در یک هفته اخیر، طالبان در ننگرهار، واقع در شرق افغانستان بر پرتره‌‌های امان‌الله خان، پادشاه سابق افغانستان، که به «غازی» و «ناجی» استقلال افغانستان مشهور است و نیز عبدالغفار خان، از رهبران جنبش بدون خشونت که از معدود چهره‌های محبوب پشتون‌تبار در شبه‌قاره هند است، رنگ پاشیدند. این پرتره‌ها با هنرمندی تمام در جاده‌ها نقاشی شده بودند و توجه بسیاری از تماشاگران را به خود جلب می‌کردند.

امان‌الله خان، پادشاه تجددخواه افغانستان، به دلیل تلاش‌هایش برای اجرای طرح‌های نوآورانه و اعطای آزادی‌های مذهبی، سیاسی و اجتماعی و همچنین به عنوان کسی که استقلال افغانستان از بریتانیا در دوران او محقق شد، محبوبیت زیادی دارد. عبدالغفار خان هم به دلیل دوستی نزدیک با مهاتما گاندی، از اعضای ارشد جنبش استقلال هند بود. البته عبدالغفار خان متولد خیبرپختون‌خوا در پاکستان است، اما هم پشتون‌های پاکستان و هم پشتون‌های افغانستان از او به عنوان «فخر افغان» (افتخار پشتون) یاد می‌کنند.

روز جمعه ۱۵ تیر بود که ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی به صورت گسترده بازتاب یافت که در آن، دو راننده کامیون در مسیر کابل‌ــ‌جلال‌آباد، رنگ سیاهی را که طالبان روی پرتره امان‌الله خان پاشیده بودند، پاک می‌کردند. نزدیکان این دو راننده روز شنبه به رسانه‌ها اطلاع دادند که آن‌ها به دلیل تمیز کردن پرتره امان‌الله خان بازداشت و زندانی شدند.

رنگ‌ پاشیدن روی پرتره‌ این دو چهره پرطرفدار در افغانستان و پاکستان، واکنش‌های گسترده‌ای در پی داشت. هیله نجیب‌الله، دختر نجیب‌الله، رئیس‌جمهوری پیشین افغانستان که طالبان سال ۱۹۹۶ در کابل او را اعدام کردند، در واکنش به این اقدام طالبان، با انتشار عکس مردی که رنگ‌‌ها را از پرتره امان‌الله خان پاک کرده بود، نوشت: «طالبان به تصویر شاه امان‌الله خان را رنگ سیاه پاشیدند چون او برای افغانستان مترقی تلاش کرده بود؛ جایی که مردان و زنان می‌توانستند در جامعه افغانستان صدایی داشته باشند.»

هیله نجیب‌الله اضافه کرد این مرد که رنگ‌پاشی طالبان را از تصویر امان‌الله خان پاک کرد، بازداشت و زندانی شده است. عکسی هم از این مرد در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است که او را با حالت پریشان و حیرت‌زده مقابل دوربین نشان می‌دهد. برخی کاربران نوشتند این آخرین عکسی است که هنگام بازداشت از او گرفته شده است و پس از آن اطلاعی از او در دست نیست.

اعضای طالبان، روز یکشنبه عکس‌هایی را منتشر کردند که در آن‌ها پرچم این گروه جایگزین پرتره‌های امان‌الله خان و عبدالغفار خان شده است. آن‌ها با حمایت از این اقدام، امان‌الله خان را فردی «سکولار» خواندند و گفتند بهتر است به جای عکس او، پرچم این گروه که نماد توحید دارد، جایگزین شود.

GRq-mJbbkAEskw8.jpeg

پرتره امان‌الله خان و عبدالغفار خان که توسط طالبان سیاه شدند-رسانه‌های اجتماعی

در ادامه این سلسله اقدام‌ها، روز یکشنبه مجسمه عبدالعلی مزاری، بنیان‌گذار وحدت و رهبر سیاسی هزاره‌های افغانستان که سال ۱۹۹۵ در اسارت طالبان کشته شد، هم تخریب شد. این مجسمه چند سال پیش در چهارراه پل سوخته در غرب کابل که منطقه‌ای عمدتا هزاره‌نشین است، نصب شده بود. طالبان پیش از این چندین مجسمه دیگر عبدالعلی مزاری را در بامیان و دایکندی هم تخریب کرده‌ بودند.

