بیش از ۴۲ سال پس از به زمین خوردن کلنگ احداث مصلای تهران، محمدرضا رحمانی، مدیرعامل هلدینگ راه و شهرسازی قرارگاه خاتم‌الانبیا، وابسته به سپاه پاسداران، ادعای پیشرفت فیزیکی ۹۰ درصدی این مجموعه را مطرح کرد و گفت که با الحاق بخش‌هایی از اراضی مجاور، مصلای تهران به بزرگ‌ترین مجموعه فرهنگی و مذهبی جهان تبدیل می‌شود.
تبدیل مصلای تهران به بزرگ‌ترین یا دست‌کم یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های مذهبی و فرهنگی در جهان وعده و ادعایی است که طی دهه‌های گذشته به تناوب از مسئولان جمهوری اسلامی شنیده شده، اما آنچه مردم در واقعیت مشاهده کرده‌اند، مجموعه‌ای نیمه‌کاره، ناتمام و ناهمگون در قلب شهر بوده که نه‌تنها امکان برگزاری نماز جمعه آنجا فراهم نبوده، بلکه برای برگزاری رویدادهایی مانند نمایشگاه کتاب نیز نامناسب بوده است. حال آنکه در دوران قبل از انقلاب، اراضی تحت اشغال این مجموعه قرار بود بخشی از پروژه بزرگ شهستان پهلوی در قلب شهر تهران باشد؛ طرحی که اجرای آن با وقوع انقلاب اسلامی متوقف شد.
مدیرعامل هلدینگ راه و شهرسازی قرارگاه خاتم‌الانبیا در گفتگوی اخیر با خبرگزاری ایلنا، از توسعه ۲۰۰ هکتاری مصلای تهران خبر داده، اما درباره اینکه این پروژه بالاخره چه زمانی به پایان خواهد رسید، گفت: «در پروژه‌ها اولین حرف را منابع مالی می‌زنند و از آنجا که منابع مالی مصلا به‌طور تدریجی وارد پروژه می‌شود، ساخت و تکمیل آن هم زمان می‌برد.» او همچنین مدعی شد که مصلای تهران همین حالا نیز در حال بهره‌برداری است و «مشکلی بابت بهره‌برداری از آن وجود ندارد».
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
ادعای مدیرعامل هلدینگ راه و شهرسازی خاتم‌الانبیا مبنی بر کمبود منابع مالی برای ساخت و تکمیل مصلای تهران، به دلیل وابستگی او به سپاه پاسداران و دسترسی به منابع مالی نامحدود، بعید به نظر می‌رسد. همان‌طور که ادعای بهره‌برداری از این مجموعه نیز با توجه به تعریفی که برای کاربری آن ارائه شده، غیرواقعی است.
مسئولان جمهوری اسلامی از سال‌ها قبل، مدام ادعا کرده‌اند که بخش‌های مختلف مصلای تهران در حال آماده‌سازی است. مدیرعامل هلدینگ راه و شهرسازی قرارگاه خاتم‌الانبیا نیز این ادعا را تکرار کرده و مدعی شده که «ایوان و گنبد در حال ساخت مصلا از خاص‌ترین سازه‌ها به‌شمار می‌رود و بزرگ‌ترین ایوان بدون ستون میانی جهان است». به‌رغم ادعاهایی از این دست، شواهد نشان می‌دهد که خیز جمهوری اسلامی برای ساخت بزرگ‌ترین مصلای جهان اکنون به کلافی سردرگم تبدیل شده است که حتی با سال‌ها پول‌پاشی هم توان تکمیل آن را ندارد.
پیشینه ساخت مصلا در تهران به اوایل دهه ۱۳۶۰ بازمی‌گردد؛ زمانی که اکبر هاشمی رفسنجانی و سید علی خامنه‌ای در نامه‌ای به روح‌الله خمینی، به مشکلات برگزاری نماز جمعه در دانشگاه تهران اشاره کردند و خواستار آن شدند که یک میلیون مترمربع از اراضی مربوط به پروژه شهستان پهلوی برای ساخت مصلا در نظر گرفته شود.
محدوده‌ای که آنان در نظر داشتند، حدفاصل خیابان شهید بهشتی (عباس‌آباد سابق) به سمت شمال بود. دنبال‌کنندگان این پروژه، به‌جز انتقال محل برگزاری نماز جمعه تهران، اهداف دیگری را نیز دنبال می‌کردند. به این ترتیب که قصد داشتند پروژه شهستان پهلوی را که کاربری اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و تفریحی داشت، به محلی برای برگزاری مراسم مذهبی تبدیل کنند و از آن به‌عنوان پایگاهی برای تبلیغات جمهوری اسلامی در قلب شهر بهره ببرند.
