تازه‌ترین نتایج گزارش‌ها حکایت از آن دارد که سال ۱۴۰۰ بیش از ۴۱۵ هزار فروشگاه ایرانی در اینستاگرام فعال بوده‌اند که گردش مالی آنها ۱۸ تا ۳۲ هزار میلیارد تومان در سال برآورد می‌شود.
این آمار به تازگی در تحقیق سالانه تیــم «ماتوریتــی» بــا همــکاری سایت «تکراسـا» در ۵۷ صفحه منتشر شده است.
در ایـن گـزارش داده‌های ۲۴ هزار فروشگاه از هشت گروه کالایی و سه میلیون پست فروشگاهی را مورد بررسی قرار گرفته و تصویری کلانی از ساختار بازار آنلاین ایرانی در بستر اینستاگرام ارائه شده است.
این تصویر نشان می‌دهد تنها در یک بستر تجارت اجتماعی در ایران چه تعدادی مشغول به کار هستند، از این طریق کسب درآمد دارند و به چه میزانی در اقتصاد ایران نقش ایفا می‌کنند.
تجارتی که تنها بخشی از اعداد و ارقام آن در این گزارش سالانه بازتاب یافته است و بی‌تردید در صورت وجود گردش آزاد اطلاعات در ایران، ابعاد گسترده‌تری از حجم این نوع تجارت نمایان خواهد شد.
با وجود این مقام‌های جمهوری اسلامی با فیلتر تلگرام و بسیاری دیگر از بستر‌های تجارت اجتماعی و ممنوعیت و محدودیت فعالیت بسیاری دیگر از بستر‌های خرید و فروش آنلاین بین‌المللی و تلاش برای تصویب طرحی با عنوان «صیانت» قصد دارند به بهانه سر و سامان دادن به فضای مجازی، فعالیت میلیون‌ها ایرانی در این بستر تجارت اجتماعی را هم به مخاطره بیندازند.
طرحی که از سال گذشته در دستور کار مجلس و برخی دیگر از نهاد‌ها قرار گرفته است، اما به واسطه عواقب گسترده اقتصادی و اجتماعی‌اش، تکلیف آن هنوز مشخص نشده است.
افزایش فزاینده قیمت انواع کالا و حمل و نقل از دیگر آسیب‌ها برای بستر‌های تجارت اجتماعی در ایران محسوب می‌شود که در ماه‌های اخیر بی‌تردید کسب و کارهای آنلاین را هم تحت تاثیر قرار داده است.
عواقب تصویب طرح «صیانت» و ادامه افزایش قیمت کالا و خدمات در ایران زمانی قابل اندازه‌گیری خواهد بود که تصویری از حال و روز و شرایط تجارت اجتماعی در دست باشد.
شرایطی که در این گزارش تا حدود زیادی ساختار، کارکرد، ابعاد و حجم آن مشخص شده است و تصویر تقریبا جامع از تجارت اجتماعی در بستر اینستاگرام در ایران ارائه میکند.
بستر‌هایی تجارت اجتماعی در ایران
اینترنت در معنای عام و شبکه‌های اجتماعی در معنای خاص، طیف گسترده‌ای از ابزار‌ها و بسترها برای کسب و کارهای آنلاین را فرام کرده‌اند که دنیای تجارت در ایران و جهان را متحول کرده است. در ایران نیز همسو با بسیاری دیگر از کشور‌ها، ابزار‌ها و بستر‌های متعددی در این حوزه فعال شده‌اند.
در حال حاضر بیش از ۷۰ بستر ایرانی در تجارت آنلاین فعالند که علاوه بر صنعت تجارت اجتماعی به صنعت تجارت الکترونیک سنتی نیز خدمات ارائه می‌کنند. ضریب نفوذ ۷۱ درصدی شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها ایران و حضور ۴۴ میلیون کاربر فعال ایرانی در اینستاگرام اهمیت و دامنه خدمات‌دهی این بستر مجازی را تائید میکند.
رسانه‌های اجتماعی: تولیــد محتــوا و تبلیغــات توســط کســب و کارها، اینفلوئنســرها و تولید کننــدگان محتــوا در شــبکه‌های اجتماعــی و پیامرســانها بــا هــدف معرفــی محصــولات بــه خریــداران کــه می‌توانــد منجـر بـه خریـد شـود. تمامـی مراحـل خریـد آنلاین در ایــن بسترها رخ نمی‌دهــد و مراحلــی ماننــد پرداخــت و ارســال محصــول ممکــن اســت در بســترهای دیگــر انجــام شــود.
