وقتی جنگ و تخاصم درمی‌گیرد، اقلیت‌های قومی و مذهبی معمولا دلایل موجهی برای نگرانی دارند. در اوکراین امروز نیز چنین است؛ به‌ویژه در مورد یهودیان آن دیار که تاریخ پررنجی در آن گوشه از جهان دارند. در این روزها گزارش‌هایی در مورد شهروندان یهودی اوکراین در شهرهای مختلف آن کشور منتشر شده است که خبر از ترکیبی از آمادگی و نگرانی می‌دهد. 

روز سه‌شنبه، ۲۲ فوریه، روزنامه «نیویورک تایمز»‌ گزارشی با این عنوان منتشر کرد:‌ «خطر جنگ برای یهودیان اوکراین یادآور خاطرات وحشت‌های گذشته است.»

مایکل شوئیرتز، گزارشگر آن روزنامه، به بندر تاریخی اودسا رفته است که از دوران گذشته به تنوع قومی و جامعه یهودیانش مشهور بوده است. در آن گزارش از این می‌خوانیم که رهبران جامعه یهودی اوکراین مشغول آمادگی برای احتمال اشغال کشورشان به دست روسیه هستند؛ از به‌خدمت گرفتن نگهبان‌های امنیتی و پیدا کردن پناهگاه برای نجات از بمباران احتمالی، تا طرح‌ریزی برای خروج احتمالی از کشور. 

تمامی یهودیان جهان در صورت تمایل، از حق مهاجرت به اسرائیل و دریافت شهروندی آن کشور برخوردارند. در اسرائیل، کارشناسان مدتی است در مورد افزایش احتمالی مهاجرت از روسیه و اوکراین و لزوم آماده بودن تل‌آویو برای آن، هشدار می‌دهند. 

رابطه نزدیک اسرائیل با ولادیمیر پوتین، رئیس‌ جمهوری روسیه، از یک سو و ولودیمیر زلنسکی، همتای اوکراینی پوتین، از سوی دیگر، باعث شده است که تل‌آویو با دقت و حساسیت موضع‌گیری کند. اسرائیل از جهات مختلفی متکی به مسکو است و نمی‌خواهد علیه پوتین موضع بگیرد. در عین حال، اوکراینی‌ها بارها درخواست میانجی‌گری اسرائیل بین کی‌یف و مسکو را مطرح کرده‌اند. 

شهروندان اسرائیل به طرق مختلف در زندگی یهودیان منطقه نقش دارند. نمونه‌وار، خاخام آوراهام وولف در اودسا ۲۰ نگهبان امنیتی اسرائیلی را استخدام کرده است تا در صورت نیاز، از یهودیان شهر در مقابل حملات احتمالی محافظت کنند. او که رهبر یکی از دو گروه مذهبی اصلی اودسا است، به «نیویورک تایمز» گفته است که اتوبوس‌هایی را برای خروج احتمالی سه هزار نفر از آن بندر واقع بر کرانه دریای سیاه، فراهم کرده است. او می‌گوید: «به امید خدا جنگی در کار نخواهد بود، اما ما حق نداریم آماده نباشیم.»

رافائل کروسکال، خاخام دیگری در اودسا که مدیر مجموعه‌ای پرورشگاه و آموزشگاه یهودی است، نیز از استخدام نگهبانان اسرائیلی خبر داده است. آقای کروکسال که هم پدر و پدر همسرش از بازماندگان هولوکاست هستند، حسی عمیق از فاجعه با خود دارد. 

سازمان خدمات پزشکی اضطراری «هاتزالای متحد» که مستقر در اسرائیل است، نیز نماینده‌ای در اوکراین دارد که در روزهای گذشته از اودسا دیدار کرده است تا از آمادگی یهودیان ساکن آن کسب اطمینان کند. حتی مدیر موزه هولوکاست اودسا به رسانه‌ها گفته است که دارد شلیک اسلحه و چگونگی انجام کمک‌های اولیه را یاد می‌گیرد. 