مجسمه‌ها، عکس‌ها و بنرهای یادبود احمدشاه مسعود در پنجشیر، کابل و دیگر شهرهای افغانستان هم در این مدت تخریب شده‌اند و بزرگداشت رهبران سیاسی و مذهبی پیشین در افغانستان امروز ممنوع است. البته طالبان تنها به وضع محدودیت برای نصب عکس یا تجلیل از رهبران سیاسی که زمانی علیه این گروه مبارزه کرده‌اند یا عقایدشان با طالبان در تضاد است، بسنده نکرده‌اند و برای مراسم مذهبی شیعیان، اهل تصوف، سیک‌ها و هندوها هم محدودیت‌هایی گذاشته‌اند.

در دومین روز محرم در حالی که شیعیان افغانستان به مناسبت حادثه عاشورا عزاداری می‌کنند، طالبان پرچم‌ها، نمادها و ایستگاه‌های صلواتی را در هرات برچیدند. منابع در این شهر به ایندیپندنت فارسی گفتند که طالبان پنج تن از جوانان را به دلیل حمل پرچم‌ها و نمادهای عاشورا بازداشت کردند.

پیش‌تر هم چند نفر در روز عید غدیر خم، که شیعیان آن را جشن می‌گیرند، در هرات بازداشت شدند.

محمدامین احمدی، عضو هیئت مذاکره‌کننده دولت پیشین افغانستان و استاد دانشگاه، در واکنش به تخریب مجسمه عبدالعلی مزاری، در فیس‌بوک نوشت: «در باور عمومی مردم هزاره، شهادت مزاری در اسارت، اگر شهادت امام حسین در کربلا را در نظر نگیریم، نماد مظلومیت تمام‌عیار مذهبی و قومی انسان هزاره به شمار می‌آید.»

احمدی افزود: «عاشورا از نگاه هزاره‌ها و شیعه‌های افغانستان نماد مقاومت، عزت و مظلومیت است و عبدالعلی مزاری نماد قومی و مذهبی مقاومت و مظلومیت جمعی هزار‌ه‌ها است. هزاره‌ها در همه جای عالم، با یاد مزاری در مراسم محرم و با ذکر صلوات و دعا، قهرمانشان را به شکل وسیع و گسترده بازتولید و تکثیر خواهند کرد.»

طالبان از زمان بازگشت به قدرت، ضمن فعال کردن شبکه‌های تلویزیونی، رادیویی، اینترنتی و چاپی که از دولت پیشین افغانستان به جا مانده بودند، چندین رسانه جدید و ده‌ها استودیو پخش تاسیس کردند که این رسانه‌ها به صورت شبانه‌روزی در حال پخش و انتشار ایدیولوژی طالبان‌اند که بخش عمده آن‌ها ‌را افکار جهادی تشکیل می‌دهد.

محمدطاهر زهیر، وزیر اطلاعات و فرهنگ و استاندار بامیان در دولت پیشین افغانستان، که یک‌ سال پیش از مقاومت علیه طالبان دست برداشت و به این گروه تسلیم شد، در واکنش به اقدام طالبان در تخریب مجسمه عبدالعلی مزاری، در پیامی نوشت: «کاشتن تخم کین و نفاق بین اقوام خیانت به تاریخ و آینده افغانستان است؛ زیرا با این اعمال توطئه‌آمیز شکاف‌های اجتماعی عمق پیدا می‌کند و به تباهی کشور می‌انجامد.»

طالبان ضمن ممنوع کردن پخش و انتشار تصاویر رهبران سیاسی مخالف، محتوای کتب درس تاریخ در مدارس را نیز دستکاری کرده‌اند و با هدف ترویج ایدیولوژی خود و کسب مشروعیت داخلی، در دو سال گذشته پیوسته در مدارس و دانشگاه‌ها «آزمون امارت شناسی» برگزار می‌کنند. برای این آزمون مقالات و کتاب‌هایی که اعضای طالبان در مورد تاریخچه، ایدیولوژی، کارنامه و زندگینامه رهبرانشان نوشته‌اند، به دانش‌آموزان و دانشجویان داده می‌شود و سپس با برگزاری آزمون، به برندگان جوایزی اهدا می‌کنند.

به نظر می‌رسد طالبان که در سه سال گذشته هیچ یک از دولت‌های جهان آن‌ها را به رسمیت نشناخته‌اند، در تلاش برای کسب مشروعیت در داخل، نمادزدایی، یکدست‌سازی و خلق روایت‌های جدید با ایدئولوژی جهادی را افزایش داده‌اند.