فعالیت‌های دستگاه‌های اجرایی، سپاه پاسداران، شهرداری‌ها و نهادهای تحت نظر ولی فقیه از ماه‌ها قبل از اربعین ۱۴۰۱ برای برگزاری این عزاداری در کربلا آغاز شد. ابراهیم رئیسی، رئیس دولت، ۴۰ روز قبل از اربعین، در دیدار با مدیران اجرایی برگزاری این گردهمایی دولتی، اجتماع اربعین را حلال بسیاری از مشکلات ایران خواند. مشخص نیست صرف هزاران میلیارد تومان برای این رخداد از بودجه‌ عمومی درحالی‌که فقرا در ایران غذای خود را از سطل‌ زباله‌ها جمع می‌کنند، کدام مشکل را حل خواهد کرد. تنها مشکلی که اربعین حل می‌کند، سرازیر کردن منابع دولتی به جیب هیئت‌های دولتی و نمایش امپریالیست‌های شیعه برای بین‌المللی نشان‌دادن حرکت اسلام‌گرایی شیعه در منطقه است.

ارسال تجهیزات موکب‌ها و نیروهای خدماتی به عراق از ۲۰ محرم آغاز شد تا به قول رئیسی «زیارت اربعین، آسان، ارزان و دلنشین» شود (پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری، ۱۹ مرداد ۱۴۰۱). این موکب‌ها که از کیسه‌ مردم ایران همه نوع خدماتی به زائران شیعه از نقاط مختلف دنیا عرضه می‌کنند، به مدت دو هفته از ۱۰ تا ۲۳ صفر برپا خواهند بود.

همه‌ حکومت در خدمت یک مراسم عزاداری

وقتی ابراهیم رئیسی می‌گوید: «از تمام ظرفیت‌های موجود در کشور و ظرفیت‌های دیپلماتیک در روابط دوجانبه ایران و عراق، برای تسهیل سفر زائران اربعین و ارائه خدمات به آن‌ها استفاده خواهد شد» (باشگاه خبرنگاران جوان، ۱۹ مرداد ۱۴۰۱) منظور این است که همه‌ نهادهای حکومتی و دولتی و عمومی باید در برگزاری این رویداد سهم داشته باشند: «لازم است همه دستگاه‌ها به‌صورت جهادی چه در بعد رایزنی‌های دیپلماتیک با کشور عراق و چه در تامین زیرساخت‌های لازم، در زمینه تسهیل زیارت اربعین برای زائران فعال باشند.» (ایسنا ۲۶ مرداد ۱۴۰۱)

بنا به گفته‌ ابراهیم رئیسی، موضوع محوری مذاکره با دولت عراق در چند ماه اخیر تسهیل اعزام نیرو و تسهیلات مربوط به راهپیمایی اربعین بوده است. به‌‌عنوان نمونه، برای حمل زائران ۱۴هزار دستگاه اتوبوس در نظر گرفته شده که شش هزار دستگاه آن اتوبوس‌های در اختیار نیروهای مسلح، وزارتخانه‌ها، شرکت‌ها و سازمان‌های تابعه است (معاون حمل‌ونقل وزیر راه و شهرسازی، فارس، ۲۲ مرداد ۱۴۰۱).

مشخص است که این اتوبوس‌های متعلق به دولت هزینه‌ای از زائران نخواهند گرفت و این امر مشوق سفر است. دولت همچنین بسته‌های ارزان‌قیمت مسافرتی با یارانه به زائران عرضه می‌کند تا جمعیت راهپیمایان را افزایش دهد. دستگاه‌های خدمات‌رسان استان تهران که بیشترین امکانات را دارند، اعم از هلال احمر، راهداری و اورژانس برای ایام اربعین در حالت آماده‌باش‌اند.

رئیس ستاد اربعین شهرداری مشهد هم اعلام کرد که به دستور شهردار و تصویب شورای شهر مشهد، ۱۵ میلیارد تومان برای خدمات در شهر نجف اختصاص یافته است. بنابه اعلام احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصاد و دارایی جمهوری اسلامی، «به زائران زمینی اربعین تا سقف پنج‌میلیون تومان تسهیلات پرداخت خواهد شد... برای دریافت این تسهیلات به حضور در بانک‌ نیاز نیست و به‌صورت خودکار به حساب یارانه زائران واریز می‌شود.»

