وزارت کشور جمهوری اسلامی روز یکشنبه بیستم خرداد به‌طور رسمی، اسامی شش نامزد تایید صلاحیت‌شده برای چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری را اعلام کرد. به این ترتیب، محمدباقر قالیباف، سعید جلیلی، مصطفی پورمحمدی، علیرضا زاکانی، امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی و مسعود پزشکیان کارزارهای انتخاباتی‌شان را آغاز کردند. از این میان قالیباف، زاکانی، قاضی‌زاده هاشمی و جلیلی در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری نیز شرکت کرده بودند و به جز پزشکیان، پنج نفر دیگر وابسته به جریان اصول‌گرایان‌اند.

گمانه‌زنی‌ها درباره احراز صلاحیت‌ها و نامزدهای اصلی این دوره از انتخابات که از روزهای قبل آغاز شده بود، با اعلام اسامی نامزدهای نهایی افزایش یافت. در ساعات گذشته، برخی رسانه‌ها و افراد وابسته به جریان اصول‌گرا مدعی شدند که رقابت اصلی بین سعید جلیلی و محمدباقر قالیباف شکل می‌گیرد و رسانه‌های وابسته به جریان اصلاحات نیز با شروع تبلیغات گسترده برای مسعود پزشکیان ادعا کردند که او می‌تواند یکی از دو نامزد راه‌یافته به مرحله دوم باشد.

در مقابل، مخالفان جمهوری اسلامی با فراگیر کردن هشتگ‌ «رای نمی‌دهم» در شبکه‌های اجتماعی یادآور شد‌ند که بین جریان اصول‌گرا و اصلاح‌طلب در جمهوری اسلامی تفاوتی قائل نمی‌شوند.

محمدباقر قالیباف

رئیس کنونی مجلس شورای اسلامی هنگامی که با حدود ۴۰۰ هزار رای برای دومین بار بر کرسی ریاست مجلس نشست، سوگند یاد کرد که بر عهدش باقی می‌ماند اما رویای نشستن بر صندلی رئیس‌جمهوری کار خودش را کرد و باعث شد که قالیباف کمتر از یک هفته پس از کسب ریاست مجلس، برای ثبت‌نام نامزدی در انتخابات ریاست‌جمهوری راهی وزارت کشور شود.  

او که نامش «برخورد گازانبری» با دانشجویان معترض و فساد «املاک نجومی» را در اذهان عمومی تداعی می‌کند، یکی از پرحاشیه‌ترین مقام‌های جمهوری اسلامی است؛ به‌ طوری‌ که افشاگری‌ها درباره فساد مالی و تخلف‌های خود و خانواده‌اش بارها در کانون توجه قرار گرفته است.

پرونده املاک نجومی شهرداری تهران، تراکم‌فروشی در تهران و مصوبه برج‌باغ‌ها، ماجرای سیسمونی گیت‌، درخواست اسحاق قالیباف از دولت کانادا برای اقامت در این کشور، مدارس لوکس الیاس قالیباف و سرقت شمش طلا از خانه‌اش، بودجه اختصاصی شهرداری تهران به خیریه همسر قالیباف و ماجرای تراول‌گیت در مجلس یازدهم تنها برخی موارد مربوط به رئیس کنونی مجلس شورای اسلامی‌اند که از تخلف‌ و فسادهای مالی او، خانواده و اطرافیانش پرده برمی‌دارد.

قالیباف که از سال‌ها قبل سودای رئیس‌جمهوری شدن را در سر داشت، حالا بیش از هر زمان دیگری خود را به تصاحب این جایگاه نزدیک می‌بیند. تا آنجا که تقریبا تمام رسانه‌ها و چهره‌های وابسته به حاکمیت اذعان کرده‌اند شهردار سابق تهران یکی از دو نامزد اصلی است. برخی هم می‌گویند احتمال دارد قالیباف به همراه یکی دیگر از نامزدها به دور دوم راه یابد.

