بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، تهدید کرده است که به حمله موشکی هوایی اخیر جمهوری اسلامی ایران پاسخ خواهد داد. در سوی دیگر، مقام‌های تهران می‌گویند که واکنش اسرائيل حملات بعدی را به دنبال خواهد داشت. چنین لفاظی‌هایی نگرانی‌ها از گسترش درگیری‌ها در خاورمیانه و آغاز جنگی تمام‌عیار این بار میان تهران و تل‌آویو را شدت بخشیده است.

در این میان، پرسش‌هایی نیز مطرح می‌شوند؛ از جمله اینکه میان اسرائیل و جمهوری اسلامی ایران، که یکی کشوری کوچک‌تر اما تحت حمایت کشورهای پیشرفته غربی است و دیگری بزرگ‌تر اما در انزوای بین‌المللی است، برتری نظامی با کدام طرف است؟ وب‌سایت سی‌بی‌سی‌ نیوز در گزارشی، به مقایسه تجهیزات نظامی اسرائیل و ایران پرداخته و نیروی نظامی این دو کشور را بررسی کرده است.

در گزارش این وب‌سایت کانادایی آمده که در بررسی اجمالی هر دو کشور، به نظر می‌رسد ایران که جمعیت آن بیش از ۹ برابر اسرائیل است و ارتشی بسیار بزرگ‌تر دارد، از نظر نظامی برتری دارد. در واقع، شاخص‌های جهانی که نقاط قوت نظامی هر کشور را رتبه‌بندی می‌کنند، نشان می‌دهد که ایران از نظر تعداد نیرو و تسلیحات زمینی و دریایی قوی‌تر از اسرائیل است. با این حال تحلیلگران معتقدند که اعداد لزوما بیانگر تمام ماجرا نیستند.

در این گزارش به نقل از شان شیخ، معاون مدیر پروژه دفاع موشکی در مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی (CSIS)، آمده است: «فناوری نظامی اسرائیل مطمئنا پیشرفته‌تر از جمهوری اسلامی است. آن‌ها جدیدترین هواپیماها را دارند که به موشک‌ها و بمب‌های مدرن مسلح شده‌اند.»

به گفته این کارشناس اندیشکده مستقر در واشینگتن، پدافند هوایی اسرائیل هم به‌وضوح کارآمدتر است اما شاید مهم‌تر از همه این باشد که اسرائیل شرکای قدرتمندی مانند ایالات متحده و متحدانی در اروپا و خاورمیانه دارد.

اعداد چه می‌گویند؟

بر اساس براوردها، اسرائیل حدود ۱۷۰ هزار نیروی نظامی فعال و ۴۶۵ هزار نیروی ذخیره دارد که در مقایسه با ۶۰۰ هزار نیروی فعال، ۳۵۰ هزار نیروی ذخیره و ۲۲۰ هزار نیروی شبه‌نظامی جمهوری اسلامی ایران، اندک به نظر می‌رسد.

در عین حال، ایران با داشتن جمعیتی نزدیک به ۹۰ میلیون نفر، در مقایسه با ۱۰ میلیون نفر جمعیت اسرائیل، از این مزیت قابل‌توجه هم برخوردار است. در مورد سایر عوامل، برخی گزارش‌ها به برتری جمهوری اسلامی ایران از نظر تعداد تانک، توپ و خودروهای زرهی هم اشاره دارند.

با این حال، بنا بر گزارش موسسه بین‌المللی مطالعات راهبردی (IISS) واقع در لندن، دهه‌ها تحریم‌ بین‌المللی دسترسی جمهوری اسلامی ایران به جدیدترین تجهیزات نظامی پیشرفته را تا حد زیادی قطع کرده است.

این موسسه سال ۲۰۲۳ در گزارشی اعلام کرد که تعداد نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران اگرچه از نظر استانداردهای منطقه‌ای زیاد است، آن‌ها برای مبارزه تجهیزاتی منسوخ‌شده در اختیار دارد.

یکی از مزیت‌های بارز اسرائیل نیروی هوایی آن است که یکی از پیشرفته‌ترین نیروها در جهان محسوب می‌شود. در حالی که نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران که ۳۷ هزار پرسنل دارد، تنها چند ۱۰ جنگنده عملیاتی دارد که اغلب جت‌های روسی یا مدل‌های آمریکایی قدیمی‌اند که قبل از انقلاب به ایران وارد شده‌اند.

بنا بر اعلام این این موسسه مطالعاتی، تهران اسکادرانی از چندین فروند جنگنده اف‌ــ۴ و اف‌ــ۵ و نیز جنگنده‌های اف‌ــ۷ و اف‌ــ۱۴ به علاوه یک اسکادران از جت‌های سوخو‌ــ۲۴ ساخت روسیه و تعدادی میگ‌ــ۲۹ نیز دارد.

