نهادهای حامی خبرنگاران و آزادی بیان افغانستان به مناسبت روز بین‌المللی دسترسی آزاد به اطلاعات اعلام کردند که طالبان در دو سال گذشته، آزادی بیان و آزادی رسانه‌ها را به طرز بی‌سابقه‌ای از بین برده و دسترسی به اطلاعات را محدود کرده‌اند.

مرکز خبرنگاران افغانستان روز پنجشنبه ششم مهر (۲۸ سپتامر) در بیانیه‌ای اعلام کرد که رژیم طالبان در دو سال گذشته دست‌کم ۱۳ دستورالعمل در زمینه فعالیت رسانه‌‌ها و خبرنگاران صادر کرده که به محدودیت شدید فعالیت‌های رسانه‌ای و عقبگردی بی‌سابقه در دسترسی به اطلاعات در افغانستان منجر شده است.

طالبان روز چهارشنبه، پنجم مهر، هم‌زمان با روز بین‌المللی دسترسی به اطلاعات، شبکه رادیویی نسیم در استان دایکندی را به دلیل اینکه «دستاوردهای طالبان» را پوشش نداده است، تعطیل کردند. 

ایستگاه رادیویی نسیم تنها شبکه رادیویی محلی در استان‌های دایکندی و بامیان بود.

منابع آگاه در استان دایکندی گفته‌اند که طالبان ایستگاه رادیویی نسیم را به‌ اتهام نشر مطالبی علیه این گروه مسدود کردند و بخشی از تجهیزات آن را نیز با خود بردند.

آمارها نشان می‌دهد که در دو سال حاکمیت طالبان بر افغانستان، سرکوب رسانه‌ها و خبرنگاران تشدید، بیش از ۱۷۶ خبرنگار در سراسر افغانستان بازداشت و بالغ بر ۳۰۰ رسانه در آن کشور تعطیل شده‌اند. 

از نگاه قانونی، حق دسترسی به اطلاعات در افغانستان به رسمیت شناخته شده و طالبان نیز قانون دسترسی به اطلاعات افغانستان را که سال ۱۳۹۸ و در زمان نظام جمهوری تصویب و اجرایی شد، تلویحا تایید کرده‌اند. با این حال، مرکز خبرنگاران افغانستان اعلام کرد که با وجود پذیرفته شدن این قانون از سوی طالبان، رژیم این گروه به هیچ کدام از مواد آن عمل نکرده است. 

در بیانیه مرکز خبرنگاران افغانستان آمده است: «در دو سالی که از سقوط نظام جمهوری می‌گذرد، طالبان هم‌زمان با پیشبرد طرح تعدیل قانون رسانه‌های همگانی و قانون دسترسی به اطلاعات، دست‌کم ۱۳ دستورالعمل موازی با قوانین رسانه‌ای سابق اجرا کرده‌اند.»

به گفته این نهاد حامی خبرنگاران افغان، هرچند این دستورالعمل‌ها را مرجعی واحد صادر نکرده و روال قانونی معمول هم برای تصویب آن‌ها طی نشده است، همچنان مبنای سیاست حاکم در برخورد با رسانه‌ها و خبرنگاران قرار گرفته‌اند.

در بیانیه مرکز خبرنگاران افغانستان تاکید شده که دستورالعمل‌های وضع‌شده در رژیم طالبان طیف وسیعی از امور مرتبط با رسانه‌ها را دربرمی‌گیرد که ممنوع شدن کار زنان در رادیوتلویزیون‌ ملی، ممنوع شدن پوشش خبری تظاهرات و اعتراض‌های مدنی، وضع محدودیت بر چگونگی تهیه و انتشار خبر، گزارش و تولید محتوا، الزام به نام بردن از طالبان به عنوان حکومت افغانستان، ممنوعیت پخش موسیقی، الزام زنان خبرنگار به پوشاندن صورت و منع حضور زنان در نمایشنامه‌ها و برنامه‌های سرگرمی رسانه‌ای، تفکیک جایگاه حضور زنان و مردان در رسانه‌ها و ممنوعیت مصاحبه زنان با مردان یا مردان با زنان از جمله آن‌ها است.

خودداری رسانه‌ها از مصاحبه با مخالفان و منتقدان طالبان، ممنوع شدن پخش برنامه‌های تلویزیون‌های بین‌المللی در افغانستان، ممنوع بودن پخش تبلیغات تجارتی با محتوای سیاسی، امنیتی و اجتماعی بدون هماهنگی مقام‌های مسئول، ممنوع بودن نقد کردن مسئولان حکومت طالبان، ممنوع شدن تصویربرداری و مصاحبه تصویری و ممنوع شدن پخش صدای زنان از رسانه‌ها (هلمند) و ممنوع بودن همکاری با «رسانه‌های ممنوعه» از دیگر دستورالعمل‌های طالبان‌اند.

نهادهای حامی رسانه‌های آزاد افغانستان می‌گویند اجرای این دستورالعمل‌ها که در برخی موارد بسیار گسترده و مبهم‌اند، بر فعالیت‌های رسانه‌ای هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی و تولید محتوا تبعات جدی داشته است.

در بیانیه مرکز خبرنگاران افغانستان تصریح شده که «محدودیت شدید در دسترسی به اطلاعات و افزایش خودسانسوری از پیامدهای عمده این دستورالعمل‌ها بوده است. مسئولان رژیم طالبان به‌ندرت با رسانه‌ها مصاحبه می‌کنند و سخنگویان رسمی نیز برای همه خبرنگاران و در زمان مناسب قابل‌دسترس نیستند یا به‌سادگی و خیلی راحتی از پاسخگویی به سئوال‌های جدی و عمیق خودداری می‌کنند».

یافته‌های مرکز خبرنگاران افغانستان همچنین نشان‌ می‌دهد خبرنگارانی که این دستورها را نادیده گرفته‌‌اند، تهدید یا زندانی شده‌ و رسانه‌ها نیز با اقدام‌های تنبیهی از جمله منع فعالیت موقت یا دائمی مواجه بوده‌اند.