بحران انرژی و حمله روسیه به اوکراین باعث افزایش نقش الانجی در امنیت انرژی کشورهای عمده مصرف‌کننده انرژی به‌ویژه کشورهای اروپایی شد. افزایش سهم الانجی در امنیت جهانی انرژی به‌معنای افزایش تقاضا و افزایش درآمد ارزی کشورهای تولید‌کننده نیز بود.
قطر هم توانست سرمایه‌گذاری ۳۰ میلیارد دلاری برای پروژه جدید الانجی خود تامین کند و هم جایگاهش به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده الانجی را حفظ کند. آمریکا به تامین‌کننده بیش از نیمی از الانجی مصرفی اروپا، و عمان و امارات متحده عربی نیز به صادرکننده الانجی به شرق آسیا و اروپا تبدیل شدند.
اما ایران به‌رغم دارا بودن دومین ذخیره گاز طبیعی جهان، در ماه‌های گذشته درگیر مشکل کمبود گاز طبیعی بود و با توجه به اینکه هیچ‌یک از پروژه‌های الانجی ایران به بهره‌برداری نرسیده است، ایران نتوانست نقشی در بازار جهانی گاز طبیعی، به‌ویژه الانجی، ایفا کند. هفته گذشته، در جریان افتتاح فاز ۱۴ پارس جنوبی، ابراهیم رئیسی دستور داد تا پروژه ایران الانجی تکمیل شود و به بهره‌برداری برسد تا ایران نیز بتواند به صادرکننده الانجی تبدیل شود.
در مورد پروژه‌های الانجی ایران باید گفت ایران از چند دهه قبل و پس از کاربردی شدن فناوری تولید الانجی در سطح جهانی، به دنبال ساخت کارخانه تولید الانجی بود، به‌طوری که نخستین بار مطالعات مهندسی احداث کارخانه الانجی به نام کالینگس (KALINGAS) در سال ۱۹۷۸ (۱۳۵۶) برای تولید سالانه ۳ میلیون تن الانجی در استان بوشهر انجام شد. سی سال بعد، یعنی در سال ۱۳۸۶ در دوره ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد، ایران طرح احداث سه کارخانه تولید الانجی به نام «ایران الانجی» با ظرفیت ۲۱ میلیون تن در دو فاز و چهار خط با مجوز لینده آلمان، «پرشین الانجی» با ظرفیت ۱۶ میلیون تن با مجوز توتال فرانسه و «پارس الانجی» با ظرفیت ۸ میلیون تن با شرکت شل در برنامه کاری‌اش قرار داد.
پروژه ایران الانجی در سال‌های ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ دو بار تا پای قرارداد رفت اما در نهایت، قراردادی امضا نشد. یک بار با او‌ام‌وی (OMV) اتریش و بار دیگر با شرکت لینده آلمان، سایپم و هیوندایی کره جنوبی. در نهایت، دولت وقت مجبور شد برای تسریع عملیات احداث این پروژه، آن را در سال بعد به بخش‌های مختلف تقسیم کند، که بخشی از این قرارداد به شرکت مپنا و بخش‌های دیگر به پیمانکاران ناآشنا واگذار شد و خود ایران الانجی سفارش‌های واحد اصلی ال‌ان‌جی‌ساز را به شرکت لینده واگذار کرد. قطعاتی که برای تکمیل پروژه ایران الانجی به شرکت لینده واگذار شده بود با وجود اینکه در دوران برجام امکان انتقالش به ایران فراهم بود، دولت حسن روحانی از این فرصت استفاده نکرد. باید از دولت حسن روحانی و در کل از جمهوری اسلامی پرسید چرا از فرصت برجام برای تکمیل پروژه ایران الانجی بهره نگرفتند؟
باید در نظر داشت که برای اجرای پروژه ایران الانجی، تاکنون حدود ۳.۲ میلیارد دلار هزینه شده است و بین ۲ تا ۳ میلیارد دیگر برای اتمام این پروژه نیاز است. همان‌طور که اکثر کارشناسان انرژی در ایران بر آن اتفاق نظر دارند، پروژه ایران الانجی برای تکمیل، با دو مشکل و چالش عمده مواجه است. اول اینکه با تداوم تحریم‌ها، امکان دریافت قطعات ویژه برای تکمیل پروژه فراهم نیست. دوم اینکه با توجه به کمبود گاز طبیعی در ایران و حل نشدن این مشکل، امکان تامین گاز طبیعی مورد نیاز برای تبدیل به الانجی در ایران وجود ندارد، مسئله تامین منابع مالی مورد نیاز به کنار.