اما کاربری شهستان پهلوی متفاوت بود. در دل این منطقه که لویلین دیویز، معمار و شهرساز بریتانیایی، طراحی آن را برعهده داشت، قرار بود برجی به شکل شیر و خورشید ساخته شود. این مجموعه همچنین یک میدان بزرگ به نام «شاه و ملت» داشت که کاربری‌های متعدد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی برای آن در نظر گرفته شده بود. همچنین قرار بود در شهستان پهلوی، تالارهای موسیقی، تماشاخانه، فروشگاه و نمایشگاه، مراکز تفریحی و آموزشی، مراکز تجاری بین‌المللی، هتل و ایستگاه‌های مترو ساخته شود تا در نهایت، چهره‌ای مدرن و پیشتاز از پایتخت ایران به نمایش بگذارد. به‌ویژه که مقرر شده بود بیشتر سفارتخانه‌های کشورهای جهان در ایران نیز به شهستان پهلوی منتقل شوند. برای جانمایی برخی ساختمان‌های مهم اداری و راهبردی داخلی در این محدوده نیز پیش‌بینی‌هایی شده بود.
طراحان پروژه شهستان پهلوی را به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کرده بودند که وسعت آن از میدان سرخ مسکو و میدان نقش جهان اصفهان نیز بیشتر باشد. در سال ۱۳۵۷، در حالی که عملیات ساخت نخستین تونل مترو در تهران تازه آغاز شده بود، با وقوع انقلاب اسلامی، پروژه شهستان پهلوی نیز متوقف شد.
این بخش از خط ۱ مترو تهران قرار بود چهار ایستگاه در منطقه شهستان پهلوی داشته باشد که ایستگاه اول آن در زیر بلوار شهبانو فرح، ایستگاه دوم زیر میدان ۲۴ اسفند، ایستگاه سوم در زیر بلوار داریوش بزرگ و ایستگاه چهارم در زیر بلوار محمدرضا شاه احداث شود.
اما پس از وقوع انقلاب اسلامی، این اراضی در حدفاصل خیابان‌های میرداماد و شهید بهشتی و بزرگراه‌های مدرس و بزرگراه حقانی به تکه‌پاره‌هایی ناهمگون تبدیل شدند. به طوری که سال‌ها بعد، در بخش غربی آن کتابخانه ملی، باغ کتاب، بوستان آب و آتش و تعدادی ساختمان اداری احداث شد و بخش جنوبی نیز به ساخت مصلا و پایانه بیهقی اختصاص یافت.
پیش‌تر اعلام شده بود که هسته مرکزی مصلای تهران در زمینی به وسعت ۶۵ هکتار احداث می‌شود که از شمال به بزرگراه قاسم سلیمانی، از جنوب به خیابان شهید بهشتی، از شرق به خیابان شهید قنبرزاده و از غرب به بزرگراه شهید مدرس محدود است.
طبق ادعای سازندگان، این مجموعه هفت گنبد و پنج ورودی اصلی دارد که تحت عنوان باب رسول‌الله، باب امیرالمومنین، باب فاطمه الزهرا، باب امام حسن و باب امام حسین نام‌گذاری شده‌اند.
تعداد گلدسته‌های مجموعه مصلا ۱۴ عدد است که از این میان، دو گلدسته اجرا شده فعلی، بلندترین آن‌ها خواهند بود که ۱۴۰ متر ارتفاع دارند. ایوان بزرگ میان مسجد جامع و گلدسته‌های اصلی نیز به‌صورت پوسته‌ای به ارتفاع ۷۲ متر و دهانه ۱۱۰ متر طراحی شده است. اما همه این‌ها اطلاعاتی است که از طراحی پروژه وجود دارد و بخش زیادی از آن هنوز به مرحله اجرا درنیامده است.
به عبارت دیگر، همان‌طور که گفته شد، این مجموعه با گذشت بیش از ۴۰ سال و صرف مبالغ هنگفت، نه‌تنها برای برگزاری مراسم سیاسی و عبادی موردنظر جمهوری اسلامی مناسب نیست، بلکه به دلیل ایجاد ترافیک حتی ظرفیت برگزاری رویدادهایی مانند نمایشگاه کتاب را هم ندارد. ضمن اینکه گزارش‌ها نشان می‌دهد، با طولانی شدن فرایند ساخت بخش‌های زیادی از این مجموعه اکنون فرسوده شده است.
رقم دقیقی که جمهوری اسلامی تاکنون برای ساخت مصلا هزینه کرده، مشخص نیست. اما در سال ۱۳۹۰ اعلام شد که تا آن زمان ۳۵۰ میلیارد تومان هزینه شده و برای تکمیل آن، ۸۵۰ میلیارد تومان دیگر نیاز است؛ وعده‌ای که هیچ‌گاه عملی نشد. سایت تابناک اواخر مهرماه امسال فاش کرد که تاکنون تریلیون‌ها تومان برای مصلای تهران هزینه شده، در حالی که حتی فاقد امکانات اولیه مانند سرویس بهداشتی است.
