با تایید بازداشت دومین تبعه فرانسوی در ایران و دستگیری روح‌الله زم در عراق به عنوان فردی که گفته می‌شود از حفاظت پلیس فرانسه برخوردار بوده و چند سال اخیر را در این کشور زندگی می‌کرده، بار دیگر موضوع مبادله زندانیان که بارها مقامات تهران نسبت به آن ابراز تمایل کرده‌اند، مورد توجه قرار گرفته است.
پاریس روز چهارشنبه در واکنش به فشار رسانه‌ای که دولت فرانسه را تسهیل کننده دستگیری مدیر آمد‌نیوز از سوی اطلاعات سپاه معرفی می‌کرد، ضمن محکوم کردن این بازداشت، هم خبر به زندان افتادن رولاند مارشال را تایید کرد و هم خواستار آزادی فوری او و همراه دیگرش فریبا عادلخواه شد که از خردادماه سال جاری در ایران زندانی است.
پیش از آن فیگارو به طور تلویحی مدعی شده بود که فرانسه با جلوگیری نکردن از سفر زم به عراق، به دنبال ایجاد زمینه‌ای برای آزادی مارشال و عادلخواه، دو استاد و محقق دانشگاهی است.
روح الله زم قبل از بازداشت در فرودگاه عمان/ ایران‌وایر
فریبا عادلخواه شهروند فرانسوی-ایرانی است که تمرکز او بر مطالعات اسلام و شیعه بوده و در سفر به ایران به دلایلی که هنوز به طور رسمی اعلام نشده، بازداشت شد.
فریبا عادلخواه
در چند ماه گذشته نام رولاند مارشال، شهروند فرانسوی نیز در برخی خبرها به عنوان همراه بازداشت شده عادلخواه اعلام شده بود. اما وزارت امور خارجه فرانسه در این مدت تنها به نام عادلخواه و آزادی او اشاره می‌کرد.
رولاند مارشال
در حال حاضر دولت فرانسه می‌گوید، تحولات مربوط به روح‌الله زم را زیر نظر دارد و در عین حال در برابر گمانه‌زنی‌ها در مورد احتمال مبادله زندانیان سکوت کرده است.
تهران نیز به این گمانه‌زنی‌ها واکنشی نشان نداده، اما محمد‌جواد ظریف در سفرهای اردیبهشت و مهرماه سال جاری به نیویورک به طور روشن موضوع مبادله زندانیان را مطرح کرده بود.
تلاش پاریس برای میانجیگری
در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۶، امانوئل مکرون در انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه پیروز شد. روی کار آمدن دولت او با آغاز دومین دور ریاست جمهوری حسن روحانی همزمان شد. روحانی از نخستین مقاماتی بود که پیروزی مکرون را تبریک گفت. در ماه‌های اول شروع به کار مکرون، روابط اقتصادی تهران و پاریس با تحویل اولین فروند از ایرباس‌های خریداری و با حضور شرکت‌هایی مانند توتال که با اجرای برجام، مجال بازگشت به ایران را پیدا کرده بودند، همچنان گرم بود و روابط دیپلماتیک نیز در چارچوب معمول ادامه داشت.
یک سال پس از راهیابی مکرون به کاخ الیزه، آمریکا از برجام خارج شد و شرکت‌های فرانسوی نیز مانند دیگر شرکت‌های خارجی دوباره ایران را ترک کردند.
تا اردیبهشت ماه ۱۳۹۸، یعنی یک سال پس از خروج آمریکا از برجام، فرانسه، بریتانیا و آلمان به عنوان سه عضو باقی‌مانده در این توافق، هر از چندگاهی در حمایت از آن بیانیه صادر کردند و پروژه غیر عملی اینستکس (کانال ویژه اقدام مالی) را برای ترغیب تهران به باقی ماندن در برجام تعریف کردند. بی‌توجهی اروپا به عمل به تعهدات‌اش به انداز‌ای عیان بود که مقامات تهران بارها از آن انتقاد کردند و سرانجام نیز روند کاهش تعهدات هستهای را در اعتراض به تعلل اروپا، آغاز کردند.
به تدریج و با بالا گرفتن تنش‌ها بین تهران و واشینگتن در خلیج فارس پس از اعمال تحریم‌های نفتی ایالات متحده علیه ایران، ناگهان فرانسه با سبقت گرفتن از بریتانیا و آلمان از نقش یک ناظر در توافق هستهای به یک عضو فعال تبدیل شد.
