ناظران صنعت هوانوردی می‌گویند با ورود تنش‌های نظامی جمهوری اسلامی و اسرائیل به مرحله‌ای جدید، خطوط هوایی بین‌المللی هواپیماهایشان را تا حد امکان از ایران و تعدادی از همسایگانش دورتر کرده‌اند.
به گزارش ای‌بی‌سی‌نیوز استرالیا، پس از آنکه جمهوری اسلامی در اوایل ماه جاری میلادی رگبار موشکی‌اش را به سوی اسرائیل نشانه گرفت، هواپیماهای تجاری که بر فراز منطقه پرواز می‌کردند، مسیرشان را به سمت قاهره منحرف کردند و از آن زمان تاکنون بر تعداد خطوط هواپیمایی که با طی مسیرهایی طولانی‌تر از آسمان‌های ایران، عراق، اردن، لبنان یا اسرائیل عبور نمی‌کنند افزوده می‌شود.
همچنین خطوط هوایی سنگاپور، لوفت هانزا و بریتیش ایرویز نیز، پس از سال ها اجتناب از پرواز بر فراز افغانستان، حالا به عبور از حریم هوایی این کشور روی آورده‌اند. مسیرهای جایگزین ایران و عراق افزایش هزینه‌ها، اضافه شدن زمان پروازها و ازدحام مسافران را در پی دارد، اما این شرکت‌ها می‌گویند نمی‌توانند مخاطره پرواز در آسمان ایران را بپذیرند.
از اول اکتبر ۲۰۲۴، ۱۰ مهر ۱۴۰۳، که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پاسخ به ترور اسماعیل هنیه در تهران، حدود ۲۰۰ موشک به سمت اسرائیل شلیک کرد، تاکنون گمانه‌زنی‌های زیادی درباره احتمال حمله تلافی‌جویانه و گسترده ارتش اسرائیل به ایران و منافع جمهوری اسلامی مطرح شده است، اما حالا وعده‌های صریح مقام‌های اسرائیلی و گزارش‌های شماری از مقام‌ها و رسانه‌ها در آمریکا و کشورهای عربی نشان می‌دهد که شمارش معکوس این حمله آغاز شده است.
جفری توماس، سردبیر سایت ایرلاین ریتینگ، به ای‌بی‌سی‌نیوز گفت که پس از بسته شدن حریم هوایی اوکراین به‌دلیل تهاجم نظامی روسیه، حالا بسیاری از پروازهایی که معمولا از فراز عراق و ایران می‌گذشتند، باید مسیر طولانی‌تری را بر فراز عربستان سعودی طی کنند که این امر به افزایش هزینه‌ها برای مسافران و زمان طولانی‌تر پرواز منجر می‌شود.
براساس گزارش انجمن بین‌المللی حمل و نقل هوایی، بازار هوانوردی غیرنظامی خاورمیانه نزدیک به ۱۰ درصد از مسافران جهان را تشکیل می‌دهد. سردبیر ایرلاین ریتینگ افزود هواپیماهایی که از مراکز اصلیِ فرودگاهی در خاورمیانه مانند دوبی بلند می‌شوند، حالا تحت تاثیر درگیری‌های اسرائیل و ایران قرار گرفته‌اند و در حالی که پیش از این معمولا از ایران و عراق به ترکیه و سپس در امتداد دریای سیاه حرکت می‌کردند، حالا آسمان عربستان سعودی را جایگزین کرده‌اند که البته پرهزینه‌تر است.
زنگ بیدارباش برای صنعت هوانوردی جهان
کازیمیر لیم، محقق روابط بین‌الملل در دانشکده اقتصاد لندن، معتقد است که این تغییرات باعث شلوغی برخی از مسیرهای باقی‌مانده نزدیک به خاورمیانه شده است. او توضیح داد: «پیش از جنگ سه کریدور وجود داشت اما با تشدید درگیری‌ها در خاورمیانه، ناگهان یکی از کریدورها در ایران و عراق بسته شد و حالا فقط دو کریدور که شامل ترکیه و آذربایجان، در کنار مصر و عربستان سعودی است، باقی مانده است تا میزان ترددها در این مسیرها در قیاس با گذشته دو برابر شود.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
شرکت لوفت هانزا، که مالک چندین شرکت هواپیمایی اروپایی است، اعلام کرد که تا اطلاع ثانوی از حریم هوایی عراق و ایران، به جز خروج و ورود به اربیل اجتناب خواهد کرد. شرکت هواپیمایی امارات نیز خبر داد که پروازهایش به بغداد، ایران و بیروت را تا پایان اکتبر متوقف کرده است. همچنین قطر ایرویز روز گذشته اعلام کرد که موقتا پروازهایش به عراق، ایران و لبنان را تا اطلاع ثانوی متوقف کرده است و پروازهای این شرکت به امان در اردن فقط هنگام روز انجام خواهد شد.