اودسا در پایان قرن نوزدهم، پس از نیویورک و ورشو، سومین جمعیت بزرگ یهودی جهان را داشت؛ جامعه‌ای که از دل آن ۴۰ کنیسه و دانشگاه‌های ویژه یهودیان و نویسنده بزرگی همچون ایزاک (اسحاق) بابل بیرون آمد. در طول رویدادهای دهشتناکی که از آن پی رخ دادده است، اما شمار افراد این جامعه به شدت کاهش یافته است. خود ایزاک بابل جزو چهره‌هایی بود که در تصفیه‌های جوزف استالین، دیکتاتور شوروی، کشته شد. در زمان جنگ جهانی دوم،‌ اودسا به اشغال نیروهای رومانی که متحد هیتلر بودند، درآمد و حدود ۲۵۰ هزار نفر از یهودیان آن در جریان هولوکاست کشته شدند. 

روسیه همچنان حدود ۱۹۰ هزار نیرو نزدیک مرزهای خود با اوکراین گرد آورده است و برخی از آن نیروها را بیش از پیش وارد مناطق شرقی آن کشور کرده است که از سال ۲۰۱۴ درگیر جنگ با دولت مرکزی بوده‌اند. پوتین روز دوشنبه در اقدامی بهت‌آور، دو جمهوری جدایی‌طلب خودخوانده در شرق اوکراین (جمهوری‌های خلق دونتسک و لوهانسک) را به رسمیت شناخت. حکومت بشار اسد در سوریه نیز بلافاصله چنین کرد. این اقدام به واکنش شدید کشورهای مختلف، از آمریکا و غرب تا ژاپن و ترکیه، و اعمال تحریم‌ بر روسیه از سوی آن‌ها انجامیده است. 

وضعیت یهودیان در دونستک و لوهانسک نیز بغرنجی‌های خاص خود را دارد. روزنامه هاآرتص اسرائیل روز چهارشنبه، ۲۳ فوریه، نوشت: «در حالی که نیروهای روسیه، در پی به‌رسمیت شناختن رسمی دو رژیم جدایی‌طلب در شب دوشنبه، وارد شرق اوکراین می‌شوند، رهبران یهودی محل هم نگران آواره شدن جامعه خود بر اثر درگیری‌ها هستند، و هم نگران آن که کرملین از تحریکات یهودستیزانه برای مشروعیت‌زدایی از کشورشان استفاده کند.»

در گذشته، حضور برخی از نیروهای راست افراطی و یهودی‌ستیز در میان اوکراینی‌ها، مورد استفاده پوتین و طرفداران کرملین قرار گرفته است تا کل مبارزان استقلال آن کشور را به عنوان «فاشیست» معرفی کنند. برخی‌ها نگرانند که روسیه حملاتی قلابی علیه یهودیان اوکراین سازمان دهد و سپس از آن‌ها برای توجیه حمله خود استفاده کند. در سال‌های گذشته، رسانه‌های روسیه خبرهای دروغینی در مورد آزار و اذیت یهودیان در اوکراین منتشر کرده‌اند. پوتین خود در مارس ۲۰۱۴ مدعی شد که آن‌چه ورود روسیه را به اوکراین ملزم می‌کند، «یورش نیروهای ارتجاعی، ناسیونالیست، و یهودی‌ستیز در برخی بخش‌های اوکراین» است. در آن روزها نیز رهبران جوامع یهودی کرملین را متهم کردند که عامدانه، حوادث یهودستیزانه نمایشی رقم می‌زند. 

خاخام مئیر استامبلر، مقیم شهر دنیپرو واقع در شرق اوکراین و رئیس فدراسیون جوامع یهودی اوکراین، گفت که او شخصا بیشتر نگران تحریکات یهودستیزانه از سوی نیروهای مخفی روسیه است، تا درگرفتن جنگی تمام و کمال. 

این چهره مذهبی تاکید کرد که جامعه یهودی دست به حفاظت اکید از خاخام‌ها، جوامع، مدارس، و کنیسه‌ها زده است. او گفت:‌ «آن‌ها می‌خواهند اوکراینی‌ها را متهم کنند که یهودستیز یا فاشیست هستند.»

این در حالی است که رئیس ‌جمهوری کنونی اوکراین، یهودی است و یکی از نخست‌وزیرهای اخیر آن (ولودیمیر گروسمن) نیز یهودی بود. در سال ۲۰۱۹، جز اسرائیل، اوکراين تنها کشور جهان بود که هر دو مقام ارشد حکومتی‌اش یهودی بودند.