در یک سال گذشته، بانک توسعه اسلامی مستقر در ریاض برنامه‌هایش در کشورهای آسیای میانه را توسعه داده است. خبرگزاری «د تایمز اف سنترال آسیا» در مطلبی نوشت که نقش بانک توسعه اسلامی در آسیای میانه «بخشی از تغییر سیاست خارجی کشورهای آسیای میانه و چرخش به‌سمت جهان عرب و درواقع جایگزین حمایت‌های مالی روسیه است.»

روسیه که بیش از دو سال است در اوکراین درگیر جنگ است، تحت فشارهای شدید اقتصادی قرار دارد و توانایی‌اش در سرمایه‌گذاری‌های بزرگ و حمایت از کشورهای حوزه نفوذش در آسیای میانه را از دست داده است. کشورهای آسیای میانه، که از دیرباز حوزه نفوذ روسیه به شمار می‌روند و پیش از این در اقتصاد و سیاست به روسیه وابسته بودند، اکنون تعامل و همکاریشان را با بقیه دولت‌های جهان، ازجمله دولت‌های غربی، افزایش داده‌اند. از میان قدرت‌های منطقه‌ای، روسیه و چین بیش‌ترین سرمایه‌گذاری را در کشورهای آسیای میانه دارند و در این میان هر پنج جمهوری آسیای میانه مبالغ هنگفتی به چین بدهکارند که به نظر می‌رسد چندین دهه است که قادر به پرداخت آن نیستند.

کشورهای آسیای میانه در بانک توسعه اسلامی عضویت دارند، اما پیش از این به دلایل مختلف، ازجمله سیاست‌های روسیه و تلاش این کشورها برای دوری جستن از جهان عرب، همکاری نزدیکی با این بانک نداشتند. خبرگزاری آسیای میانه، که تحولات کشورهای تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و قزاقستان را دنبال می‌کند، نوشت که در فوریه امسال وزیر توسعه اقتصاد و تجارت تاجیکستان اعلام کرده است که بانک توسعه اسلامی کمک ۲۵۰ میلیون دلاری را به این کشور تعهد کرده است. براساس اعلامیه وزارت اقتصاد و تجارت تاجیکستان، قرار است ۱۵۰ میلیون دلار از کمک‌های بانک توسعه اسلامی در ساخت نیرگاه برق آبی روگون هزینه شود. 

روگون پروژه‌ای به‌جامانده از دوران شوروی است که در سال ۱۹۷۶ آغاز و پس از فروپاشی اتحاد جمامیر شوروی متوقف شد. هرچند کار دوباره این نیروگاه در سال ۲۰۰۸ از سر گرفته شد و امامعلی رحمان، رییس‌جمهوری تاجیکستان، بارها تاکید کرد که این نیروگاه با سه هزار و ۶۰۰ مگاوات به منبع مهم تولید انرژی این کشور بدل خواهد شد، اما کار آن به‌دلیل کمبود بودجه پیش نرفت. تاجیکستان در نظر دارد که با فعال کردن این نیروگاه، ضمن تامین نیازهای انرژی در داخل کشور، به همسایه‌های خود، ازجمله افغانستان، انرژی صادر کند. بخشی از انرژی مورد نیاز افغانستان، به‌ویژه در شمال این کشور، از تاجیکستان تامین می‌شود. تاجیکستان در ۲۸ سال عضویتش در بانک توسعه اسلامی، بزرگ‌ترین رقم کمک را در سال جاری از این بانک دریافت کرده است.

در اواسط ماه ژوئن، محمد الجاسر، رییس بانک توسعه اسلامی، از قرقیزستان دیدن کرد. در جریان این سفر صدر جباروف، رییس‌جمهوری قرقیزستان، از بانک توسعه اسلامی خواست که در پروژه‌های بزرگ و زیربنایی این کشور سرمایه‌گذاری کند.

