علی ربیعی، دستیار اجتماعی مسعود پزشکیان، می‌گوید سن تمایل به مهاجرت ایرانیان به کمتر از ۱۸ سال کاهش پیدا کرده و مهاجرت برای نسل جدید در این کشور به «یک راه فرار» تبدیل شده است.

ربیعی در نشست بررسی آثار مهاجرت بر کسب‌وکارها، هشدار داد که مسئله مهاجرت در ۱۰ سال گذشته یک بحران سیاسی، اجتماعی و اقتصادی برای نظام جمهوری اسلامی به وجود آورده است و افزود: «علل تمایل به مهاجرت در نسل‌های جدید هم با نسل‌های قدیم تفاوت دارد. تاکنون افزایش میزان مهاجرت را نفی می‌کردند و متاسفم که در مهم‌ترین نهادهای سیاسی کشور، به موضوع مهاجرت با نگرانی نگاه نشده است. رویکرد دیگر هم این بوده که مهاجرت را نتیجه یک توطئه می‌دانستند و رویکرد سوم هم ابراز نگرانی منفعلانه است.»

آمارهای دولتی و بررسی‌های پژوهشگران نشان می‌دهند که موج جدید مهاجرت مردم ایران به کشورهای دیگر از سال ۱۳۹۶ آغاز شد و پس از سرکوب و کشتار گسترده معترضان در جریان اعتراض‌های پاییز ۱۴۰۱، شتاب بیشتری گرفت. مهاجرتی که دلیل اصلی آن بیش از آنکه تلاش برای دستیابی به رفاه بیشتر یا پیشرفت شغلی و مالی باشد، رهایی ازمخمصه بحران‌های اقتصادی و اجتماعی و مداخلات جمهوری اسلامی در زندگی شهروندان و نقض حقوق بنیادین آن‌ها است.

با این حال، در کنار انتشار آمارهای مداوم از افزایش چشمگیر آمار مهاجرت متخصصان حوزه‌های مختلف در سال‌های اخیر، حسین سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مدعی شد که افزایش میل ایرانیان به مهاجرت «دروغ، جنگ روانی و تبلیغات منفی» دشمنان ایران است و تاکید کرد که این آمارها با واقعیت همخوانی ندارند.

محمود نجفی عرب، رئیس اتاق بازرگانی تهران پس از سخنرانی علی ربیعی در نشست بررسی آثار مهاجرت بر کسب‌وکارها، اعلام کرد که به دلیل تشدید مهاجرت فعالان اقتصادی، «در یک دهه گذشته، دست‌کم ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه از ایران خارج شده است»؛ رقمی قابل‌تامل که تاییدکننده هراس ایرانیان از حفظ سرمایه‌هایشان در اقتصاد حکومتی ایران است.

رئیس اتاق بازرگانی تهران تاکید کرد: «دهه‌ها است که افراد با انگیزه کار و تحصیل از کشور مهاجرت می‌کنند، اما امروز اوج گرفتن مهاجرت به یک دغدغه تبدیل شده و مرکز استراتژیک ریاست‌جمهوری دراین‌باره از واژه مهاجرت عام یاد کرده است. به‌طوری که در یک دهه اخیر سالانه به‌طور متوسط ۲۷ هزار ایرانی اقامت کشورهای دیگر را گرفتند، اما در سال ۱۴۰۱ (زمان اعتراض‌ها) این رقم به ۶۵ هزار نفر رسید و حالا بر اساس آمارها، ۶۰ درصد ایرانی‌ها تمایل به مهاجرت دارند.»

او همچین افزود که ایران در کنار از دست دادن نیروی انسانی در سال‌های گذشته، با موج سنگینی از خروج سرمایه‌ فعالان اقتصادی هم مواجه است، «آن هم در شرایطی که کشور تشنه جذب سرمایه است».

آخرین آمارهای بانک مرکزی ایران هم نشان می‌دهد که تنها در سه سال گذشته، بیش از ۴۴ میلیارد دلار فرار سرمایه از ایران اتفاق افتاده که ۱۰ برابر حجم جذب سرمایه در دوره زمانی مذکور است.

رئیس اتاق بازرگانی تهران «نااطمینانی و ناامنی اقتصادی» را دلیل اصلی خروج سرمایه و مهاجرت فعالان اقتصادی عنوان کرد، در حالی که آمارهای مدیران وزارت بهداشت و درمان، وزارت علوم یا فعالان حوزه فناوری اطلاعات نشان می‌دهد در سال‌های اخیر، بخش عمده‌ای از مهاجران ایرانی شهروندانی از طبقه متوسط یا کم‌برخوردار بوده‌اند که توانایی مالی چندانی ندارند و مهاجرت گسترده پرستاران، صاحبان شرکت‌ها نوپا، دانشجویان، کارگران و ورزشکاران و غیره به دلیل افزایش فاصله درآمدها با خط فقر و همچنین سرکوب‌های اجتماعی گسترده رخ داده است.

این موج مهاجرت به‌قدری قابل‌توجه بود که رسانه‌های دولتی اوایل آبان ۱۴۰۳ از ورود دادستانی به موضوع «ساماندهی موسسات اعزام دانشجو به خارج» خبر دادند و از قول ولی‌الله مهبودی، معاون حقوق عامه دادستان تهران، نوشتند که با «موسسات غیرمجاز» اعزام دانشجو به خارج از کشور «برخورد جدی» خواهد شد.