بلومبرگ در گزارشی به توافق‌های پشت پرده جمهوری اسلامی با ایالات متحده پرداخته و از آن به‌عنوان دیپلماسی سایه نام برده است. در این گزارش آمده است که ایالات متحده و جمهوری اسلامی در تلاش‌های گسترده، اما غیر رسمی برای دستیابی به توافق‌هایی درباره موارد بسیاری، از مبادله زندانیان گرفته تا درآمدهای نفتی و مسائل هسته‌ای، فعالیت می‌کنند.
به نوشته بلومبرگ، در هفته‌های اخیر شاهد بودیم که ایران و آمریکا درباره تبادل احتمالی زندانیان و انتقال شش میلیارد دلار از درآمد نفتی ایران که در کره جنوبی مسدود شده بود به تفاهم رسیده‌اند. تحولاتی که البته دولت بایدن کماکان اصرار دارد به هم مرتبط نیستند. در عین حال، صحبت از بالاترین میزان فروش نفت ایران به چین در بیش از یک دهه اخیر و محدود کردن غنی‌سازی اورانیوم در ایران که اولویت اصلی ایالات متحده است نیز وجود دارد.
دیپلماسی سایه که از طریق واسطه‌هایی از‌جمله عمان و قطر انجام می‌شود، نشان‌دهنده این است که هر دو طرف معتقدند احیای کامل توافق برجام که محدودیت‌هایی را برای برنامه هسته‌ای ایران ایجاد کرده بود، از لحاظ سیاسی غیرممکن است.
به گزارش بلومبرگ، مقامات دولتی و کارشناسان می‌گویند خطرات آنقدر زیاد است که نمی‌توان بیش از این پیش رفت. هدف ایالات متحده شامل از بین بردن تهدید جنگ در خاورمیانه ناشی از دستاوردهای هسته‌ای ایران، تضمین آزادی گروگان‌های آمریکایی و پایین نگه داشتن قیمت نفت است. ایران نیز به نوبه خود به‌دنبال احیای اقتصاد در حال فروپاشی خود است.
راندا اسلیم، پژوهشگر موسسه سیاست خارجی دانشگاه جان هاپکینز در مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه، گفت: «بایدن و ایرانی‌ها در این مقطع حاضر به توافق بزرگ‌تر نبودند. این چیزی است که از نظر سیاسی در هر دو مکان امکان‌پذیر است و بیایید ببینیم که آیا آن‌ها می‌توانند بر روی آن کار کنند یا خیر.»
سنجش بعدی صداقت ایران تا اوایل سپتامبر انجام می‌شود، زمانی که ناظران آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار است به دیپلمات‌ها در مورد تغییرات ذخایر هسته‌ای جمهوری اسلامی اطلاع دهند. ناظران غربی می‌خواهند ببینند که آیا ایران انباشت اورانیوم بسیار غنی‌شده خود را تعدیل کرده است یا خیر.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
گزارش این بازرسی‌ها در یک نشست کلیدی آژانس در وین ارائه می‌شود. در این نشست مقامات ارشد ایران و ایالات متحده نیز حضور خواهند داشت. به گفته یک نماینده اروپایی که به ایجاد ارتباط قبلی بین تهران و واشینگتن کمک کرده، ممکن است دیدارهای غیررسمی در حاشیه نشست سالانه آژانس در ۲۵ سپتامبر ادامه یابد.
در تمام این مدت، مقام‌های آمریکایی قاطعانه از بیان جزئیات گفت‌وگوهای خود با ایران، چه مستقیم و چه غیرمستقیم، خودداری کرده‌اند.
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، روز سه‌شنبه به خبرنگاران گفت: «هیچ چیزی در مورد رویکرد کلی ما نسبت به ایران تغییر نکرده است. ما همچنان به دنبال استراتژی بازدارندگی، فشار و دیپلماسی هستیم.»