سعید جلیلی

پس از سقوط هلی‌کوپتر حامل ابراهیم رئیسی و همراهانش، سعید جلیلی از نخستین کسانی بود که تبلیغات زودهنگام انتخابات ریاست‌جمهوری را آغاز کرد و به نزدیکانش ماموریت داد در فضای مجازی او را به عنوان «گزینه اصلح» معرفی کنند.

سعید جلیلی که تاکنون دو تجربه ناموفق در انتخابات ریاست‌جمهوری داشته است، از نخستین کسانی بود که به وزارت کشور رفت و نامزد‌ی‌اش را اعلام کرد.

او در دوران ریاست‌‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد، سرپرست تیم جمهوری اسلامی در مذاکرات هسته‌ای بود. مردم ایران جلیلی را نه با نامزدی‌ در انتخابات ریاست‌‌جمهوری که با تحریم‌هایی می‌شناسند که نتیجه ماه‌ها مذاکرات ناموفق او بود. در همان زمانی که سعید جلیلی به عنوان مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی به اروپا رفت‌وآمد می‌کرد، قطعنامه‌های سنگینی علیه برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی در شورای امنیت سازمان ملل متحد تصویب شد؛ تحریم‌ها و قطعنامه‌هایی که بر اقتصاد ایران سایه انداختند و زندگی مردم را تحت‌تاثیر قرار دادند.

حالا جلیلی بار دیگر و با همان رویکرد سابق و ترفندهایی مانند تظاهر به ساده‌زیستی، با ماموریتی که از بالادست گرفته، به میدان آمده است.

جمهوری اسلامی در انتخابات دوره یازدهم ریاست‌جمهوری با مطرح کردن نام سعید جلیلی که به مواضع تند شهرت داشت، از ترفند انتخاب بین بد و بدتر استفاده کرد و موفق شد بسیاری از مردم را برای رای دادن به حسن روحانی پای صندوق‌ها بیاورد. اینکه آیا در انتخابات دوره چهاردهم نیز سعید جلیلی همان نقش پیشین را ایفا می‌کند یا گزینه مطلوب خامنه‌ای برای تصدی ریاست‌جمهوری است، در روزهای بعد مشخص خواهد شد.

علیرضا زاکانی

شهردار پرحاشیه تهران وقتی به عنوان نامزد پوششی در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری حاضر شد و در نهایت به نفع ابراهیم رئیسی کنار رفت، مزد حمایتش را گرفت و صاحب این منصب شد. آن هم در حالی‌ که تحصیلات مرتبط با مدیریت شهری را نداشت و انتخابش به عنوان شهردار خلاف قوانین داخلی جمهوری اسلامی بود.

با این حال وزیر کشور دولت ابراهیم رئیسی حکم انتصاب علیرضا زاکانی را امضا کرد و رئیس سابق سازمان بسیج دانشجویی به خیابان بهشت رفت و قانون انتخاب شهردار به نفع زاکانی تغییر کرد.  

زاکانی یکی از پرحاشیه‌ترین شهرداران تهران در حدود پنج دهه اخیر است. انتصاب‌های فامیلی، کسب درآمد از قطع درختان تهران، استقرار نیروهای حجاب‌بان در ایستگاه‌های مترو، رسمیت دادن به شغل زباله‌گردی، سوءاستفاده از کودکان کار و زباله‌گرد، پرداخت کمک‌هزینه‌ مسکن به وابستگان جمهوری اسلامی، واگذاری زمین ۳۰ هزار متری به شرکت هواپیمایی ماهان، گم شدن ۱۷ هزار میلیارد تومان از درآمدهای شهرداری، پرونده فساد ۲۰ هزار میلیارد تومانی، تراکم‌فروشی، قرارداد پرابهام با چین، از کار افتادن پله‌برقی‌ها تهران، تخریب غیراصولی ساختمان‌های خلازیر، تعطیلی خانه اندیشمندان علوم انسانی تنها بخشی از اقدام‌های علیرضا زاکانی در شهرداری تهران‌اند که با وجود کارنامه‌ای قطور از اقدام‌های فراقانونی همواره ادعای مبارزه با فساد را مطرح می‌کند و می‌گوید در این دوره قصد ندارد به نفع هیچ نامزدی کنار برود.