از سوی دیگر، سازمان ایمنی هوانوردی اتحادیه اروپا در تازه‌ترین اطلاعیه‌اش به خطوط هوایی اروپایی توصیه کرده است که از حریم هوایی ایران، سوریه و لبنان اجتناب کنند. در این اطلاعیه تاکید شده است که هواپیماهای مسافربری و تجاری در سفر بر فراز اسرائیل و عراق، به‌دلیل خطر شناسایی اشتباه هواپیماهای غیرنظامی از سوی موشک‌ها و پهپادها، اقدام‌های احتیاطی بیشتری انجام دهند.
سردبیر ایرلاین ریتینگ می‌گوید صنعت هوانوردی جهان در سال ۲۰۱۴، که پرواز ام‌اچ۱۷ (MH17) خطوط هوایی مالزی در جنوب اوکراین سرنگون شد، یک «هشدار بیدارباش» دریافت کرد. تحقیقات بین‌المللی نشان داد که یک موشک ساخت روسیه سمت چپ کابین خلبان این هواپیما را هدف قرار داده بود تا همه ۲۹۸ مسافر و خدمه بوئینگ ۷۷۷ ازجمله ۳۸ شهروند استرالیایی جانشان را از دست بدهند.
از آن زمان خطوط هوایی درمورد مناطق درگیر جنگ و تنش‌های نظامی رویکرد بسیار محتاطانه‌تری اتخاذ کرده‌اند.
تغییر مسیر هواپیماها به سمت افغانستان
در این میان برخی از خطوط هوایی هواپیماهای خود را بر فراز افغانستان به پرواز درمی‌آورند تا از بخش وسیعی از درگیری‌های خاورمیانه دور باشند. برای مثال، اکنون پروازهای کانتاس به لندن بر فراز افغانستان پرواز می‌کنند. تحلیل رویترز از داده‌های سایت فلایت‌رادار۲۴ نشان داد که چندین ایرلاین، ازجمله خطوط هوایی سنگاپور، بریتیش ایرویز و لوفت‌هانزا، از زمان آغاز درگیری‌های خاورمیانه تعداد پروازهای‌شان بر فراز افغانستان را افزایش داده‌اند.
اما سازمان ایمنی هوانوردی اتحادیه اروپا به خطوط هوایی توصیه کرده است که بر فراز افغانستان پرواز نکنند، زیرا «گروه‌های فعال غیردولتی افراطی» در این کشور فعال‌اند و ممکن است به‌شکل «پراکنده» تاسیسات هوانوردی را هدف قرار دهند. کازیمیر لیم نیز تاکید کرد از زمانی که طالبان بر افغانستان مسلط شده‌اند، دیگر هیچ نهاد و فردی در این کشور وجود ندارد تا بتواند ترافیک هوایی را کنترل کند: «نحوه مسیریابی هواپیماها در این کشور از طریق برقراری ارتباط با خلبانان دیگر است و خلبان‌ها در هوا، به نوعی گوش به گوش از ترافیک هوایی باخبر می‌شوند.»
اگرچه این امر از نظر استانداردهای ایمنی غیرقانونی نیست، اما در ناوبری هوایی خطر جدی ایجاد می‌کند. اندی اسپنسر، متخصص خلبانی و عملیات اُپس‌گروپ (OPSGROUP) هم به ای‌بی‌سی‌نیوز گفت که در برخی مناطق استرالیا پروازهای بدون کنترل ترافیک هوایی غیرعادی نیست: «اغلب مواقعی پیش می‌آید که ایرسرویس استرالیا به‌دلیل مشکلات نیروی انسانی نمی‌تواند خدمات کنترل ترافیک هوایی را حفظ کند و بنابراین آن را به حالت خودکار تبدیل می‌کند.»