از اوایل تابستان سال جاری (در همان زمانی که فریبا عادلخواه و رولاند مارشال در ایران بازداشت شده‌اند)، امانوئل مکرون در نقش میانجی بین ایران و آمریکا ظاهر شد و به رغم توصیه‌های دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا که می‌خواست او را در مقابل ایران نمایندگی نکند، در گفتگو‌های تلفنی طولانی با روحانی و ملاقات با محمد‌جواد ظریف، بسته پیشنهادی را برای برون رفت از بن‌بست جاری ارایه کرد که امروز به تعلیق در برابر تعلیق مشهور است. پیشنهادهایی برای وارد شدن ایران به مذاکرات گسترده‌تر بر سر موضوعات امنیت منطقه‌ای، توافق طولانی مدت هستهای و توقف روند کاهش تعهدات هستهای در مقابل تعلیق تحریم‌ها که ظاهرا تهران با آن مخالفت نکرده است.
یک میانجیگری موفق بین تهران و واشینگتن، اعتبار دیپلماتیک قابل توجهی را نصیب فرانسه می‌کند و البته پاریس نیز می‌تواند در این مسیر منافع خود را دنبال کند که آزادی اتباع‌اش یکی از آنهاست.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
سابقه مبادله زندانیان
در آبان‌ماه ۱۳۶۲، در جریان انفجار مقر تفنگداران آمریکایی و فرانسوی در لبنان، ۲۴۱ آمریکایی و ۵۸ نیروی فرانسوی کشته شدند. گفته شد که این انفجار‌ها از سوی گروه‌های نزدیک به جمهوری اسلامی مانند جهاد اسلامی انجام شده و پس از آن ۱۶ فرانسوی و ۲۵ آمریکایی نیز گروگان گرفته شدند. البته ایران مسئولیت این حمله‌ها را نپذیرفته است.
تا ۵ سال بعد، آمریکا توانست برخی گروگان‌ها را در ازای تحویل محموله‌های سلاح، آزاد کند.
فرانسه هم در جریان مذاکره با ایران برای آزادی یکی از گروگان‌های‌اش، با آزادی انیس نقاش، تبعه لبنانی و عامل سوء‌قصد ناموفق به جان شاپور بختیار، آخرین نخست‌وزیر شاه موافقت کرد.
انیس نقاش پس از آزادی/ بولتن‌نیوز
انیس نقاش در تابستان ۱۳۵۹ به قصد ترور بختیار در حومه پاریس به او شلیک کرد که موجب کشته شدن یکی از همسایگان بختیار و فلج شدن یک مامور پلیس شد. نقاش که به حبس ابد محکوم شده بود، ۱۰ سال بعد و پس از معامله پاریس با تهران به ایران بازگشت و ترور بختیار را از افتخارات خود توصیف کرد.
اما عامل دومین سوء قصد به بختیار که موفق بود نیز در چارچوب یک معامله بین تهران و پاریس آزاد شد.
علی وکیلی راد در هنگام بازگشت از فرانسه در فرودگاه تهران/ فارس
در ۱۵ مرداد ۱۳۷۰ سه نفر شامل علی وکیلی راد، بختیار را در منزل شخصی او در پاریس کاردآجین کردند. دو نفر دیگر باوجود حفاظت شبانه‌روزی پلیس از خانه بختیار موفق به فرار شدند و وکیلی راد هم دستگیر شد. در همان زمان پرسش‌های زیادی در مورد نقش دولت و نیروی پلیس فرانسه در این ترور مطرح بود.
وکیلی راد که به حبس ابد محکوم شده بود، ناگهان در اردیبهشت ۱۳۸۹ مورد عفو قرار گرفت و به تهران بازگشت.
در همین تاریخ دادگاه فرانسه، مجید کاکاوند که به اتهام انتقال تکنولوژی حساس به ایران به درخواست آمریکا بازداشت شده بود را نیز از اتهام‌ها تبرئه کرد.
مجید کاکاوند پس از صدور حکم تبرئه دادگاه در فرانسه/ ایسنا
همزمان کلوتیلد رایس، تبعه فرانسوی بازداشت شده در ایران پس از انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۸۸ نیز آزاد شد. نیکلا سارکوزی، رئیس‌جمهور وقت فرانسه، در واکنش به گزارش‌هایی که از مبادله زندانیان بین تهران و پاریس خبر می‌داد، گفت مبادله‌ای در کار نبوده است.
کلوتیلد رایس
یک دهه پس از بازگشت وکیلی راد و مجید کاکاوند از فرانسه به ایران و آزادی کلوتیلد رایس، اکنون نام جلال روح‌الله‌نژاد (شهروند ایرانی بازداشت شده در فرانسه به اتهام دور زدن تحریم‌های آمریکا علیه تهران)، فریبا عادلخوه، رولاند مارشال و احتمالا روح‌الله زم به سابقه طولانی تهران و پاریس در مبادله زندانیان پیونده خورده است.