زاکانی که برای نام‌نویسی در انتخابات وسط یک روز کاری با شماری از مدیران شهرداری به وزارت کشور رفت، پس از احزار صلاحیت ادعا کرد که از امکانات شهرداری برای تبلیغات انتخاباتی‌اش استفاده نمی‌کند. با این حال، اندکی پس از این ادعا مدیر مالی شهرداری را به عنوان رئیس ستاد انتخاباتی‌اش معرفی کرد.

مصطفی پورمحمدی

دبیرکل جامعه روحانیت مبارز، رئیس هیئت امنای مرکز اسناد انقلاب اسلامی و مدرس دانشگاه امام صادق در جمهوری اسلامی سمت‌های مختلف مدیریتی داشته است. از دادستان انقلاب اسلامی در استان‌هایی مانند خوزستان و هرمزگان گرفته تا وزارت دادگستری در دولت یازدهم. با این حال، نام او نیز مانند ابراهیم رئیسی، اعدام‌های گروهی سال ۱۳۶۷ را تداعی می‌کند.

مصطفی پورمحمدی به همراه ابراهیم رئیسی، مرتضی اشراقی و حسینعلی نیری عضو هیئت چهار نفره‌ای بود که با عنوان «هیئت مرگ» شناخته می‌شود. داده‌های سازمان حقوق بشری آشکار می‌کند که اعضای هیئت مرگ مسئول مستقیم اعدام زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷ بودند.

پس از افشای نقش اعضای هیئت مرگ در اعدام‌های سال ۱۳۶۷، مصطفی پورمحمدی که آن زمان نماینده وزیر اطلاعات بود، نقشش را در کشتار گروهی زندانیان انکار کرد. اما وقتی فایل صوتی گفت‌وگوی اعضای هیئت مرگ با حسینعلی منتظری بیرون آمد، از اعدام کردن زندانیان دفاع کرد و گفت که افتخار می‌کند «حکم خدا را درباره منافقان اجرا کرده است».

بر اساس گزارش سازمان حقوق بشر ایران، مصطفی پورمحمدی در قتل‌های زنجیره‌ای نیز دست داشته است. خود او نیز پیش‌تر در مصاحبه‌ای اذعان کرد که قتل‌های زنجیره‌ای خودسرانه نبودند و جانشین او مدیریت این پروژه را برعهده داشت.

پورمحمدی در دولت محمود احمدی‌نژاد، وزیر کشور و در دولت حسن روحانی، وزیر دادگستری بود. او در انتخابات خبرگان رهبری در سال ۱۳۹۴ نیز از استان البرز نامزد شد اما شورای نگهبان صلاحیتش را احراز نکرد.

تایید صلاحیت پورمحمدی در انتخابات ریاست‌جمهوری از نگاه برخی تحلیلگران به معنای محدود شدن حلقه وابستگان رژیم طی سال‌های اخیر است و نشان می‌دهد که دعوای قدرت در جمهوری اسلامی به جاهای باریک رسیده است.

امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی

وقتی به عنوان نامزد پوششی در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری کاندید شد، ادعا کرد که قصدش مبارزه با فساد و «تکاندن سفره انقلاب» است. اما در جریان کارزارهای انتخاباتی به نفع ابراهیم رئیسی کنار رفت و پس از شکل‌گیری دولت سیزدهم نیز سهمش را از سفره انقلاب گرفت و رئیس بنیاد شهید شد.

امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی در چهار دوره متوالی هشتم تا یازدهم، نماینده مجلس شورای اسلامی بود. در سه دوره نیز سمت نایب‌رئیس را داشت تا اینکه در خرداد ۱۴۰۰ به عنوان دستیار رئیس‌جمهوری و رئیس بنیاد شهید از مجلس بیرون آمد.