اینستاگرام بزرگ‌ترین پرچمدار در این بخش است که محل بسیاری از تبلیغات و معرفی انواع محصولات کسب و کارها در ایران و جهان به شمار می‌آید.
فروش شبکه‌ای: در این شکل از فروش، اشــخاص حقیقــی به عنــوان واســطه فــروش، محصول کســب و کارها را بــه اطرافیــان خــود ماننــد دوســتان، فامیــل و... می‌فروشند. «ایرانکت» از مهمترین این بسترها در این حوزه است.
خرید تیمی: شکل دیگری از خرید در ایران است که خریــداران بــا تشــکیل یــک تیــم یــا پیوســتن بــه تیم‌هــای دیگــر محصــولات مورد نیــاز خــود را به صـورت تیمـی و بـا تخفیـف خریـداری می‌کننـد. بستر «شیریک» را می‌توان از مهمترین ابزار در ایران حوزه معرفی کرد.
نقد و بررسی محصول: کاربــران نظــر خــود را دربــاره محصولات در قالــب پســت یــا نظــر بــا کاربــران دیگــر در بستر بــه اشــتراک می‌گذارند و می‌تواننــد بــه آنهــا نیــز امتیــاز دهنــد. در ایــن صــورت خریــداران قبــل از اقــدام بــه خریــد می‌تواننــد بــا مشــاهده نظــرات و امتیـازات بـا آگاهـی بیشـتری اقـدام بـه خرید کنند.بستر «مگنت» از مهترین این امکانات آنلاین در ایران است.
بستر‌های جامع: در ایــن مــدل، تمامــی فراینــد خریــد آنلاین از معرفــی و تبلیــغ محصــول تــا پرداخــت وجــه و ارســال مرســوله در یــک بســتر انجــام می‌شــود که «تضمین‌چی» از مشهورترین آنها در ایران است.
توانمندسازان تجارت اجتماعی: ایــن کســب و کارها بــه فروشــندگان در بستر‌های تجــارت اجتماعــی دیگــر خدمــات تســهیل خرید و فــروش آنلاین ماننــد پرداخــت، ارســال محصــول و... را ارائــه می‌دهد
در حوزه زیرساخت فناوری اطلاعات بستر‌های «وبزی»، «شاپفا» و «سازیتو»، در حوزه پرداخت بستر‌های «وندار» و «زرین‌پال» و در حوزه حمل و نقل بستر «استپ باکس» و «پست ایران» از مشهورترین‌ها به شمار میروند.
اینستاگرام پرچمدار خرید و فروش آنلاین در ایران
داده‌های مرکــز آمــار ایــران در ســال ۱۳۹۹ میگوید بیــش از ۶۵ درصد ایرانی‌های بالای ۱۵ ســال، دست‌کم در یــک شــبکه اجتماعــی عضــو هســتند و روزانــه ۹۲ دقیقـه در شـبکه‌های اجتماعـی فعالیـت دارنـد.
واتــساپ، تلگــرام و اینســتاگرام ســه رســانه اجتماعـی محبـوب ایرانی‌ها است. بـا توجـه بـه محدودیت‌هـای ایجـاد گـروه یـا کانـال در واتس‌اپ، کاربــرد اصلــی آن در میــان ایرانی‌ها بیشتر پیام‌رسانی است از همین رو این شبکه بسـتر مناسـبی بـرای تجـارت اجتماعــی به شمار نمی‌آید.
بــا فیلتر تلگــرام، اینســتاگرام در ســال‌های اخیــر به کمــک ماهیـت اصلـی خـود مبتنـی بـر محتـوای تصویـری، به یــک بســتر مناســب بــرای فعالیــت کســب و کار تبدیل شــده و در حـال حاضـر بزرگتریـن بستر تجــارت اجتماعــی در ایــران محســوب می‌شــود.
اینستاگرام چه تعداد فروشگاه ایرانی دارد؟
نتیجه بررسی‌های این گزارش میگوید در حال حاضر ۴۱۵ هزار فروشـگاه ایرانی در این بستر وجود دارد. محصولات مرتبط با «پوشـاک»، «خوردنـی و آشـامیدنی» و «آرایشـی، بهداشـت و سـلامت» بیشـترین تعـداد فروشـگاه‌ها در میـان سایر گروه‌هـای کالایی دارند.
