ژو شیانوانگ، شهردار شهر ووهان در چین، مرا یاد سرتیپ امیرعلی حاجی‌زاده، از فرماندهان سپاه پاسداران در ایران می‌اندازد. در ظاهر این دو شاید شباهتی با هم  نداشته باشند، اما شهردار چینی اخیرا در موقعیتی قرار گرفت که بی‌شباهت با سرتیپ سپاهی نبود: به گردن گرفتن تقصیری که متعلق به کل نظام بود، دو نظام دیکتاتوری، که این دو نشان دادند حاضرند برای دفاع از آن هر کاری بکنند؛ حتی قربانی کردن خود.

مقامات دولت چین قریب یک ماه پیش به سازمان جهانی بهداشت در مورد ویروس کورونا گفته بودند، اما برای مطلع کردن مردم خودشان کار چندانی انجام نداده بودند. این کار خیلی دیر انجام شد، یعنی زمانی که بیش از ۱۳۰ شهروند چینی در اثر ابتلا به آن ویروس درگذشته‌اند، بیش از ۶۰۰۰ هزار نفر در ۱۶ کشور جهان به آن مبتلا شده‌اند، و ضربات سنگینی به اقتصاد چین وارد آمده است. آقای ژو روز دوشنبه اعتراف کرد که مقامات محلی با سرعت کافی عمل نکرده‌اند. او گفت، برای «آرام کردن خشم مردم» حاضر است به همراه ما گوئوچیانگ، دبیر حزب کمونیست در ووهان، استعفا دهد.

اما همان‌طور که آیت‌الله خامنه‌ای در مورد سرنگون کردن هواپیمای اوکراینی معذرت‌خواهی نکرد، شی ژینپینگ، رئیس ‌جمهوری چین، نیز چنین نکرده است. او تا همین روز شنبه یک کلمه هم در این مورد صحبت نکرده بود. رهبر چین تنها پس از تشکیل جلسه اضطراری کمیته دایم دفتر سیاسی حزب کمونیست (نهادی متشکل از هفت نفر که محور اصلی قدرت در چین است)، چنین کرد. مسئولیت مقابله عملی با ویروس، اکنون به دومین فرد قدرتمند چین سپرده شده است.‌ لی کچیانگ، نخست‌وزیر چین، که مدت‌ها توجهی به این ویروس نکرده بود، روز دوشنبه بالاخره وارد ووهان شد تا حمایت خود را از خدمه پزشکی نشان دهد و وعده دهد که مواد پزشکی لازم ارسال خواهد شد. اما دیگر زیادی دیر شده بود و گرچه بعضی مردم محل از او حمایت کردند، حرکات او در ووهان مورد تمسخر وسیع در فضای سایبری قرار گرفت. 

در همین روز، آقای شی در سخنان خود همان کار آشنای رهبران کشورهای دیکتاتوری را کرد: حرف‌های شعاری. او از مردم خواست تا در مقابله با کورونا «پرچم حزب کمونیست را در خط مقدم نبرد، برافرازند.»

ضربه‌ای بزرگ برای چین

اسم شهر ووهان شاید کمتر به گوش خیلی‌ها خورده باشد، اما این شهر ۱۱ میلیونی، مرکز استان هوبی و از شهرهای مهم و رو به رشد پرجمعیت‌ترین کشور دنیا است. این شهر، یکی از «۹ شهر ملی مرکزی» چین و پرجمعیت‌ترین شهر منطقه مرکزی کشور است. این کلان‌شهر حالا به شهر ارواح بدل شده است. در خیابان‌های شهری که باید در روزهای سال نو چینی‌ها مملو از جشن و سرور می‌شد، این روزها پرنده پر نمی‌زند.

کیلومترها دورتر از ووهان، شهرهای بزرگ دیگر چین نیز وضعیت بهتری ندارند. شهربازی‌های معروف دیزنی‌لند در شانگهای و هنگ کنگ تعطیل شده‌اند. راه‌های نزدیک شدن به بخش‌های بزرگی از دیوار بزرگ چین مسدود شده است و ورود به «شهر ممنوعه» در پکن که از جاذبه‌های گردشگری اصلی پایتخت چین است، حالا واقعا ممنوع شده است. استودیوهای بزرگ سینمایی، گشایش فیلم‌هاشان را به تاخیر انداخته‌اند و رویدادهای بزرگ ورزشی نیز لغو شده‌اند. لیگ بسکتبال چین هم این فصل خود را تا اطلاع ثانوی به تعویق انداخته است.