در حالی که وضعیت آب شرب بسیاری از مناطق ایران، به‌ویژه استان‌های همدان و چهارمحال‌وبختیاری، در تابستان بحرانی بود، حسن پلارک، مشاور ستاد مرکزی اربعین، از انبارکردن بیش‌از ۱۵۰میلیون بطری آب معدنی برای زائران در ایام اربعین خبر داد. این بطری‌ آب‌ها، اضافه بر آب سردی‌اند که با آبسردکن‌ در جاهای مختلف مناطق مرزی ایران و عراق وجود دارد.

به گفته‌ پلارک، «با همکاری وزارت نیرو که انصافا جهادی پای کار آمده‌اند، آب پایدار به مرز‌ها رسید که با کمبود آب مواجه نشویم؛ یعنی مخازن ذخیره آب در مرز‌ها ایجاد کردند که به‌اندازه کافی آب ذخیره شده باشد و برق پایدار هم به‌منظور روشن ماندن کولر‌ موکب‌ها، مه‌پاش‌ها و پنکه‌ها به مرز‌ها رسیده است.» (خبرگزاری صداوسیما ۳۰ مرداد ۱۴۰۱)

راهپیمایی اربعین آن‌قدر برای حکومت اهمیت دارد که گران‌کردن عوارض آزادراهی را به بعد از آن موکول کرده‌اند. همچنین تمدید گذرنامه را برای زوار اربعین رایگان کردند تا مشوق سفر به کربلا شود.

دارندگان سیم‌کارت‌های همراه اول و ایرانسل که متقاضی استفاده از سرویس‌های رایگان «ارسال پیام متنی و صوتی، برقراری تماس و اشتراک‌گذاری موقعیت مکانی»‌اند، می‌توانند با نصب یا به‌روزرسانی اپلیکیشن روبیکا در تلفن همراه خود، به این قابلیت‌های ویژه ایام اربعین دسترسی داشته باشند.

رایزنی فرهنگی یا هیئت روضه‌خوانی و عزاداری

تبدیل حکومت به برگزارکننده‌ عزاداری، محدود به اربعین یا عاشورا یا ایام فاطمیه نیست. مهم‌ترین کارکرد رایزنی‌های فرهنگی ایران در دیگر کشورها برگزاری مراسم عزاداری و دیگر مراسم مذهبی مثل افطاری‌دادن یا برگزاری روضه‌خوانی است. بدون این برنامه‌ها، جمهوری اسلامی نمی‌تواند در دیگر کشورها وفادار جمع کند یا به ذهن‌شویی شهروندان غربی علیه تمدن آن‌ها بپردازد. کلاس‌های زبان فارسی این رایزنی‌ها نوعی پیش‌غذای ظاهرا مشروع برای دادن غذای مسموم اصلی یعنی تعلیمات اسلام‌گرایانه‌اند.

حکومت یا هیئت عزاداری

اهمیتی که راهپیمایی اربعین برای حکومت جمهوری اسلامی ایران پیدا کرده است و فشاری که برای مشارکت در برگزاری این رویداد بر همه دستگاه‌ها وارد می‌شود همه‌ حکومت را به‌مدت حدود یک ماه، به هیئت عزاداری حسینی تبدیل می‌کند. البته در دوران عاشورا، ایام فاطمیه، دهه‌ آخر صفر، عید فطر و قربان و ده‌ها مناسبت مذهبی دیگر نیز حکومت به برگزارکننده‌ مراسم مذهبی تبدیل می‌شود.