یکــی از حوزه‌هــای اصلــی فعالیــت این فروشــگاه‌ها، خرید و فـروش پوشـاک اسـت. گـروه کالایی خوردنی و آشامیدنی نیز در رتبه بعدی قرار دارد کـه تعـداد قابل توجهـی از ایـن فروشـگاه‌ها در تولیـد محتـوای آموزشـی و تبلیغاتـی نیـز مشـغول هســتند.
کدام راسته در اینستاگرام محبوب‌تر است؟
میانگین دنبال‌کنندگان فروشـگاه‌های ایرانی موجود در اینسـتاگرام حدود هزار و ۴۰۰ نفر است. این گزارش نشان می‌دهد که در حال حاضر شش هزار فروشگاه ایرانی در اینستاگرام هر یک بیش از ۱۰۰ هزار دنبال کننده دارند.
فروشگاه‌های کیف و کفش، پوشاک و اکسسوری (لوازم جانبی) دارای بیشترین میانگین دنبال کننده در مقایسه با سایر گروه‌ها و راسته‌های شغلی در اینستاگرام به شمار میروند.
پرچم کدام استان‌ها در اینستاگرام بالاست؟
نتایج این گزارش همچنین نشان می‌دهد چهار استان تهران، قم، اصفهان و یزد بیش از دو سوم فروشگاه‌های اینستاگرام در ایران را در خود جای داده‌اند. تهران با ۱۶۰ هزار فروشگاه و سهم ۴۰ درصدی بیشترین تعداد فروشگاه‌ها را در میان سایر استان‌های ایران دارد.
کدام فروشگاه‌ها دست بالا را در اینستاگرام دارند؟
این تحقیق میگوید گروه پوشاک با ۱۱۳ هزار فروشگاه، گروه خوردنی و آشامیدنی با ۷۳ هزار فروشگاه و گروه آرایشی و بهداشتی با ۴۲ هزار فروشگاه بیشترین سهم از تجارت اجتماعی در بستر اینستاگرام در ایران را به خود اختصاص داده‌اند.
بیا خصوصی، قیمت آنجاست!
این گزارش اصلی‌ترین راه ارتباطی فروشگاه‌ها با مشتریان خود را دایرکت (پیام مستقیم یا خصوصی) اعلام کرده است.
دیگر نتایج این گزارش نشان می‌دهد تنهـا ۲۷ درصد فروشـگاه در بخش معرفی خود یک لینک ارجاع دارند و در متـن پسـت‌های فروشــگاه‌های ایرانی کلمــات «دایرکــت»، «واتــساپ» و «تلگــرام» بهت رتیــب ۶۳، ۲۶ و هشت درصد تکرار شده است.
این تحقیق نتیجه گرفته است فروشـگاه‌های ایرانی در اینستاگرام بیشتر به ارتباط مستقیم با خریداران تمایــل دارنــد.
داده‌های این گزارش همچنین میگوید ۷۰ درصد فروشــگاه‌های ایرانی، اکانــت تجــاری (Account Business) خود را فعال کرده‌اند که نشــان دهنده ســطح خــوب آشــنایی آنهــا بــا امکانات و کارکرد‌های اینستاگرام اســت.
این فروشگاه‌ها در ســال ۱۴۰۰ هم بیــش از ۱۲۰ میلیــون پســت منتشــر کرده‌اند که نیمــی از آنها مربوط به گروه‌های «پوشــاک» و «خانــه و آشــپزخانه» بــوده اســت.
میانـه تعـداد پسـت منتشرشـده در مـاه توسـط فروشـگاه‌های ایـرانی ۱۴ پسـت اسـت. میانه یکی از شاخص‌های آماری است که عدد وسط مجموعه‌ای از اعداد مرتب شده را تعیین میکند.
آن‌طور که در این گزارش آمده است سـه گـروه کالایی «پوشــاک»، «آرایشــی، بهداشــت و ســلامت» و «خانــه و آشــپزخانه» تعــداد پســت بیشــتری نســبت بــه دیگــر گروه‌ها منتشــر کرده‌اند و فعالیــت بیشــتری در تولیــد محتــوای اینســتاگرام دارنــد.
به طور میانگین هم هر پست فروشگاهی در اینستاگرام ۲۵۰ لایک می‌گیرد. تعــداد لایک پســت‌های فروشــگاهی شــاخص مناسـبی بـرای نمایـش میـزان محبوبیـت گروه‌هـای کالایی اســت.
