اگر همه چیز از‌نظر مالی و فنی طبق برنامه ناسا پیش برود، ایالات متحده تا پایان سال ۲۰۲۵ بار دیگر قدم بر ماه خواهد گذاشت. این ماموریت فضایی فرود بر ماه که آرتمیس ۳ نام دارد، از زمان ماموریت آپولو ۱۷ تا‌کنون، نخستین برنامه فضایی سفر به ماه محسوب می‌شود.

فضانوردان آپولو ۱۷ در دسامبر ۱۹۷۲ آخرین انسان‌هایی بودند که بر روی سطح ماه قدم گذاشتند. آرتمیس ۳ قصد دارد نخستین ماموریت فضایی از سلسله ماموریت‌های سرنشین‌داری باشد که راهی منطقه اکتشافی آرتمیس، ناحیه‌ای با عرض جغرافیایی ۸۴ درجه جنوبی در ماه می‌شود.

تارنمای «اسپیس» در گزارشی که در همین زمینه منتشر کرده است، به دشواری‌ها و چالش‌های پیرامون انتخاب ناحیه فرود برای فضاپیمای آرتمیس ۳ پرداخته است و می‌نویسد تردیدی نیست که اکتشافات بزرگی در راه است - و یکی از این خبرهای غافلگیر‌کننده احتمالا ممکن است کشف حیات در کره ماه باشد.

دهانه‌های برخوردی فوق سرد

پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که بازدیدکنندگان آینده از ناحیه قطب جنوب ماه، باید در دهانه‌های بسیار سردی که همواره در سایه قرار دارند به جست‌وجوی شواهدی از حیات بپردازند. به‌عبارت‌دیگر، به جست‌وجوی حیات ارگانیسم‌هایی که ممکن است از زمین به ماه رفته باشند.

پرابال ساکسنا، پژوهشگر علوم سیاره‌ای در مرکز پرواز فضایی گادرد ناسا در گرین‌بلت مریلند، بر این باور است که حیات میکروبی این ظرفیت را دارد که بتواند در شرایط سخت نزدیک قطب جنوب ماه زنده بماند.

او در گفت‌وگو با اسپیس، به یافته‌های تیم تحقیقاتی خود بر اساس محدوده‌هایی که حیات میکروبی می‌تواند در آن زنده بماند، اشاره می‌کند و می‌گوید ممکن است بتوان در مناطقی بدون هوا و در نواحی اصطلاحا حفاظت‌شده، مناطقی را پیدا کرد که برای چنین شکلی از حیات، مساعد باشد.

ساکسنا می‌گوید در واقع، قطب جنوب ماه ممکن است دارای ویژگی‌هایی باشد که می‌تواند بقا و حتی رشد دوره‌ای یک نوع حیات میکروبی مشخص را امکان‌پذیر کند.

او می‌گوید که تیم تحقیقاتی و همکارانش در حال حاضر در حال کار روی درک این موضوع‌اند که کدام دسته از ارگانیسم‌های خاص ممکن است برای بقا در چنین مناطقی مناسب‌تر باشند. آن‌ها همچنین در‌پی یافتن پاسخ به این پرسش‌اند که کدام قسمت از مناطق قطبی ماه، ازجمله مکان‌های در نظر گرفته شده برای اکتشاف، ممکن است برای حیات مساعد باشند.

ساکسنا و اعضای تیم پژوهشی در گزارش اخیری که در‌خصوص فرود آرتمیس ۳ ارائه دادند بر این باورند که قطب جنوب ماه ممکن است دارای فرورفتگی‌ها و چاله‌هایی باشد که احتمالا برای تعدادی از میکروارگانیسم‌ها، مکان قابل‌سکونتی به شمار می‌روند.

تاریخچه یخی زمین

آیا ممکن است که نمونه‌‌سنگ‌هایی از گذشته زمین در میان دهانه‌های سایه‌دار ماه وجود داشته باشد؟ این امکان وجود دارد که قطعات کوچکی از سیاره ما به شکل «شهاب‌سنگ‌های زمین» به سمت ماه پرتاب شده باشند – برای مثال سنگ‌هایی که در اثر برخورد اجرام آسمانی به زمین، از زمین جدا شده و به فضا پرتاب شده‌اند.

هیدر گراهام، متخصص ژئوشیمی آلی در ناسا گادرد و یکی از اعضای تیم تحقیقاتی، می‌گوید در واقع این یک احتمال است. اما این به معنای آن نیست که میکروب‌های زمین در سفر به اعماق فضا زنده مانده باشند.

