گزارشی که شبکه تحلیلگران افغانستان تهیه کرده است، نشان می‌دهد که با بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱، کوچی‌ها (عشایر) که همگی از قوم پشتون‌اند، به کمک این گروه، با دام‌هایشان به مناطق هزاره‌نشین در مناطق مرکزی افغانستان هجوم برده و به زور اسلحه، زمین‌های هزاره‌های بومی ساکن این مناطق را غصب کرده‌اند. 

بر اساس این گزارش که روز شنبه ۵ اسفند (۲۴ فوریه) منتشر شد، اکنون توازن جمعیتی میان کوچی‌ها و هزاره‌ها در هزاره‌جات به میزان قابل‌توجهی به هم خورده است زیرا هزاره‌ها مغلوب و خلع سلاح شده‌اند، در حالی که کوچی‌ها با پشتیبانی قومی مقام‌های امنیتی و اداری رژیم طالبان، مجازند برای دفاع از خود مسلح باشند.

در این گزارش با ۱۲ تن، هفت هزاره و پنج کوچی، در شهرستان‌های مختلف هزاره‌نشین مصاحبه شده است. به گفته آنان، بیشتر کوچی‌هایی که از سال ۲۰۲۱ و پس از بازگشت طالبان به قدرت، به مناطق هزاره‌نشین هجوم برده‌اند، کوچی‌های «بیگانه»اند که از شمال افغانستان یا پاکستان آمده‌اند.

برای نمونه، منابعی در شهرستان وسیع ناور که یک شهرستان هزاره‌نشین در ولایت غزنی است، در گفت‌وگو با این شبکه تایید کرده‌اند که «بر خلاف سال‌های گذشته، بسیاری از کوچی‌های بیگانه از شمال افغانستان یا پاکستان آمده بودند».

یکی از منابع مردمی در ناور غزنی به این شبکه گفت: «کوچی‌ها گله‌های بزرگی از حیوانات آورده بودند و امسال به آن‌ها اجازه چراندن دام‌هایشان در تمام زمین‌های موجود از جمله مزارع دیم داده شد و هیچ چراگاهی برای استفاده روستاییان باقی نماند. هزاره‌های محلی هم مجبور شدند برای تغذیه دام‌ها از محصولاتشان استفاده کنند، اما کسانی که توانایی مالی این کار را نداشتند، ناچار شدند دام‌هایشان را بفروشند.»

بنابر این گزارش، هرچند تعرض کوچی به مناطق هزاره‌نشین در دو سال گذشته کم‌ نبوده، بر خلاف سال‌های گذشته به خشونت و درگیری‌های مسلحانه منجر نشده است. زیرا تنها چوپان‌های کوچی مسلح بودند و منابع محلی را هم مال خود می‌دانستند و غارتگری می‌کردند.

غصب زمین هزاره‌های بومی

یافته‌های شبکه تحلیلگران افغانستان نشان می‌دهد که در دو سال گذشته، هدف کوچی‌ها از هجوم به مناطق هزاره‌نشین افغانستان برخلاف سال‌های قبل، تنها استفاده از چراگاه‌های منطقه برای دام‌هایشان نبوده است، بلکه آن‌ها دعواهای حقوقی درباره زمین‌ها مطرح کرده و مدعی شده‌اند که این زمین‌ها متعلق به اجدادشان بوده است. 

بر اساس این گزارش، طالبان در بیشتر دعواها میان هزاره‌های بومی و کوچی‌های پشتون، به نفع کوچی‌ها حکم داده‌ و هزاره‌های بومی را به کوچ اجباری از این مناطق مجبور کرده‌اند. 

در گزارش شبکه تحلیلگران افغانستان آمده است: «بازگشت دوباره طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱ به کوچی‌ها اجازه داد تا پس از ۴۰ سال، به مراتع و چراگاه‌های تابستانی خود بازگردند و ادعای مالکیت بر زمین‌ها را مطرح کنند. آن‌ها همچنین از هزاره‌های بومی طلب خسارت و پرداخت اجاره کرده‌اند.» 

بر اساس این گزارش، بسیاری از خانواده‌ها و قبایل پشتون کوچی که در طول سالیان متمادی از شورش طالبان حمایت کرده‌اند، اکنون در «طرف پیروز» جنگ قرار گرفته‌اند. در دهه ۱۹۹۰، برخی گروه‌های مجاهدین هزاره به عنوان بخشی از ائتلاف شمال با طالبان جنگیدند و طالبان هم پس از به قدرت رسیدن غیرنظامیان هزاره را به‌صورت گروهی مجازات‌ کردند.

پس از سال ۲۰۰۱، هزاره‌ها به‌طور گسترده از دولت جدید حمایت کردند و به این ترتیب روستاییان هزاره به عنوان حامی حکومت مرکزی تا حدی از تعرض کوچی‌ها به مناطقشان در امان ماندند. البته کوچی‌ها در زمان این حکومت‌ها هم از هجوم به این مناطق دست برنداشتند، اما هزاره‌ها قادر بودند از خود دفاع کنند. 

یکی از اعضای هزاره کمیسیون حل منازعات کوچی‌ها که اهل شهرستان هزاره‌نشین بهسود در استان میدان وردک در مرکز افغانستان است، به شبکه تحلیلگران افغانستان گفت: «کوچی‌هایی که در سال ۲۰۲۲ به بهسود آمدند، بیگانگانی بودند که به‌عنوان چوپان برای دام‌هایی که اجاره کرده و متعلق به افراد دیگری بودند، به نام کوچی وارد می‌شدند تا حق چراگاه بگیرند. در بهسود، وجود دام‌های کوچی‌ها به کمبود شدید علوفه برای دام‌های محلی منجر شده است.»

پس از به قدرت رسیدن دوباره طالبان در افغانستان، کوچی‌ها پرونده‌های حقوقی چندین دهه پیش را که در زمان حکومت‌ها و شاهان سابق افغانستان بسته شده بود، دوباره گشودند و هزاره‌های بومی را به پرداخت غرامت مجبور کردند. 

اکنون کمیسیونی معروف به «کمیسیون حل منازعات کوچی و ده‌نشین» به این منازعات بر سر زمین میان کوچی‌ها و هزاره‌های بومی رسیدگی می‌کند. طالبان در دو سال گذشته با حذف اعضای هزاره این کمیسیون، اکثر تصمیم‌گیرندگان این کمیسیون را از اعضای گروه خود انتخاب کرده‌اند. 

در ماه اوت ۲۰۲۳، بر اساس حکم کمیسیون حل منازعات کوچی و ده‌نشین که اعضای طالبان آن را اداره می‌کنند، هزاره‌های ساکن روستای سرچشمه در شهرستان بهسود، در استان میدان وردک به یک مرد کوچی که ادعا می‌کرد ساکنان این روستا چند سال پیش گوسفندانش را به سرقت برده‌اند، یک میلیون و ۷۵۰ هزار افغانی غرامت پرداختند.

در ماه سپتامبر ۲۰۲۲، هم مردی پشتون‌تبار به نام پیرمحمد ادعا کرد که ساکنان شهرستان مالستان در استان غزنی، ۳۴ سال قبل،۷۰۰ راس گوسفند او را گرفته‌اند. این مرد پشتون به کمک طالبان از ساکنان مالستان شش میلیون و ۲۵۰ هزار کلدار پاکستانی (معادل حدود ۲۸ هزار دلار آمریکا) غرامت گرفت.