سازمان ثبت‌احوال جمهوری اسلامی میانگین سنی فوت‌شدگان در ایران طی ۹ ماه نخست سال ۱۴۰۲ را عدد ۶۶.۰۳ سال اعلام کرد.

بر اساس آمار منتشر‌شده، بالاترین میانگین سن متعلق به استان گیلان با ۷۱.۰۴ سال و کمترین میانگین طول عمر در اختیار استان سیستان و بلوچستان با ۵۰.۲ سال است.

در این گزارش نرخ خام فوت کل کشور از ابتدای سال ۱۴۰۲ تا پایان آذرماه، برابر با ۵.۱ در هزار نفر جمعیت بوده است و استان گیلان در این شاخص نیز با نرخ ۷.۳ در هزار نفر جمعیت، بیشترین نرخ فوت و استان هرمزگان با نرخ ۳.۹ در هزار نفر جمعیت کمترین میزان را در بین استان‌های ایران داشته‌اند.

مطابق الگوی سال‌های اخیر بیشترین تعداد مرگ در گروه سنی ۸۵ تا ۸۹ بوده است و ۱۰.۱ درصد از کل فوت‌شدگان مرد و ۱۳.۵ درصد از فوت‌شدگان در این گروه سنی زن بوده‌اند.

مرکز آمار ایران در شش‌ماهه ابتدایی  سال ۱۴۰۲ تعداد ثبت موارد فوت را ۲۰۷ هزار و ۶۶۳ مورد اعلام کرده است.

این آمار نشان می‌دهد که میزان ثبت موارد فوت افراد به نسبت شش ماه نخست سال ۱۴۰۱، با تعداد  ۲۰۸ هزار و ۱۴۵ مورد، کاهش ۰.۲ درصدی داشته است.

ثبت عدد میانگین ۶۶ سال در میان فوت‌شدگان ایرانی ازآن‌جهت اهمیت دارد که به گفته متخصصان، مرگ‌ افراد ۵۰ تا ۷۰ سال‌ مرگ زودرس و مرگ‌ زیر ۵۰ سال، ‌مرگ‌ خیلی زودرس شناخته می‌شوند.

علیرضا زالی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با اعلام این شاخص تاکید دارد در تهران مسئله مرگ‌های زودرس بیشتر است و دلیل آن می‌تواند استرس، آلودگی هوا، تغذیه نامناسب و فعالیت فیزیکی نامنظم باشد.

حمید سوری، اپیدمیولوژیست (همه‌گیر‌شناس) و استاد دانشگاه بهشتی تهران، شهریورماه سال جاری با درنظرگرفتن شاخص‌های مرگ‌های زودرس ادعا کرده بود بیش از ۴۷ درصد مرگ‌ها در ایران در محدوده مرگ‌های زودرس قرار می‌گیرند.

به گفته سوری، بر اساس آمارهای سال ۲۰۲۱ این نسبت در ژاپن ۱۵ درصد، در آلمان حدود ۲۰ درصد، در عربستان سعودی حدود ۲۳ درصد، در کره جنوبی ۳۱ درصد و در ترکیه ۳۸ درصد بوده است. آماری که نشان‌دهنده رتبه نامناسب سن مرگ در ایران به نسبت مقیاس جهانی است.

پزشکان آمار بالای مرگ‌های ناشی از تصادف و همچنین افزایش چشمگیر موارد ابتلا به سرطان، بیماری‌های قلبی و عروقی و نرخ بالای مرگ‌های ناشی از مصرف مواد مخدر را از جمله عوامل کاهش میانگین سن مرگ در کشور می‌دانند.

سال ۱۳۹۸ اعلام شد بیماری‌های قلبی و عروقی با ۳۸.۶ درصد، سرطان و تومورها با ۱۱.۳ درصد و بیماری‌های دستگاه تنفسی با ۹.۸ درصد، بیشتر عوامل مرگ‌ومیر در میان ایرانیان است.

قرارداشتن نام استان خوزستان در صدر استان‌هایی که بالاترین میزان مرگ بر اثر بیماری‌های قلبی را دارند، هم‌زمان با دوره‌های تشدید آلودگی‌های زیست‌محیطی از قبیل بحران گردوغبار در این استان‌ها، نشان‌ می‌دهد که مسائل زیست‌محیطی می‌تواند یکی از عوامل مرگ‌های زودرس در ایران باشد.

پزشکان افزایش آمار بیماری‌هایی همچون «دیابت، فشارخون، چاقی و مصرف دخانیات» را از عوامل رشد چشمگیر بیماری‌های قلبی - عروقی در ایران و کاهش سن سکته معرفی می‌کنند.

مینا اکبری‌راد، دانشیار گروه داخلی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، شهریورماه ۱۴۰۲ هشدار داده بود که «میزان ابتلا به دیابت» در کشور طی سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ بیش از ۳۰ درصد افزایش داشته است.