او از نامزدهای نزدیک به جریان پایداری و حتی مدتی سخنگوی این جریان بود اما به‌تدریج از این جریان فاصله گرفت. قاضی‌زاده هاشمی می‌داند که دست‌کم در این دوره برای تصاحب جایگاه رئیس‌جمهوری شانسی ندارد اما می‌گوید که به دلیل صدور بیانیه موسوم به «گام دوم انقلاب» رهبر جمهوری اسلامی تصمیم گرفته است در انتخابات ریاست‌جمهوری نامزد شود.

او در مصاحبه‌ای هم گفت که در اندیشکده‌ای به نام «بسامد گام دوم انقلاب» همراه با جمعی متشکل از ۱۰۰ نفر برنامه‌ای را برای آنچه «انقلاب در مدل حکمرانی» نامیده‌اند، تنظیم کرده‌اند. اینکه این افراد چه‌ کسانی‌اند و بودجه آن‌ها از کجا تامین می‌شود، مشخص نیست اما کارنامه قاضی‌زاده هاشمی نشان می‌دهد که ادعاها و شعارهایش درباره مبارزه با فساد و «الگوی جدید حکمرانی» باورپذیر نیست.

تنها در یک مورد می‌توان به موضوع بانک دی، زیرمجموعه بنیاد شهید، اشاره کرد که قبل از استقرار قاضی‌زاده هاشمی در بنیاد شهید از ثروتمندترین بانک‌های ایران بود و در دوران ریاست او به یکی از زیان‌ده‌ترین بانک‌ها تبدیل شد. بر اساس گزارش سایت اقتصاد۲۴، در اثر «مدیریت غلط منابع» دارایی‌های بانک دی از جمله نیروگاه دماوند، کوهستان پارک مشهد، زمین مترو صادقیه تهران، مجتمع فرهنگی تفریحی چشم تهران، شرکت سرمایه‌گذاری بوعلی و موارد بسیار دیگر به مزایده گذاشته شدند.

نکته اینجا است که بانک دی زیرمجموعه و تحت کنترل بنیاد شهید و امور ایثارگرانی است که ریاست آن را قاضی زاده هاشمی برعهده دارد؛ کسی که در زمان مبارزات انتخاباتی برای ریاست‌جمهوری در سال ۱۴۰۰ ادعا کرده بود مشکل بورس را می‌توان «سه روزه» حل کرد اما حالا بانک زیرمجموعه‌ او از فرابورس هم لغو پذیرش شده است.

مسعود پزشکیان

پس از اعلام اسامی نامزدهای نهایی انتخابات ریاست‌جمهوری، رسانه‌ها و چهره‌های نزدیک به جریان اصلاحات تبلیغات وسیع برای مسعود پزشکیان را آغاز کردند و مدعی شدند که او می‌تواند یکی از دو نامزد راه‌یافته به دور دوم انتخابات باشد.

مسعود پزشکیان قبل از اینکه برای نامزدی در انتخابات به وزارت کشور برود، به‌صراحت اذعان کرد که هدفش از نامزدی بالا بردن میزان مشارکت مردم در انتخابات است.

پزشکیان در دوره‌های مختلف مجلس شورای اسلامی به عنوان نماینده تبریز حضور داشت و در دوره دهم نیز نایب‌رئیس اول بود. او در دوران محمد خاتمی وزیر بهداشت شد.

روزنامه‌های هم‌میهن و سازندگی روز دوشنبه تصویر صفحه اولشان را به مسعود پزشکیان اختصاص دادند و جواد امام، سخنگوی جبهه اصلاحات، ادعا کرد که او می‌تواند «صدای بی‌صدایان» و «زنان مطالبه‌گر» باشد. دیگر چهره‌های جریان اصلاحات نیز در شبکه‌های اجتماعی از مسعود پزشکیان حمایت کردند.

اما در سوی دیگر ماجرا، تحلیلگران بر این باورند که جمهوری اسلامی با تایید صلاحیت یکی از نامزدهای کمترشناخته‌شده اصلاح‌طلبان قصد دارد با تکرار الگوی انتخابات ۱۴۰۰، مشارکت در انتخابات را بالا ببرد و خود را تا حدودی از چالش تحریم نجات دهد؛ ماموریتی که خود مسعود پزشکیان نیز به‌خوبی به آن واقف است.