‌های جهش‌یافته قبلی کمتر است، بااین‌حال، سوریه به دلیل چالش‌های اقتصادی، تحریم‌های بین‌المللی و برخی عوامل دیگر، آمادگی برای مقابله با این بیماری همه‌گیر را ندارد.

آمار رسمی شمار مبتلایان به ویروس کرونا و میزان مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری همه‌گیر در سوریه با واقعیت همخوانی ندارد، زیرا اغلب شهروندان سوریه برای این‌که از تلاش در تامین مخارج زندگی عقب نمانند، از مراجعه به بیمارستان‌ها و قرنطینه شدن که آن‌ها را از ادامه کار بازمی‌دارد، خودداری می‌کنند. به همین دلیل آمار رسمی نشان می‌دهد که تنها سه هزار شهروند سوری براثر بیماری کرونا جان خود را ازدست‌ داده‌اند و این رقم از میزان مرگ‌ومیر در کشورهای فنلاند و نروژ نیز کمتر است. همچنان آمار رسمی وزارت بهداشت سوریه نشان می‌دهد که در ماه سپتامبر گذشته، زمانی که شیوع سویه دلتا به اوج خود رسیده بود، حدود ۱۵ هزار نفر به این بیماری مبتلا شدند و در بازه زمانی اوت تا اکتبر ۲۰۲۱، تنها ۳۲۴ تن براثر ابتلا به کرونا جان خود را ازدست ‌داده‌اند.

با آن‌که بیش از یک دهه از آغاز جنگ سوریه می‌گذرد، این کشور همچنان به سه منطقه اصلی تقسیم شده است. کنترل شهرها و بندرگاه‌های بزرگ در نیمه غربی کشور را دولت مرکزی در دست دارد، متحدان کرد واشینگتن منطقه غنی از نفت و گاز شمال شرقی رود فرات را کنترل می‌کنند و کنترل شمال غرب کشور در دست گروه‌های مسلح همسو با ترکیه است.

البته آمار اعلام‌شده در سوریه مانند بسیاری از کشورهای دیگر نمی‌تواند میزان رنج و مصیبت مردم سوریه را به‌درستی بیان کند. تعطیلی و محدودیت‌های اعمال‌شده برای جلوگیری از گسترش بیماری کرونا منجر به افزایش میزان فقر و گرسنگی شد. درعین‌حال، تنگدستی روزافزون و وخامت اوضاع اقتصادی به مردم سوریه فرصت نمی‌دهد که برای مهار ویروس کرونا، تدابیر بهداشتی لازم را اتخاذ کنند.

بااین‌حال، افراد مبتلا به این بیماری خطرناک، این واقعیت را درک می‌کنند که وقتی سیستم مراقبت‌های بهداشتی در وضعیت ضعیفی قرار دارد، بیمار شدن چقدر ترسناک است. بیماران مبتلا به ویروس کرونا اغلب به‌سختی می‌توانند در بخش مراقبت‌های ویژه در بیمارستان‌های دولتی تختی پیدا کنند و حتی کسانی که موفق به این کار می‌شوند برای فراهم کردن اکسیژن، دارو و سایر موارد پزشکی با مشکل مواجه‌اند. از سوی دیگر و با توجه به وضعیت دشوار اقتصادی و هزینه‌های بالای بیمارستان‌های بخش خصوصی، اکثر خانواده‌ها توان مراجعه به بیمارستان‌های خصوصی را ندارند.

حتی زمانی که جامعه بین‌المللی مدعی کمک به کشورهایی در شرایط خاص مانند سوریه می‌شود، مدیریت این کمک‌ها اغلب آن‌قدر ضعیف است که اکثر اقلام کمکی ارزش خود را از دست می‌دهند یا هرگز به دست نیازمندان نمی‌رسند. هنگامی‌که برنامه جهانی موسوم به COVAX آمادگی خود را برای توزیع واکسن تحت سرپرستی سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد، بسیاری از کشورهای نیازمند ازجمله سوریه امیدواری بسیاری به این برنامه داشتند. این برنامه باهدف ارائه واکسن کافی برای حدود ۲۰ درصد از جمعیت هر کشور شرکت‌کننده راه‌اندازی شده بود، ولی آنچه پس‌ازآن اتفاق افتاد ناامیدکننده بود. انتقال محموله‌های واکسن به تاخیر افتاد و در موارد بسیاری هرگز به مقصد نرسید، تاریخ انقضای برخی از واکسن‌ها گذشت و برخی محموله‌های دیگر به دلیل نگه‌داری نشدن در یخ‌زن دیگر قابل‌ استفاده نبودند. درواقع، این برنامه تدابیر لازم را برای تضمین توزیع عادلانه واکسن‌ها در نظر نگرفته بود.

سوریه به‌طور رسمی و با استفاده از ۲.۹ میلیون دوز واکسن، حدود ۸۵۰ هزار نفر را واکسینه کرده است. بااین‌حال، سویه جهش‌یافته اومیکرون می‌تواند خط دفاعی واکسن‌های قبلی را بشکند و افراد واکسینه شده را نیز مبتلا کند. این در حالی است که در سوریه تاکنون تدابیر جدیدی اتخاذ نشده که مانع گسترش سویه اومیکرون شود. با توجه به کمبود واکسن و سایر اقدامات پزشکی موردنیاز، ممکن است اومیکرون با چنان سرعت و شتابی گسترش یابد که بیمارستان‌ها قادر به مقابله با آن نباشند، درحالی‌که میزان تلفات ناشی از کرونا پیوسته در حال افزایش است. درعین‌حال، گسترش انتشار سویه اومیکرون در سراسر کشور می‌تواند توانایی سوریه را برای رسیدن به مصونیت جمعی به چالش بکشد.

به‌هرحال و همان‌گونه که دوست من گفت، اکثر مردم سوریه ترجیح می‌دهند که در اثر ابتلا به اومیکرون بمیرند تا این‌که فرزندان آن‌ها در سرما و گرسنگی بمانند، بنابراین، آن‌ها به دلیل آن‌که به‌شدت برای تامین نیازهای اولیه زندگی مشکل دارند، فرصتی ندارند که به خطر ویروس کرونا توجه کنند.