مدارس جهادی طالبان که از زمان بازگشت این گروه به قدرت در سراسر افغانستان آغاز به کار کردند، به تهدیدی برای کشورهای همسایه تبدیل شده‌اند. رستم امامعلی، رئیس مجلس تاجیکستان، روز دوشنبه ۱۴ خرداد در نشست مجمع پارلمانی سازمان پیمان امنیت جمعی که در شهر آلماتی، پایتخت قزاقستان، برگزار شد، از تهدید‌هایی که از این مدارس منشا می‌گیرند، ابراز نگرانی کرد و هشدار داد که این مدارس خطر سرایت افراط‌گرایی مذهبی از افغانستان به کشورهای منطقه را افزایش می‌دهد.

رستم امامعلی تصریح کرد که افغانستان تحت سلطه طالبان به کانون پرورش تروریسم و مدارس جهادی تبدیل شده‌ است که در آن‌ها مهاجمان انتحاری آموزش می‌بینند. به گفته او، از بیش از یک‌ هزار مدرسه جهادی که طالبان تاسیس کرده‌اند، بیشتر آن‌ها در استان‌های همجوار با مرزهای جنوبی کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی برپا شده‌اند.

آندری بلوسف، وزیر دفاع روسیه، نیز روز جمعه در نشست وزرای دفاع کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی اعلام کرد که خطر نفوذ تروریسم از افغانستان به روسیه و کشورهای آسیای میانه افزایش یافته‌ است. سایر نمایندگان کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی هم در نشست‌ هفته اخیر، یکی از نگرانی‌های عمده این کشورها را سلطه طالبان بر افغانستان، پناه دادن به گروه‌های تروریستی در این کشور و افزایش تهدید علیه کشورهای آسیای میانه اعلام کردند.

البته طالبان حضور گروه‌های تروریستی بین‌المللی از جمله القاعده در افغانستان را رد می‌کند اما گزارش‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد و سازمان‌های اطلاعاتی کشورهای مختلف از جمله روسیه و آمریکا حضور القاعده و همپیمانان منطقه‌ای آن‌ها در افغانستان را تایید کرده‌اند.

فرمان برپایی مدارس جهادی در افغانستان را نخستین‌بار ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، در خرداد ۱۴۰۱ صادر کرد. در فرمان رهبر طالبان آمده‌ است که در این مدارس باید محتوای موردتایید رهبران طالبان تدریس شود و هر مدرسه برای جذب ۵۰۰ تا یک هزار دانش‌آموز ظرفیت داشته باشد. در فرمان رهبر طالبان تاکید شد که فقط روحانیون موردتایید طالبان به عنوان آموزگار در این مدارس استخدام شوند و هزینه آموزگاران و دانش‌آموزان از بودجه طالبان تامین شود.

پس از صدور این فرمان، مولوی نورالله منیر، وزیر پیشین معارف (آموزش و پرورش) طالبان، گفت قرار است در هر شهر و شهرستان افغانستان یک مدرسه جهادی بزرگ با ظرفیت جذب دست‌کم یک هزار دانش‌آموز ایجاد شود. نخستین مدرسه جهادی طالبان در مرکز پنجشیر بنا شد و پس از آن برپایی این مدارس به روستاهای پنجشیر و دیگر استان‌های افغانستان گسترش یافت. در بیشتر موارد، طالبان ساختمان‌های متعلق به مقام‌های دولت پیشین، اماکن آموزشی تعطیل‌‌شده و در مواردی هم مدارس دخترانه را به مدرسه جهادی تبدیل کرده‌اند.

در تخار و بغلان، چند مدرسه رسمی از جمله یک مدرسه دخترانه به مدرسه جهادی تبدیل شدند. در مزارشریف، ساختمان شبکه تلویزیونی میترا متعلق به عطامحمد نور، مدرسه جهادی شده است.

برپایی مدارس جهادی در افغانستان در حالی رو به گسترش است که دختران بالای ۱۲ سال از رفتن به مدارس و دانشگاه‌ها محروم‌اند. در پی فرمان‌های ملا هبت‌الله آخندزاده، زنان در افغانستان از کار کردن هم محروم شده‌اند و حتی آرایشگاه‌ها که محیطی کاملا زنانه داشتند و هیچ مردی آنجا کار نمی‌کرد، هم تعطیل شدند.

گسترش مدارس جهادی در افغانستان در حالی که بخش بزرگی از دختران و زنان از آموزش محروم‌اند و فقر نیز رو به گسترش است به کم شدن اقبال به مدارس معمولی و امروزی در افغانستان منجر شده‌ است. زیرا مدارس جهادی طالبان خوابگاه دارند و به فرمان رهبر طالبان، برای هر دانش‌آموز این مدارس روزی ۱۵۰ افغانی بودجه در نظر گرفته‌ شده‌ است؛ آنچه باعث می‌شود بسیاری از خانواده‌هایی که توان تامین هزینه‌ تحصیل فرزندانشان را در مدارس معمولی یا خصوصی ندارند، آنان را به مدارس جهادی طالبان بفرستند تا از پرداخت هزینه‌ معاف باشند.

پیش از بازگشت طالبان به قدرت نیز حدود پنج هزار مدرسه دینی در افغانستان وجود داشت که تنها ۲۵۰ مدرسه در کابل فعالیت می‌کرد. بیشتر این مدارس تحت پوشش دولت افغانستان بودند و وزارت حج و اوقاف بودجه شماری از این مدارس را تامین می‌کرد. با این حال تا پیش از اوت ۲۰۲۱، مدارس دینی طالبان در پاکستان و بیشتر در پیشاور، کویته، وزیرستان، اکوره ختک و دیره اسماعیل خان فعالیت می‌کردند. با سلطه این گروه بر افغانستان، بیشتر این مدارس به داخل افغانستان کوچ کردند.

یکی از مدارس بزرگ طالبان در پیشاور پاکستان جامعه محمدیه بود که عبدالرحیم حقانی آن را اداره می‌کرد. او از چهره‌های ارشد طالبان و مغز متفکر این گروه بود که مردادماه ۱۴۰۱ در حمله مهاجم انتحاری در کابل کشته شد. مدرسه محمدیه پس از فروپاشی دولت جمهوری، به داخل افغانستان منتقل شد و در شهرهای کابل و ننگرهار فعالیت می‌کند. بسیاری از اعضای طالبان دانش‌آموخته مدرسه محمدیه‌اند و عبدالرحیم حقانی در شکل‌دهی اهداف و برنامه‌های طالبان نقش عمده‌ای داشت.

البته از شمار مدارس جهادی برپا شده در افغانستان عدد دقیقی در دست نیست، اما برخی منابع شمار این مدارس را بیش از هزار ذکر کرده‌اند.

نهاد پژوهشی افغان ویتنس، مستقر در لندن، در گزارشی به نقل از مولوی حبیب‌الله، وزیر آموزش و پرورش طالبان، نوشت که در سراسر افغانستان ۱۹ هزار مدرسه رسمی و ۱۵ هزار مدرسه دینی وجود دارد اما مشخص نیست که از این ۱۵ هزار مدرسه دینی در افغانستان، چه تعداد مدرسه جهادی‌‌اند و محتوای آموزشی مرتبط با جهاد اسلامی در آن‌ها تدریس می‌شود.