تمام ماهی‌ها در نوع خود زیبا‌یند، از فرشته ماهی دلربا و ماهی تُن براق گرفته تا ماهی حلوای پوست‌کلفت.

اما برخی از ماهی‌هایی که ظاهرا کمتر چشمگیرند می‌توانند مشکلاتی بزرگ‌تر از دیده نشدن‌ توسط غواص‌ها داشته باشند.

یک مطالعه جدید نشان می‌دهد ماهی‌های صخره‌های مرجانی که در حال انقراض‌اند ازنظر «ارزش زیباشناختی» امتیاز پایینی کسب می‌کنند و اگر انسان بر گونه‌های «زیباتر» ماهی‌ها تمرکز کنند، احتمالا در اقدام های حفاظتی نادیده گرفته می‌شوند.

نیکلاس موکه، نویسنده این مطالعه و ‌بوم‌شناس گروه‌های جانوری دانشگاه مونپلیه، در بیانیه‌ای مطبوعاتی گفت: «مطالعه ما نشان‌دهنده نبود تطابق احتمالی چشمگیری است که بین میزان حمایت عمومی بالقوه از حفاظت (گونه‌ها) و گونه‌هایی که بیشترین نیاز را به این حمایت دارند وجود دارد.»

این گروه تحقیقاتی خاطرنشان کرد این مسئله در مورد پستانداران صادق است و گونه‌هایی که «زیباتر» تلقی می‌شوند بیشتر از سایر گونه‌ها مورد تحقیق قرار گرفته‌اند.

با این حال این مقاله جدید که روز سه‌شنبه (۶ تیر) در نشریه دانشگاهی پی‌ال‌او‌اس بیولوژی (PLOS Biology) منتشر شد، نشان داد «ماهی‌های زشت» عموما ازنظر تکاملی خاص‌تر‌ند.

محققان برای تعیین «ارزش زیباشناختی» هر ماهی از ترکیب مدل‌سازی رایانه‌ای و نظرسنجی‌های مردمی استفاده کردند.

در نظرسنجی‌ها از شرکت‌کنندگان خواسته شد که ماهی «زیباتر» را از بین دو عکس انتخاب کنند تا مشخص شود چه ویژگی‌هایی برای افراد خوشایندتر است، مثلا روشن‌تر یا چندرنگ بودن. این گروه با استفاده از این متغیرها مدلی رایانه‌ای ساخت تا ماهی‌ها را بر اساس میزان زیبایی‌شان ازنظر مردم رتبه‌بندی کند.

برخی از گروه‌ها، مانند پروانه‌ماهی‌های اغواگر و فرشته‌ماهی‌ها، ازنظر ارزش زیبایی پیوسته در رتبه‌های بالاتر قرار داشتند، در حالی که گروه‌هایی مانند جک‌ که کمتر رنگارنگ است و پومپانو (ماهی حلوا سفید) امتیازات پایین‌تری کسب کردند.

اما ماهی‌های زیباتر از جهات دیگر کمتر خاص بودند. این تحقیق نشان داد ماهی‌های زشت‌تر چه به لحاظ تاریخ تکامل و چه ازنظر نقش خاصی که در زیست‌بوم داشتند شاخص‌تر بودند.

با این حال، وقتی نوبت به حفاظت گونه‌ها می‌رسد، ماهی‌هایی که با تهدیدهای بیشتری مواجه‌اند، گونه‌های زشت‌ترند.

این مطالعه نشان داد گونه‌هایی که در فهرست قرمز اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت با عنوان «آسیب‌پذیر»، «در خطر انقراض» یا «به‌شدت در خطر انقراض» قرار گرفته‌اند، نسبت به ماهی‌های قرار گرفته در فهرست «در معرض کمترین خطر»، ازنظر ارزش زیباشناختی امتیاز بسیار پایین‌تری دارند.

گونه ماهی‌هایی که مورد ارزیابی فهرست قرمز قرار نگرفته‌اند، ازنظر «معیارهای زیبایی» دقیقا در وسط قرار داشتند – یعنی زیبایی چشمگیرتری نسبت به گروه در معرض خطر و زشتی چشمگیرتری نسبت به گروه «در معرض کمترین خطر» داشتند.

یک علت آن ممکن است به نحوه استفاده انسان از این گونه‌ها ربط داشته باشد. ماهی‌هایی که برای مقاصد تجاری مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند نسبت به ماهی‌های بدون کاربری تجاری یا ماهی‌هایی که فقط در ماهیگیری معیشتی یافت می‌شوند، ارزش زیبایی‌شناختی بسیار کمتری دارند. امتیاز زیبایی‌شناختی گونه‌هایی با اهمیت تجاری بالاتر حتی از این هم پایین‌تر بود.

نویسندگان خاطرنشان می‌کنند که این نتایج می‌تواند به ناهمخوانی تمایل افراد برای کار کردن روی حفاظت از یک ‌گونه و میزان نیاز آن‌ گونه به حفاظت منجر شود.