دولت در تسخیر هيئت‌ عزاداری و تحول ماهیت و کارکرد دولت

کسانی که تصور می‌کردند حکومت دینی در ایران در قالب دولت به وظایف یک حکومت در دنیای امروز گردن می‌گذارد، به این نکته توجه نداشتند که اسلام‌گرایان شیعه به حکومت و دولت به‌عنوان ابزاری برای پیشبرد برنامه‌های مذهبی و اجرای احکام و بسط نفوذ خود نگاه می‌کنند؛ درست مثل یک هیئت مذهبی. مقام‌ها (اکنون همه از قشر هیئتی) تصور می‌کنند که برای راه‌اندازی دسته‌های مذهبی با امکانات حکومتی و نمایش شیعیان به‌عنوان طرفداران ولی فقیه در ایران و منطقه فرصت خوبی دارند، اما متوجه نیستند که یک دولت ملی و کارکردهای آن را به یک هیئت عزاداری تقلیل می‌دهند.

البته چندی نخواهد گذشت که راهپیمایی اربعین نیز به خیل راهپیمایی دولتی روز قدس و ۲۲ بهمن خواهد پیوست و باورمندان بدون وفاداری به ولایت فقیه از آن‌ها دوری خواهند جست؛ حتی اگر در موکب‌ها ساندیس و قیمه‌پلو و خدمات دندانپزشکی و جکوزی عرضه کنند.

ویژگی‌های مدیریت هیئتی

تجربه‌ ۴۴ سال فعالیت مدیرانی که به روش هیئتی عمل می‌کنند، حاکی از چهار ویژگی این نوع مدیریت است:

۱- اول عمل و بعد تامل و مواجهه با پیامدها

قرار است یک تجمع برگزار شود. اول روز و ساعت و شعارها اعلام می‌شود و بعد از این‌که افراد در آن محل جمع شدند، به فکر خدمات ضروری برای آن‌ها و کنترل جمعیت می‌افتند. مدیریت هیئتی بیشتر مدیریت «نیرو» است تا مدیریت منابع. از همین جهت است که زیرساخت‌های ایران در مدیریت هیئتی رو به افول می‌روند. مدیریت هیئتی بدون درآمدهای غیرمالیاتی (مثل درآمد نفت و گاز) به‌سرعت به فروپاشی اجتماعی منتهی می‌شود؛ چون این مدیریت مانع درآمد مستقل مردم و لذا پرداخت مالیات است.

۲- نادیده‌گرفتن تخصص و تجربه

در واگذاری مسئولیت‌ها تنها تعهد به اهداف و «ارزش‌ها» (ایدئولوژیک) مدنظر است و نه توانایی انجام کار.

۳- شناوری ساختارها و نقش‌ها

 مدیران هیئتی از ایجاد ساختار و مشخص کردن نقش‌ها و وظایف دل خوشی ندارند؛ چون نهادها و ساختارها در مواردی دست آن‌ها را می‌بندند. نام این به‌هم‌ریختگی، مدیریت جهادی و انقلابی است. آن‌ها آزادی عمل مطلق می‌خواهند. از این جهت، نهادهایی که آن‌ها شکل می‌دهند، موقتی، شناور و هردمبیل‌اند. در این نهادها، هرکس هر کاری می‌کند و مسئولیت‌ها تعریف نشده است.

۴- مدیریت در مدیریت هیئتی یعنی داشتن ارتباط برای گرفتن منابع و داشتن تعدادی شماره تلفن برای بسیج نیرو. مدیر کسی است که بالایی‌ها به او اعتماد دارند و پایینی‌ها برای توزیع امتیازها و رانت‌ها به او نیازمندند.

هر چهار ویژگی را در مدیریت اعزام زائر به کربلا در ایام اربعین به‌عینه می‌توان مشاهده کرد. اول زائران را به مرز می‌فرستند و بعد از خوابیدن آن‌ها در زباله، به فکر تامین اتوبوس می‌افتند. اکثر کسانی که این عملیات را اداره می‌کنند، سپاهی و بسیجی بوده‌اند و در مدیریت جهانگردی تجربه و تخصصی ندارند. سپاه رسما درمورد این عملیات اظهارنظر می‌کرد. این افراد نقش تعریف‌شده و سازمانی ندارند و از آن‌ها مثل آچار فرانسه استفاده می‌شود و درنهایت، آن‌ها شغل خود را مدیون ارتباط با بیت‌اند و افرادی که گردشان جمع می‌شوند، به‌دنبال امتیازهای ویژه‌اند.