در پی انتشار خبری مبنی بر ناپدید شدن شماری از فرش‌های نفیس تالار حافظیه کاخ سعدآباد، روابط عمومی مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد با انتشار اطلاعیه‌ای از این مجموعه سلب مسئولیت کرد و مدعی شد ساختمان حافظیه متعلق به نهاد ریاست‌جمهوری است و حفاظت از آن در حیطه وظایف و اختیارات وزارت میراث فرهنگی نیست.

در این اطلاعیه که روز دوشنبه یکم خرداد منتشر شد آمده که مجموعه ۱۸۰ هکتاری سعدآباد بناها و کاخ‌موزه‌هایی دارد که برخی از آن‌ها در تملک نهادهایی غیر از میراث فرهنگی‌اند.

خبر ناپدید شدن فرش نفس‌های تالار حافظیه کاخ سعدآباد طی روزهای اخیر بازتاب وسیعی در میان افکار عمومی، رسانه‌ها و دوستداران فرهنگ، هنر و تاریخ ایران داشت و بسیاری آن را نشانه دیگری از برنامه هدفمند جمهوری اسلامی برای از بین بردن میراث فرهنگی و تاریخی ایران دانستند.

روز یکشنبه خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران، از ناپدید شدن ۴۸ تخته فرش نفیس تالار حافظیه طی سه سال منتهی به ۱۳۹۵ خبر داد و با متهم کردن دولت حسن روحانی، به نقل از یک شاهد عینی، نوشت که فرش‌ها را با یک وانت از مجموعه خارج کرده‌اند و به «منزل» برده‌اند.

ساختمان حافظیه سعدآباد در اختیار نهاد ریاست‌‌جمهوری است و دولت‌ها از آن برای استقبال از مهمانان خارجی استفاده می‌کنند. هرچند با توجه به لحن جهت‌دار گزارش خبرگزاری فارس، ادعاهای مربوط به زمان ناپدید شدن فرش‌های نفیس تالار حافظیه نیازمند بررسی و راستی‌آزمایی است، این مسئله در اصل ماجرای ناپدید شدن فرش‌های نفیس مجموعه سعدآباد تفاوتی ایجاد نمی‌کند.

فرش‌های نفیس کاخ سعدآباد با سبک‌های مختلف عمواوغلی، اصفهان، کرمان و با رنگ‌ها و الگوهای متنوع از هنر صنعت قالی‌بافی در ایران جزو مهم‌ترین عناصر این مجموعه‌اند که در کنار دیگر اشیای تزیینی برای دکوراسیون داخلی، زیبایی منحصربه‌فردی به کاخ سعدآباد بخشیده‌اند.

تمامی این فرش‌ها با استفاده از مواد اولیه با‌کیفیت بافته شده و هنر دست هنرمندان سرآمد فرش دستباف ایران‌اند و برخی از آن‌ها نزدیک به ۹۰ سال قدمت دارند. تصاویر بعضی از این فرش‌ها سال ۱۳۹۱ در کتاب «گنجینه تار و پود» که مجموعه‌ای از فرش‌های مشهور و بنام جهان است، منتشر شد. مهم‌ترین آن‌ها قالی‌های عمواوغلی‌اند که از پشم بز و گوسفند بافته می‌شوند و به داشتن الگوها و طرح‌های متنوع و شاداب مشهورند.

هنوز مشخص نیست فرش‌های نفیس تالار حافظیه را چه کسانی، کی و به چه دلیل از این مجموعه خارج کرده‌اند. مسئولان میراث فرهنگی نیز با صدور اطلاعیه‌ای به‌راحتی از خود سلب مسئولیت کردند؛ حال‌آنکه فرش‌های نفیس کاخ سعدآباد ارزش فرهنگی و تاریخی دارند و محافظت از آن‌ها در حیطه وظایف میراث فرهنگی است.

کنشگران میراث فرهنگی و تاریخی پیش‌تر نیز هشدار داده بودند که برخی فرش‌های نفیس کاخ سعدآباد به دلیل اهمال در رسیدگی آسیب‌ دیده‌اند و خطر بیدزدگی آن‌ها را تهدید می‌کند. سال ۱۳۹۹، خبرگزاری ایلنا به نقل از مدیران وقت مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد از فروریختن ۱۵ از دیوار کاخ به دلیل رطوبت خبر داد و نوشت که این خطر تمام مجموعه سعدآباد را تهدید می‌کند.

سابقه ساخت کاخ سعدآباد به دوران قاجار بازمی‌گردد اما این مجموعه در دوران رضاشاه و محمدرضا شاه پهلوی تکمیل شد. شهبانو فرح پهلوی نیز در طراحی داخلی و انتخاب دکوراسیون آن نقش مهمی آن ایفا کرد.

پس از انقلاب اسلامی ایران، نهادهای وابسته به حاکمیت ادعای مالکیت بسیاری از بناهای را مطرح کردند. بنیاد مستضعفان هم روی کاخ سعدآباد دست گذاشت و خواستار مصادره آن شد. پس از یک دعوای حقوقی چندین ساله با میراث فرهنگی، سرانجام در سال ۱۳۹۶ با رای شعبه ۶ دادگاه انقلاب اسلامی تهران، مالکیت کاخ سعدآباد به نهاد زیرمجموعه علی خامنه‌ای واگذار شد.

اکنون کنشگران فرهنگی بر این باورند که تخریب، نابودی، سرقت و مزایده میراث تاریخی و فرهنگی ایران در جمهوری اسلامی، پروژه‌ای است که به شکل عامدانه و با هدف از بین بردن ارزش‌های تاریخی و ملی دنبال می‌شود. به گفته آنان حاکمیت، فرهنگ و تمدن کهن ایران را با منافع خود در تضاد می‌داند.