در این میان دو گــروه کالایی اکسســوری (لوازم جانبی) و خوردنــی و آشــامیدنی از پســت‌های فروشــگاهی محبــوب کاربــران اینســتاگرام محسوب می‌شود.
به طــور میانگیــن بــرای هــر پســت فروشــگاهی هم ۲۰ کامنت (پیام) ارسال می‌شود. محتوای اغلب این پیام‌ها هم پرسـش از قیمـت و جزئیـات بیشـتر دربـاره محصــول است.
درج نکردن قیمــت محصــول از دغدغه‌هــای اصلــی خریــداران فروشــگاه‌های اینســتاگرام در ایران اســت کــه فراینــد خریــد محصــول را طولانی‌تر میکند، چراکه خریــداران بــرای اطلاع از قیمــت یک محصــول بایــد بــه دایرکــت (پیام خصوصی) فروشــگاه مراجعـه کننـد که این موضوع برای کاربران چندان خوشایند نیست.
رنج قیمت کالا در اینستاگرام چقدر است؟
آن‌طور که نتایج این تحقیق نشان می‌دهد سه درصد محصــولات فروشــگاه‌های ایرانی در اینســتاگرام کمتــر از ۶۰۰ هــزار تومــان قیمــت دارنــد. از دلایل اصلــی ایــن موضــوع تعــداد بــالای عرضــه محصــوالت دو گــروه کالایی پوشــاک و کیــف و کفــش اســت کــه در مجمــوع حــدود نیمــی از پســت‌های فروشــگاهی را در بر می‌گیرد.
بحران اعتماد هم باعث شده است فـروش کالاهای گرانقیمـت در ایـن بسـتر دشـوار شود و پیچیدگی‌های خـاص خـود را داشـته باشـد.
بخش دیگری از این تحقیق میگوید به طور متوســط در هــر فروشــگاه ۲.۵ نفــر فعالیــت می‌کننــد که بــا فــرض فعالیــت ۴۱۵ هــزار فروشــگاه در ایــران، ایــن بستر تجــارت اجتماعــی بــرای حدود یک میلیــون نفر شغل ایجاد کرده اســت.
گردش مالی فروشگاه‌های ایرانی در اینستاگرام
طبق اطلاعات جمع‌آوری‌شده توسط تکراسا و ماتوریتی از اینستاگرام، ۴۱۵ هزار فروشگاه در اینستاگرام فعالیت دارند که حجم مبادلات مالی در سال ۱۴۰۰ در این بستر ۱۸ تا ۳۲ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. طبق تخمین تکراسا، روزانه ۳۱۰ تا ۴۷۰ هزار سفارش خریدوفروش در اینستاگرام انجام می‌شود که زمینه اشتغال‌زایی مستقیم یک میلیون نفر را فراهم کرده است.
گوشی هوشمند، مهمترین ابزار داد و ستد آنلاین
سال‌هاست مــردم ایــران از گوشــی‌های هوشـمند بیشتر از رایانه شخصی برای پرسه در فروشگاه‌های آنلاین و خرید آنلاین استفاده می‌کنند.
سهم ۸۴ درصدی گوشــی‌های هوشمند از بازدیدهــای سایت «دیجی‌کالا» از پر مخاطب‌ترین فروشگاه اینترنت ایران، نشانه‌ای از گرایش بیشتر مردم در استفاده از این گوشــی‌ها در خرید آنلاین اســت.
همین گرایش روز افزون باعــث شــده است توجه کســب و کارها بــه شــبکه‌های اجتماعــی و پیامرســانها و مزیت‌های بی‌شمار آنها در ایران بیشتر از گذشته شود.
شبکه‌ها اجتماعی در ایران و بسیاری از کشور‌های جهان در واقع تبدیل به ویترین کسب و کارها و فروشگاه‌ها شده‌اند که امکان بازدید بی‌شمار و خرید آسان را فراهم میکند.
آن‌طور که مرکــز توســعه تجــارت الکترونیکــی ایــران گزارش کرده است در حال حاضر ۷۸ درصد کســب و کارهای دیجیتــال بــرای ارائــه محصــول یــا خدمــات خــود عــلاوه بــر ســایت از شــبکه اجتماعــی نیــز اســتفاده می‌کنند.