اداره ملی مهاجرت چین دیروز (سه‌شنبه) در کانال خود در شبکه اجتماعی وی‌چت، از شهروندان چین خواست تا سفر به خارج از کشور را به تعویق بیندازند تا ویروس کورونا گسترش نیابد. در آن سوی اقیانوس آرام، «مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا»، از شهروندان آن کشور خواست تا سفرهای غیرضروری خود را به چین  لغو کنند.

صدها شهروند بریتانیایی که در شهر ووهان بودند، فردا با پروازهای اضطراری به جزیره بارانی باز می‌گردند و دو هفته در قرنطینه قرار خواهند گرفت. شرکت هواپیمایی «بریتیش ایرویز» تمامی پروزهای مستقیم به چین (و از چین) را لغو کرده است. یونایتد ایرلاینزِ آمریکا، ایرکانادا و کاتای پاسیفیکِ هنگ کنگ هم بسیاری از پروازهای خود را لغو کرده‌اند. آمریکا، ژاپن، استرالیا، و کشورهای اتحادیه اروپا، مشغول خارج کردن اضطراری شهروندان خود از چین هستند. استرالیا می‌خواهد ۶۰۰ شهروند خود را برای قرنطینه به جزیره کریسمس بفرستد که ۲۰۰۰ کیلومتر با جزیره اصلی این کشور فاصله دارد.

گسترش کورونا باعث شد تا روز دوشنبه (اولین روز هفته در بیشتر بازارهای جهان) شاهد کاهش قیمت نفت و شاخص‌های سهام باشیم. شاخص «اس اند پی ۵۰۰» با کاهش  ۱.۶ درصدی روبه‌رو شد که بدترین عملکرد آن در چهارماه گذشته بوده است. به‌ویژه، شرکت‌های هواپیمایی و شرکت‌های متکی به گردشگری در چین ضربه خورده‌اند. اقتصاد چین که پیش از این ویروس نیز با دوره‌ای از رکود دست و پنجه نرم می‌کرد، حالا با اوضاعی بدتر از پیش روبه‌رو می‌شود. دولت اعلام کرده است که تعطیلات سال نو را که قرار بود فردا خاتمه یابد، سه روز دیگر تمدید می‌کند.

در پایتخت چین، پکن، تا هفته پیش ۷۲ مورد ابتلا به ویروس کورونا گزارش شده بود و حالا مقامات هشدار داده‌اند که هر فردی که از سایر شهرهای چین به پکن برگردد، باید ۱۴ روز در خانه بماند. در شانگهای که پایتخت ملی کشور است، شرکت‌ها تا روز ۹ فوریه تعطیل خواهند بود. در شهر سوژو در نزدیکی شانگهای، دوره تعطیلی تا ۸ فوریه ادامه خواهد داشت. بعضی شرکت‌ها مثل تن‌سنت، غول صنعت اینترنت که «وی‌چت» متعلق به آن است، داوطلبانه تا ۱۰ فوریه تعطیل کرده‌اند.

خبر خوش از استرالیا

در میان این اخبار ناگوار خبر، دانشمندانی در آزمایشگاهی در ملبورن استرالیا خبری خوش به جهان رساندند. آن‌ها برای اولین بار موفق به تولید ویروس کورونا بیرون از چین شدند و آن‌را در اختیار سازمان جهانی بهداشت قرار دادند. این امر می‌تواند به روند درمان کمک برساند. 

ماجرای گسترش این ویروس مرگبار بار دیگر نشان داده است که دولت‌های دیکتاتوری، حتی در آن عرصه‌هایی که مدعی برتری یا  کارکرد برتر هستند، نیز خوب عمل نمی‌کنند. شهروندان چین احتمالا هرگز تاخیر در اطلاع‌رسانی دولت‌شان را نخواهند بخشید.