او می‌گوید انتقال مولکول‌های آلی از منابع شهاب‌سنگی بسیار محتمل است و در واقع چنین چیزی در تجزیه‌وتحلیل شهاب‌سنگ‌های زمینی خودمان نیز مشاهده شده است، اما انتقال میکروب‌ها از همین طریق، نیازمند شواهد بیشتری است.

به گفته گراهام، این ایده جالبی است، اما بدون در اختیار داشتن داد‌ه‌های عملی نمی‌شود چنین چیزی را در مطالعه‌ وارد کرد.

او می‌گوید که تیم تحقیقاتی این مطالعه، راه‌های بسیاری را می‌شناسد که بر اساس آن‌ها، انسان‌ها ممکن است بزرگ‌ترین ناقل میکروب‌ها به ماه باشند. نیم‌قرن از ورود انسان و اشیاء به‌جامانده از سفر انسان بر روی سطح ماه می‌گذرد و دستورالعمل‌های سخت‌گیرانه و مشخصی در‌این‌باره نداریم.

اما ما با توجه به داده‌های گسترده‌ای که درباره تاریخچه اکتشاف انسان در ماه و همچنین احتمال برخورد شهاب‌سنگ‌های زمینی به ماه در اختیار داریم، انسان را محتمل‌ترین ناقل حیات میکروبی به ماه می‌دانیم.

مناطق حافظت‌‌شده ماه

گراهام با اشاره به رویکرد تیم تحقیقاتی به این مشکل و این دغدغه که ماموریت‌های آرتمیس موجب رشد انبوهی از میکروب‌ها در نزدیک قطب جنوبی ماه می‌شود، می‌گوید البته که یاخته‌های تولیدمثلی یا اصطلاحا تخم میکروب در ریزحفره‌ها قرار داده می‌شود. یعنی در مناطقی که هم حداکثر دما و هم تابش به شکلی است که امکان رشد به آن‌‌ها داده شود. با گذشت زمان، برنامه‌های اکتشافی بعدی ماه ممکن است به رساندن منابع آب و کربن به این مکان‌ها ادامه دهد، که چه بسا روزی این کار سبب رشد این نمونه‌‌های میکروبی شود.

مسیر پرواز آرتمیس به ماه

 همچنین پل لوسی از موسسه ژئوفیزیک و سیاره‌شناسی هاوایی در دانشگاه هاوایی در مانوآ، تاثیر احتمالی افزایش آمدوشد به ماه را پیش‌بینی می‌کند. او در گفت‌وگو با تارنمای اسپیس می‌گوید تردیدی نیست که نزدیک شدن فضاپیماهای آرتمیس به ماه برای فرود، دی‌اکسید کربن و یخ آب را در مناطق همیشه در سایه رسوب می‌دهد و این ممکن است به برخی از تحقیقات لطمه بزند.

از سوی دیگر، لوسی به این نکته اشاره می‌کند که شناخت ما از چگونگی رسوب یخ ماه در حال حاضر ناچیز است، ازاین‌رو انجام این آزمایش‌ها با توجه به ابزار دقیقی که در اختیار دانشمندان است، بسیار جالب خواهد بود.

لوسی می‌گوید احتمالا هیچ بررسی جامعی از فراوانی این ترکیبات، قبل از نخستین ماموریت‌های سطحی آرتمیس وجود نخواهد داشت، ازاین‌رو، گذشته طبیعی قطب جنوب ماه هیچ‌گاه برای ما مشخص نخواهد بود. (تا به امروز یکی از فضاپیما‌های آرتمیس پرتاب شده است - آرتمیس ۱ که پاییز گذشته به مدار ماه رفت.)

لوسی می‌گوید که قطب شمال ماه بهتر از قطب جنوب حفظ خواهد شد، اما اگزوز فضاپیماها ممکن است از طریق «اگزوسفر» ماه - پوشش بسیار نازک و رقیق گازهای آن – قطب شمال ماه را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

ساکسنا همچنین با اشاره به ملاحظاتی که برای انتخاب یک محوطه فرود در ماه وجود دارد می‌گوید این موضوع که محوطه فرود به مناطقی که احتمالا زیست‌پذیر و قابل‌سکونت است نزدیک باشد یا نه، باید برای ماموریت‌های آتی و همچنین برنامه‌ریزی‌های تحقیقاتی در نظر گرفته شوند.

او می‌گوید که این راهکارها، استراتژی‌ها و روش‌ها ممکن است برای ماموریت‌‌های آتی اکتشاف مریخ نیز ارزشمند باشند.