سیگنال‌ها واضح است، چه مقامات آمریکایی مایل به اعتراف علنی باشند چه نباشند. ایران هفته گذشته اعلام کرد که چهار شهروند آمریکایی را از زندان به حبس خانگی منتقل می‌کند. آن‌ها تقریبا هم‌زمان با آزادی برخی از ایرانیان در ایالات متحده و اجازه به کره جنوبی برای انتقال شش میلیارد دلار از دارایی‌های مسدود‌شده به ایران برای خرید دارو و کالاهای بشردوستانه، آزاد خواهند شد.
این امر با افزایش فروش نفت ایران هم‌زمان شده است، به‌طوری که شرکت کپلر می‌گوید واردات چین از نفت تحریم شده ایران در حال حاضر به بالاترین سطح در حداقل یک دهه اخیر رسیده است. مقامات آمریکایی استدلال می‌کنند که موضع تحریم‌های آن‌ها تغییر نکرده است، اما با توجه به تلاش‌های آمریکا برای پایین نگه داشتن قیمت نفت در بحبوحه تهاجم روسیه به اوکراین و تلاش‌های عربستان سعودی برای محدود کردن عرضه و کاهش فروش، این مسئله کماکان اولویت آن‌ها نیست.
هلیما کرافت، رئیس استراتژی کالایی در آر‌بی‌سی کپیتال مارکتس، گفت: «از آنجایی که این یک توافق دیپلماتیک رسمی نیست، ما پیش‌بینی می‌کنیم که هیچ اعلامیه‌ای مبنی بر لغو تحریم‌ها در آینده منتشر نشود. آنچه ما پیش‌بینی می‌کنیم این است که تسریع روند اجرای تحریم‌های به‌صورت حداقلی انجام می‌شود تا بشکه‌های نفتی ایران بتوانند به بازار آسیا برسند.»
یک پیشرفت شکننده در دیپلماسی ایران و آمریکا
منتقدان، دولت بایدن را به تلاش برای دور زدن نظارت کنگره در پیگیری توافق بر سر بازداشت‌شدگان و حتی توافق هسته‌ای محدود، متهم کرده‌اند. خطراتی نیز در این راه وجود دارد. ایالات متحده بارها به این موضوع اشاره کرده است که چگونه جمهوری اسلامی هواپیماهای بدون سرنشین و سایر تسلیحات را برای حمله به اوکراین به روسیه می‌دهد. ایران همچنین سرکوب گسترده زنان را آغاز کرده و اعتراضات را سرکوب کرده است.
برای ایران ورود به یک توافق جدید باعث بروز انتقادهای بسیاری می‌شود، انتقادهایی مبنی بر اینکه ایران همان اشتباهاتی را مرتکب می‌شود که با اعتماد به آمریکا در مذاکرات مربوط به برنامه جامع اقدام مشترک ۲۰۱۵ مرتکب شد، برنامه‌ای که محدودیت‌هایی برای برنامه هسته‌ای ایران در‌ازای لغو تحریم‌ها ایجاد کرد و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا در سال ۲۰۱۸، از این توافق خارج شد.
بهنام بن طالب‌لو، پژوهشگر ارشد در بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها که مخالف سرسخت دیپلماسی اخیر دولت بایدن است، می‌گوید: «به نظر می‌رسد که هدف دولت بایدن مدیریت است، نه حل مسئله ایران. به نظر می‌رسد نیمی از اقدام‌ها و حرکات برای تنش‌زدایی از بحران‌ها بازی باشد.»
دولت بایدن بارها اعلام کرده است که موضوع بازداشت‌شدگان و مسائل هسته‌ای به هم ارتباط ندارند، هرچند ناظران خارجی مدت‌هاست که گفته‌اند آزادی آمریکایی‌هایی که به‌طور اشتباه بازداشت شده‌اند می‌تواند راه را برای توافق موقت یا محدود در مورد برنامه هسته‌ای ایران باز کند، اما مقامات دولت همچنین تصریح کرده‌اند که موضوع هسته‌ای را یک تهدید وجودی می‌دانند.