در تابستان گذشته، تفاهم‌نامه ۴۰ میلیارد دلاری بین شرکت ملی نفت ایران و گازپروم روسیه به امضا رسید. به گفته محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، یکی از محورهای همکاری ایران و روسیه حوزه الانجی است. خجسته‌مهر با اشاره به اینکه سوآپ گاز و فرآورده، تکمیل طرح‌های الانجی، تعریف بسته انتقال فناوری از مراکز فناوری و پژوهشی گازپروم از دیگر محورهای این تفاهم‌نامه است، ادعا کرده بود که این تفاهم‌نامه ۴۰ میلیارد دلاری بزرگ‌ترین و بی‌سابقه‌ترین میزان سرمایه‌گذاری خارجی در تاریخ صنعت نفت است که با یکی از غول‌های انرژی دنیا به امضا رسیده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
دولت ابراهیم رئیسی و رسانه‌های وابسته به دولت مدعی‌اند که فناوری شرکت‌های روس می‌تواند باعث تکمیل این پروژه شود. نواتک نقش کلیدی در صنعت الانجی روسیه ایفا می‌کند، اما این شرکت بدون فناوری شرکت‌های غربی قادر به تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام در روسیه و سایر کشورها مثل لبنان نیست. به‌عنوان مثال، تا ژوییه ۲۰۲۲، حدود ۱۷ درصد سهام این شرکت در اختیار توتال فرانسه بود و در ازای این سهم، توتال واسطه ورود فناوری پیشرفته غربی به صنعت الانجی روسیه بود؛ یعنی شرکت توتال می‌توانست با امضای قرارداد با شرکت‌های غربی، زمینه‌ساز ورود فناوری غربی به روسیه شود.
روسیه در بخش الانجی سرمایه‌گذاری هنگفتی کرده است. شرکت نواتک ۵۱ درصد پروژه الانجی یامال را در اختیار دارد. با وجود اینکه پروژه الانجی یامال اصلی‌ترین تاسیسات تولید الانجی روسیه است، بدون دسترسی به فناوری شرکت‌های غربی این پروژه با چالش بسیار جدی روبرو است.
سفر الکسی میلر، مدیر گازپروم، به ایران
هفته گدشته، الکسی میلر به ایران سفر کرد که مورد توجه اکثر رسانه‌ها قرار گرفت، اما در مورد جزئیات و اهداف این سفر اطلاعات جامعی در رسانه‌های ایران منتشر نشد.
در بیانیه شرکت گازپروم در مورد این سفر ذکر شده است که هیئتی از این شرکت، به ریاست الکسی میلر، به ایران سفر کرده است و با محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهوری، جواد اوجی، وزیر نفت، و محسن خجسته مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، دیدارهایی داشته‌اند. با توجه به اینکه روسیه به‌دلیل بحران اوکراین سهمش در بازار انرژی اروپا را از دست داده، تمرکزش را بر بازار شرق آسیا و شبه‌قاره هند متمرکز کرده است.
برخی شنیده‌ها حاکی از نارضایتی کرملین از سوآپ گاز ترکمنستان از طریق ایران است. سکوت وزارت نفت در مورد این سفر سوال‌برانگیز است. در تابستان گذشته، خبرگزاری فارس و برخی رسانه‌های دیگر مدعی شده بودند که ایران در نظر دارد روزانه ۵۵ میلیون مترمکعب گاز طبیعی از روسیه وارد کند تا هم بخشی از مشکل کمبود گاز طبیعی در ایران حل شود و هم بخشی به کشورهای همسایه ایران ترانزیت شود، و سوآپ گاز روسیه ایران را به کانون انرژی منطقه تبدیل خواهد کرد. افزایش تاثیرگذاری روسیه در صنعت انرژی ایران و اثرگذاری بر مسیرهای صادراتی انرژی ایران در آینده زنگ خطر جدی برای امنیت انرژی ایران خواهد بود.
ختم کلام اینکه اگر بر فرض ایران بتواند با سرمایه‌گذاری روسیه پروژه ایران الانجی را به بهره‌برداری برساند، چگونه می‌تواند گاز طبیعی مورد نیاز این تاسیسات را در ۱۲ ماه سال فراهم کند؟ تاسیسات الانجی کارخانه سیمان یا فولاد نیست که در موارد کمبود گاز طبیعی، بتوان گاز طبیعی این واحدها را قطع کرد. باید در نظر داشت که به گفته جواد اوجی، در فصول سرد سال، ایران روزانه به‌طور متوسط ۲۵۰ میلیون مترمکعب کمبود گاز طبیعی دارد. تکمیل پروژه ایران الانجی با تجهیزات روسی به‌راحتی امکان‌پذیر نیست. با تداوم سیاست خارجی فعلی، نقش روسیه در صنعت انرژی ایران بیش از بیش افزایش می‌یابد و این در تضاد با منافع ملی ایران است.
