نوری‌المالکی از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۴، دو دوره نخست‌وزیر عراق بود. دوران حاکمیت نوری‌المالکی شاید بدترین مرحله از مراحل تاریخ سیاسی عراق پس از سقوط رژیم صدام حسین در سال ۲۰۰۳ باشد. در همین دوران بود که جنگ‌های فرقه‌ای، کشتارهای طایفه‌ای با حمایت دولت و عملیات‌های تروریستی وحشتناک القاعده و داعش به اوج رسید. داعش پس از آن‌که شهر موصل را با هماهنگی ارتش نوری‌المالکی تصرف کرد، توانست بر یک‌سوم خاک عراق مسلط شود و سیطره‌اش را تا حومه‌های شهرهای بغداد و کربلا بگستراند. اگر ائتلاف نظامی کشورهای عربی و غربی و فشار نیروی هوایی آن‌ها نمی‌بود، داعش عراق را به‌طور کامل اشغال کرده بود.

در این روزها فایلی صوتی از نوری‌المالکی به بیرون درز کرده است که در همه جای عراق دست به‌دست می‌شود. او در این فایل صوتی بی‌پرده و بدون ملاحظه سیاسی، موضع فرقه‌ای و طایفه‌ای می‌گیرد و با صراحت اعلام می‌کند عراق یک کشور شیعی و تنها متعلق به شیعیان است. البته من نکته تازه‌ای در این فایل نیافتم، زیرا نوری‌المالکی نه‌تنها این‌گونه سخنان را همیشه تکرار کرده است، بلکه زمانی که سمت نخست‌وزیری را بر عهده داشت، در عمل نیز آن‌ها را به نمایش گذاشته بود؛ نیروهای او چنان به اقدام‌های فرقه‌ای و پاکسازی‌های مذهبی و طایفه‌ای در عراق پرداخته‌اند که از کارنامه‌ داعش کمتر نبوده است.

البته نوری‌المالکی درستی این فایل را انکار کرد و با صدور اعلامیه‌ای آن را دسیسه دشمنان عراق دانست که با هدف بدنام کردن او به ‌عنوان پشتیبان و نجات‌دهنده اهل تشیع در عراق، ساخته‌ شده است. اما باور من این است که این فایل لو رفته آخرین میخ بر تابوت زندگی سیاسی نوری‌المالکی است.

چند روز پیش زمانی که خبر نامزدی سید محمد شیاع‌السودانی، گزینه چهارچوب هماهنگی شیعیان، برای تصدی سمت نخست‌وزیری پخش شد، هواداران جریان صدر که او را از طرفداران نوری‌المالکی می‌دانند در اعتراض به میدان سبز بغداد رفتند و به مجلس نمایندگان یورش بردند. در حالی‌که واکنش معترضان به نامزدی السودانی برای سمت نخست‌وزیری که از طرفداران المالکی به حساب می‌رود تا این اندازه جدی و گسترده است، پس اگر خود المالکی برای این سمت نامزد شود، چگونه خواهد بود؟

اقدام‌های اعتراضی جریان صدر علیه نامزد نخست‌وزیری، عرصه سیاسی آشفته و پیچیده عراق را آشفته‌تر و پیچیده‌تر می‌کند. جریان صدر در انتخابات اکتبر گذشته اکثریت را به دست آورده بود، اما وقتی نتوانست به دلیل مخالفت اقلیت در پارلمان، حکومت تشکیل دهد، همه نمایندگانش استعفا کردند و از تلاش برای تشکیل حکومت دست برداشت. اعتراض این جریان به نامزدی نخست‌وزیر دلیل موجهی ندارد، اما سید مقتدی صدر، رهبر جریان صدر و نیرومند‌ترین سیاستمدار عراق در توییتی نوشت که این اعتراض‌ها به نتیجه رسید.

چند ساعت پیش از نوشتن این مقاله، نزدیک بود میان شیعیان عراق درگیری مسلحانه رخ دهد، حتی دیده شده است که نوری‌المالکی سلاح در دست با گروهی از طرفداران مسلح‌اش در خیابان‌های بغداد مانور می‌دهد و جریان صدر را به نابودی تهدید می‌کند. بر اساس گزارش‌های رسیده، جمهوری اسلامی ایران برای محافظت از وحدت جامعه تشیع، از وقوع این بلوا جلوگیری کرده است. گزارش‌ها می‌افزاید که اسماعیل قاآنی، فرمانده سپاه قدس، روز چهارشنبه گذشته (۲۸ ژوئیه) برای چند ساعت در بغداد بوده و برای جلوگیری از وقوع جنگ، فشار آورده است و حتی تهدید کرده که طرف آغازگر جنگ را با مداخله مستقیم نظامی سر جایش می‌نشاند.

با وجود یورش طرفداران جریان صدر به منطقه سبز بغداد و مجلس نمایندگان در اعتراض به نامزدی محمد‌السودانی، چهارچوب هماهنگی شیعیان همچنان بر نامزدی او پافشاری می‌کند و همین امر ممکن است به افزایش تنش‌ها و ناآرامی‌ها منجر شود.

اکنون امور از محدوده فایل صوتی لو رفته تجاوز کرده است و شاید اختلاف‌ها به‌ نقطه خطرناکی منتهی شود. این در حالی است که راه برای تشکیل حکومت و معادله قدرت در عراق هنوز هموار نشده و حتی درباره قانون اساسی و نحوه نظام حکومتی، اتفاق نظر وجود ندارد. از این جهت برای برون‌رفت از آشفتگی و چندپارگی، تغییر قانون اساسی اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد، در غیر این صورت عراق از یک بحران رها نشده، در بحران دیگری بدتر از آن فرو خواهد رفت.