رییس‌جمهوری قرقیزستان از رییس بانک توسعه اسلامی خواست که روی سد کامبار-آتا، که روی رودخانه نارین در مرکز این کشور ساخته می‌شود، سرمایه‌گذاری کند. مبلغ مورد نیاز برای ساختن این سد هنوز مشخص نیست، اما کارشناسان قرقیزستانی می‌گویند که این سد یکی از بزرگ‌ترین سدهای جهان با ارتفاع ۲۷۵ متر و حاوی حدود ۳۷۰ میلیون مترمکعب آب خواهد بود که به چندین میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد. این سد اگر ساخته شود حدود دو هزار مگاوات برق تولید خواهد کرد. این سد نیز از پروژه‌های مشترک روسیه و قرقیزستان است، اما روسیه به‌دلیل گرفتاری در جنگ اوکراین و آسیب‌های اقتصادی ناشی از جنگ توانایی کمک به ساخت این سد را ندارد.

بانک توسعه اسلامی ضمن تعهد به حمایت از ساخت‌وساز سد کامبر-آتا، از حامیان اصلی پروژه اتصال آسیای میانه به آسیای جنوبی است که به کاسا-۱۰۰۰ معروف است. هدف این پروژه تاسیس خط گاز از ترکمنستان تا پاکستان است که ازطریق آن گاز آسیای میانه را به آسیای جنوبی صادر کند. افغانستان از شرکای اصلی این پروژه است، چراکه بخش زیادی از خط گاز از خاک افغانستان عبور می‌کند.

کار این پروژه در دولت پیشین افغانستان آغاز شد، اما به‌دلیل افزایش حمله‌های طالبان متوقف شد. طالبان با بازگشت به قدرت به بانک توسعه اسلامی و دولت‌های آسیای میانه و آسیای جنوبی اطمینان دادند که امنیت این پروژه را تامین می‌کنند، اما به‌دلیل شکل نگرفتن ثبات و نبود اطمینان از آینده افغانستان، کار این پروژه هنوز از سر گرفته نشده است.

بانک توسعه اسلامی در کنار کمک به پروژه‌های زیربنایی تاجیکستان و قرقیزستان، در ماه ژوئن متعهد شد که دو میلیارد دلار به پروژه‌های مدیریت آب قزاقستان کمک می‌کند و این بزرگ‌ترین مبلغی است که این بانک به قزاقستان اهدا خواهد کرد.

در کنار این بسته‌های بزرگ، که بانک توسعه اسلامی به کشورهای آسیای میانه کمک می‌کند، دیگر کمک‌ها در بخش‌های مختلف و در بسته‌های کوچک‌تر نیز به این کشورها ارائه شده است. در اواخر آوریل، بانک توسعه اسلامی اعلام کرد که ۷۹ میلیون دلار برای ساختن مسکن به ۱۸۰۰ خانواده کم‌درآمد در قرقیزستان کمک کرده است، هم‌زمان ۱۰ میلیون دلار هم به آموزش و پرورش این کشور کمک کرده است.

بانک توسعه اسلامی همچنین متعهد شده است از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۸ برای بهبود زیرساخت‌ها در ۲۱ منطقه روستایی در استان‌های سمرقند و سرخان‌دریا در ازبکستان ۲۶۰ میلیون دلار کمک کند.

بانک توسعه اسلامی در اوایل ژوئیه نیز تعهد کرد که در ساختن یک بیمارستان جدید برای درمان بیماران سرطانی و آموزش کادر درمانی ۱۵۶ میلیون و ۳۰۰ هزار دلار آمریکایی به ترکمنستان کمک کند.

از سال ۱۹۹۱، که کشورهای آسیای میانه از شوروی مستقل شدند، این نخستین‌بار است که بانک توسعه اسلامی در مقیاس بزرگ به پروژه‌های زیربنایی این کشورها کمک می‌کند. افزون بر این، تعامل و روابط اقتصادی کشورهای آسیای میانه با دولت‌های غربی، ازجمله آمریکا و بریتانیا، نیز گسترش یافته است.