شرایط ابتلا به بیماری فشارخون نیز در ایران وضعیتی مشابه دیابت دارد. معاون وزارت بهداشت خردادماه سال جاری در حاشیه هشتمین کنگره قلب اعلام کرد: «۳۰ درصد جمعیت ایران مبتلا به پرفشاری خون هستند.»

بر اساس آمار حسین فرشیدی، ۵۰ درصد افراد بالای ۶۰ سال در ایران به بیماری فشارخون مبتلا شده‌اند که پیامدهایش در افزایش میزان سکته‌های قلبی و مغزی دیده می‌شود.

در کنار آمار نگران‌کننده سکته‌های قلبی و مغزی، مسئله افزایش موارد ابتلا به سرطان در ایران به‌عنوان دومین عامل مرگ‌ومیر در سال‌های اخیر موردتوجه پزشکان قرار گرفته است.

مهرماه سال ۱۴۰۱ به مناسبت روز جهانی طب تسکینی، یک نشست خبری با حضور استادان سرطان‌شناسی ایران برگزار شد که در آن محمد واعظی، رئیس بخش هماتولوژی (خون‌شناسی) بیمارستان شریعتی، با اعلام آماری نگران‌کننده مدعی شد که پیش‌بینی می‌شود میزان ابتلا  به سرطان در ایران از ۱۱۲ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر طی سال  ۱۳۹۵، به ۱۶۰ مورد در ۱۰۰ هزار نفر در سال ۱۴۰۴ برسد.

افزایش سن سالمندی در ایران از عواملی است که واعظی با استناد به آن، نگرانی خود را درباره ثبت موارد بیشتر سرطان ابراز کرده است.

اگرچه پزشکان ایرانی بر این باورند که مسئله هشداردهنده در مورد افزایش آمار ابتلا به سرطان آن است که سن ابتلا همانند سن سکته قلبی در ایران، روند کاهشی داشته و این موضوع مرگ‌های زودرس را افزایش داده است.

این در حالی است که علی شهریاری احمدی، دبیر علمی دومین سمینار سرطان در جوانان که مهرماه سال جاری برگزار شد، سن ابتلا به سرطان در ایران را نسبت به میانگین جهانی رو به‌ کاهش دانست و ادعا کرد: «سن ابتلا به سرطان در ایران در برخی موارد پایین‌تر از میانگین جهانی است. به‌عنوان‌مثال سن ابتلا به سرطان پستان در ایران بین ۱۰ تا ۱۵ سال جوان‌تر از میانگین جهانی است.»

این پزشک در کنار مصرف فست‌فود در میان جوانان، بی‌توجهی به مراقبت دائم پزشکی را عامل شناسایی دیرهنگام سرطان در جوانان دانسته و معتقد است تصور غلطی وجود دارد که سرطان بیماری کهن‌سالی است.

نگرانی‌ها تنها مربوط به میزان تاثیر ابتلا به بیماری‌هایی همچون سرطان در افزایش آمار مرگ‌های زودرس خلاصه نمی‌شود. طی یک دهه گذشته بحران دارو در ایران موجب شده است روند درمان بسیاری از بیماری‌ها با اختلال مواجه شود و این موضوع خود عامل موثری در مرگ‌های زودرس است.

تامین نشدن داروهای بسیاری از بیماری‌های خاص و تشدید بحران تهیه داروی بیماران پیوندی، خطر مرگ‌های زودرس را در میان شهروندان ایرانی افزایش داده است.

مرکز آمار ایران در گزارش تورم مهرماه، میزان تورم نقطه‌به‌نقطه حوزه بهداشت و درمان را ۴۶.۶ درصد اعلام کرده که تاثیر آن در رشد چندبرابری هزینه‌های مربوط به دارو و درمان قابل‌مشاهده است.

بسیاری از داروهای بیماری‌های خاص در ایران به‌دلیل نایاب بودن آن‌ها در مراکز رسمی دارویی و درمانی کشور، تنها در بازار سیاه با قیمت‌های به‌مراتب بیشتر از نرخ‌های مصوب قابل‌تهیه است.

در این میان کاهش سطح درآمد ایرانیان به سبب تداوم تورم، سوءتغذیه و اضطراب ناشی از مشکلات اقتصادی، پدیده رهاسازی درمان را افزایش داده است. به نظر کارشناسان، در صورت تداوم این شرایط شاید طی سال‌های آینده نه‌تنها میزان مرگ در ایران افزایش پیدا کند، بلکه میانگین سن مرگ نیز از محدوده ۶۶ سال کنونی پایین‌تر بیاید.

البته به آمارهای مرگ در اثر عوامل پزشکی، باید آمار بالای مرگ‌های ناشی از تصادفات رانندگی در ایران را که بسیار بالاتر از میانگین جهانی است اضافه کرد.

سن اکثر کشته‌شدگان در تصادف رانندگی بین محدوده جوانی و میان‌سالی قرار می‌گیرد. به‌این‌ترتیب، حاصل‌جمع آمارهای مرگ‌ومیر و عوامل موثر بر آن در ایران نشان‌دهنده رشد زود‌مرگی در این کشور است.