این در حالی است که جنگنده‌های پیشرفته‌ اسرائیل را ایالات متحده تامین می‌کند و این کشور صدها جت جنگنده چندمنظوره  اف‌ــ۱۵، اف‌ــ۱۶ و اف‌ــ۳۵ دارد. این دارایی‌ها برای اسرائیل یک مزیت بزرگ‌اند، به‌ویژه در مراحل اولیه درگیری احتمالی با جمهوری اسلامی ایران؛ زیرا تهران همچنان از هواپیماهای قدیمی استفاده می‌کند.

جنگی بدون نیروهای نیابتی

مزیت اصلی جمهوری اسلامی ایران در برابر اسرائیل همیشه این بوده که بتواند از طریق نیروهای نیابتی‌اش مثل حماس در غزه، حزب‌الله در جنوب لبنان و حوثی‌ها در یمن به اسرائیل حمله کند اما به گفته کارشناسان، با تضعیف نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی طی حملات یک سال گذشته اسرائيل، تهران این بار بیش از گذشته خطر حمله تل‌آویو را جدی می‌بیند.

از آنجا که ایران و اسرائیل بیش از یک هزار کیلومتر از هم فاصله دارند و عراق و اردن میان آن‌ها واقع شده‌اند، درگیری دو کشور احتمالا مستلزم تهاجم زمینی نیست، بلکه به حملات موشکی متکی خواهد بود.

بر اساس گزارش‌های سال ۲۰۲۱، جمهوری اسلامی ایران بزرگ‌ترین و متنوع‌ترین زرادخانه موشکی در خاورمیانه را در اختیار دارد که حاوی هزاران موشک بالیستیک و کروز است، اما در سوی دیگر، اسرائیل هم یکی از پیشرفته‌ترین زرادخانه‌های موشکی در خاورمیانه را دارد.

به گفته تحلیلگران، جمهوری اسلامی ایران ممکن است ارتش بزرگ‌تر یا جمعیت بیشتری داشته باشد، اما اگر یک جنگ کامل آغاز شود، بسیاری از نبردهای اولیه از طریق نیروی هوایی و موشکی خواهد بود و اینجا است که اسرائیل برتری دارد.

این نکته هم مطرح می‌شود که تاثیر موشک‌های ایرانی قابل‌توجه خواهد بود و ممکن است خسارت‌هایی به اسرائيل وارد کند؛ اما جمهوری اسلامی نمی‌تواند تنها با موشک در جنگ پیروز شود. اسرائیل هم برای پیروزی در جنگ موشکی کار دشواری خواهد داشت، اما دست‌کم می‌تواند با جنگنده‌های اف‌ــ۳۵ به ایران نزدیک شود و موشک‌های دقیقی پرتاب کند که به اهداف مهم اصابت کنند.

سیستم‌های دفاعی

اسرائیل سیستم‌های دفاع هوایی پیشرفته‌ای دارد که از بهترین‌ سیستم‌های دفاعی در جهان محسوب می‌شود.

سیستم گنبد آهنین اسرائیل که لایه پایینی پدافند هوایی اسرائیل محسوب می‌شود، برای مقابله با توپخانه‌های کوچک طراحی شده بود. این سیستم از زمانی که در اوایل دهه گذشته فعال شد، هزاران پرتابه را رهگیری کرده که بسیاری از آن‌ها در طول جنگ فعلی با حماس و حزب‌الله بوده است. اما در درگیری با جمهوری اسلامی ایران، اسرائیل احتمالا بر سیستم‌های پیشرفته‌تری تکیه خواهد کرد.

اسرائیل دو لایه دفاع موشکی دیگر نیز دارد که می‌توانند با موشک‌های بالیستیک کوتاه‌برد و کروز مقابله کنند. در بالاترین قسمت گنبد آهنین نیز رهگیرهای «ارو‌ــ۲» و «ارو۳» (Arrow-2 و  Arrow-3) قرار دارند که برای مقابله با موشک‌های بالیستیک دوربرد استفاده می‌شوند.

این در حالی است که جمهوری اسلامی هیچ گزینه مشابهی ندارد. ایران به برخی از سامانه‌های موشکی زمین به هوای اس‌ــ۳۰۰ روسی و احتمالا یک اس‌ــ۴۰۰ به همراه سامانه‌های ساخت داخل متکی است. این سامانه‌ها بیشتر در اطراف مکان‌های راهبردی و حیاتی مانند سایت‌های هسته‌ای و محل اقامت علی خامنه‌ای در تهران مستقر شده‌اند. بنابراین ممکن است بتوانند برخی هواپیماها و موشک‌ها را ساقط کنند، اما نه مانند اسرائیل.

از سوی دیگر، جمهوری اسلامی ایران در مسیر برنامه هسته‌ای گام برمی‌دارد و این نگرانی‌ وجود دارد که به سلاح هسته‌ای دست یابد اما گمان نمی‌رود در حال حاضر چنین سلاح‌هایی داشته باشد. در حالی که باور عمومی این است که اسرائیل چنین تسلیحاتی را در اختیار دارد؛ حتی اگر این را انکار کند.