داده‌های رسمی و گزارش‌های میدانی از افزایش نگران‌کننده آمار خودکشی در ایران خبر می‌دهند؛ از جمله اینکه در حال حاضر خودکشی دهمین علت فوت در میان تمام گروه‌های سنی به شمار می‌رود. در این بین، فکر، میل و اقدام به خودکشی در میان برخی طیف‌های جامعه شیوع بیشتری هم دارد.

روز یکشنبه بیست‌وپنجم شهریور در همایشی با عنوان «پیشگیری از خودکشی» به میزبانی دانشگاه علوم پزشکی ایران، داده‌هایی که از زبان مسئولان بخش‌های مختلف درباره آمار خودکشی در خبرهای مربوط به این همایش بازتاب یافت، این موضوع را در کانون توجه ویژه قرار داد.

غلامعباس ترکی، معاون حقوق عامه و پیشگیری از وقوع جرم دادستان کل کشور، در این همایش گفت که سالانه ۱۳۰ هزار اقدام به خودکشی در ایران ثبت می‌شود که دوسوم این موارد را زنان تشکیل می‌دهند و از این میان هفت هزار نفر جانشان را از دست می‌دهند.

این مقام دستگاه قضایی اذعان کرد که «سیاست‌ها و روش‌های سنتی پیشگیری از خودکشی در ایران به بازنگری نیاز دارند». او به عوامل فردی، خانوادگی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی موثر در پدیده خودکشی نیز اشاره کرد و گفت هر چیزی که به استرس، ناامیدی و کاهش تاب‌آوری فرد منجر می‌شود، در بروز خودکشی تاثیرگذار است.

معاون دادستان کل کشور در ادامه، از افزایش نرخ خودکشی در ایران خبر داد و گفت که این رقم در روندی افزایشی از هر پنج نفر در ۱۰۰ هزار نفر، به هشت نفر در ۱۰۰ هزار نفر رسیده است و این نیاز به چاره‌جویی دارد.

غلامعباس ترکی بدون اشاره به آزارها و مزاحمت‌هایی که دستگاه‌های حکومتی از جمله قوه قضاییه برای مردم ایجاد می‌کنند، ادعا کرد: «رصد و پایش وضعیت آسیب‌های اجتماعی از جمله وضعیت رفتار‌های خودآسیب‌رسان در هر شهرستان در برنامه عملیاتی دادستان‌ها قرار داده شده است تا با همکاری دستگاه‌های مسئول، وظایف دستگاه‌ها در این زمینه پیگیری شود.»

او در بخش دیگری، مواردی مانند «مسائل شخصی، اعتیاد به الکل، سوءمصرف مواد مخدر و روان‌گردان، حاشیه‌نشینی و بی‌سوادی» را هم از دلایل اقدام به خودکشی برشمرد.

تاثیر بحران‌هایی مانند اعتیاد، محرومیت اقتصادی و ناکامی‌های شخصی در میل و اقدام به خودکشی انکار‌پذیر نیست اما متخصصان همواره تاکید می‌کنند که خودکشی پدیده‌ای چندعاملی است و نمی‌توان آن را به گروه، طیف، گروه‌ سنی و دسته‌ای خاص تقلیل داد یا محدود کرد. گزارش‌هایی که از موارد خودکشی اعضای کادر درمان، دانشجویان، گروه‌های کارگری و حتی کودکان و نوجوانان منتشر می‌شود، نیز این موضوع را اثبات می‌کند.

روز یکشنبه سید کاظم ملکوتی، دبیر علمی همایش پیشگیری از خودکشی، نیز درباره رشد فزاینده آمار اقدام به خودکشی در محیط‌های دانش‌آموزی، دانشجویی و کارگری صحبت کرد و هشدار داد که این معضل به‌ویژه در میان جوانان ۱۵ تا ۳۰ سال در حال افزایش است.

او تاکید کرد که پیشگیری از خودکشی به همکاری نهادهای مختلف نیاز دارد و بدون حمایت و همکاری نهاد‌های مختلف، از جمله وزارت بهداشت، پیشگیری از خودکشی امکان‌پذیر نیست.

در همین همایش، مسعود حبیبی، معاون وزیر بهداشت، نیز اعلام کرد که خودکشی سومین علت مرگ در جوانان ۱۴ تا ۲۴ ساله است. او همچنین به فقدان برنامه‌های مرتبط به سلامت روان در جمهوری اسلامی اشاره کرد و با مطرح کردن مسئله «تاب‌آوری» گفت: «شناسایی زودهنگام اختلالات افسردگی و دوقطبی در معاونت دانشجویی و فرهنگی، افزایش مهارت زندگی و تاب‌آوری لازم و آموزش سبک زندگی از جمله برنامه‌های معاونت دانشجویی وزارت بهداشت است.»

 این مقام وزارت بهداشت درباره اینکه برنامه‌های پیشگیری از خودکشی تا چه اندازه موفق بوده‌اند، توضیحی نداد.

افزایش معنادار آمار خودکشی در ایران طی دهه‌های اخیر نشان می‌دهد که مسائل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی  در این بحران سهمی تعیین‌کننده‌ داشته‌اند، با این حال، مسئولان جمهوری اسلامی همواره عوامل موثر بر خودکشی را به اختلال‌های افسردگی و ناکامی‌های فردی و خانوادگی تقلیل می‌دهند و عوامل اجتماعی و اقتصادی آن را نادیده می‌گیرند. این در حالی است که حتی داده‌های رسمی نیز آشکار می‌کند که میزان خودکشی نسبت به دهه‌های قبل بیش از ۴۰ درصد رشد کرده است. 

در این میان، نرخ خودکشی در استان‌هایی که مردم فشار اقتصادی و اجتماعی بیشتری تحمل می‌کنند، بیشتر است. رئیس وقت سازمان پزشکی قانونی در مرداد  ۱۳۹۳ خبر داد که طی سال ۱۳۹۲ چهار هزار و ۵۵ نفر در اثر خودکشی جان باخته‌اند. در آن زمان نیز رئیس وقت سازمان پزشکی قانونی درباره افزایش آمار خودکشی هشدار داده بود اما مقایسه آمار ۱۰ سال قبل با آمارهای جدید نشان می‌دهد که میزان خودکشی در ایران نزدیک به دو برابر شده است.

متخصصان سلامت روان به افرادی که افکار خودکشی در سر دارند، توصیه می‌کنند که این موضوع را هرچه سریع‌تر با یک مشاور یا روان‌درمانگر مطرح کنند. توصیه آنان به اطرافیان این افراد نیز این است که علائم میل به خودکشی را در آنان جدی بگیرند.

گفت‌وگو، گوش‌ دادن، تشویق مراجعه به روانشناس، پشتیبانی معنوی و اجتماعی از جمله راه‌های کمک به افرادی است که افکار خودکشی در سر دارند.  

اگر شما یا یکی از نزدیکانتان به خودکشی فکر می‌کنید، با شماره‌ تلفن‌های اورژانس اجتماعی در ایران ۱۲۳، در افغانستان ۱۲۰ و در آمریکا و کانادا ۹۱۱ تماس بگیرید.