چهار سال از زندگی خود را در دهلی نو، پایتخت پر آوازه هند گذراندم و از ویژگی های منحصر به فرد و تنوع فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و سیاسی این کشور پهناور که به عنوان شبه قاره هند یاد می شود و از مدراس تا سرینگر و از ممبئی تا کلکته گسترش یافته است، اطلاعات تازه ای به دست آوردم.  هند قلمرو عظیمی از تمدن بشری است که نقش ارزشمندی در عرصه های علمی، هنری و فرهنگی داشته و گروه های مختلف نژادی که پیرو ادیان و مذاهب متعددی هستند، در آن زندگی می کنند.

یکی از عمده ترین ویژگی های بارز هند که از گذشته تا کنون ورد زبان ها است، همزیستی مسالمت آمیز گروه های مختلف نژادی و مذهبی این پهنه است که به رغم تفاوت های بی شمار، در کنار هم زندگی می کنند و این کشور در طول تاریخ نسبت به سایر کشورها شاهد کم ترین میزان درگیری های مبتنی بر اختلافات قومی و دینی بوده است. گروه های مختلف اعم از هندوها، مسلمانان، مسیحیان، بوداییان، سک ها و سایر مکتب های فکری و عقیدتی برای سال های متمادی بدون این که وارد درگیری های مذهبی شوند، در کنار هم زندگی کردند و هرگز در اندیشه آسیب رساندن به یکدیگر نبودند. 

اما حاکمان و فرمانروایان این گستره در موارد بسیاری باعث بروز جنگ و درگیری میان گروه های مذهبی شدند و آرامش مردم را برهم زدند و البته هندوها و مسلمانان که بخش عمده جمعیت این کشور را تشکیل می دهند، بیشتر از سایر گروه ها وارد درگیری و تنش شده اند. شاهان مغول که در طول چندین قرن، بر هند حکمرانی کردند و آثار تمدن خود را در گوشه و کنار هند از جمله در آگرا، دهلی، جیپور و نقاط دیگر هند به جا گذشته اند، تحول شگرفی در بافت اجتماعی این کشور ایجاد کردند. سپس درگیری ها بر سر مناطق مورد منازعه در کشمیر میان هند و پاکستان، منجر به تشدید اختلافات مذهبی در هند شد و گروه های افراطی آتش اختلافات را بیشتر از پیش شعله ور کردند.

طبق آخرین آمار انجام شده، جمعیت مسلمانان در هند بیش از 200 میلیون نفر است و این رقم حدود 20 درصد از جمعیت هند را تشکیل می دهد، با آن که مسلمانان در سراسر هند زندگی می کنند اما حضور آن ها در شمال و شرق این کشور بیشتر از سایر مناطق است.

جالب است به رغم این که بخش عمده از شهروندان هند در فقر و بی نوایی به سر می برند، اما اندیشه کمونیستی نتوانست در جامعه هند راه پیدا کند، زیرا اغلب مردم هند قناعت عجیبی دارند و با هر وضعیت دشواری خود را سازش می دهند و از زندگی لذت می برند.

اما گذر زمان، فضای آرامش و سازش میان هندو ها و مسلمانان را در موارد بسیاری دستخوش تشنج و نا آرامی کرد و دیدگاه برخی از گروه های افراطی هندو ها، در برابر مسلمانان متحول شد و بسیاری از افراد متعصب هندو، مسلمانان را به عنوان دشمن خود می بینند و سعی دارند در هر کجا که ممکن باشد، ضربه ای بر پیکر جامعه اسلامی هند بزنند. درگیری میان هندو ها و مسلمانان در شهر آیودیا در سال 1992 منجر به کشته شدن شمار بسیاری از مسلمانان شد و سرانجام هندوهای افراطی مسجد تاریخی بابری را ویران کردند.

البته مسلمانان در تمام عرصه های زندگی به ویژه در بخش های هنر، بازیگری، موسیقی، تجارت، سیاست و صنعت نقش برجسته دارند و در مبارزات آزادیخواهی هند فعالیت های چشمگیری داشتند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و حادثه گروگان گیری سفارت ایالات متحده در تهران، به یاد دارم که شماری از مسلمانان شیعه مذهب هند برای چند روز پیاپی در مقابل سفارت آمریکا در دهلی نو تجمع می کردند و علیه سیاست های واشنگتن در قبال تحولات ایران، دست به تظاهرات مسالمت آمیز می زدند. چند روز پس از آن حادثه، یکی از دوستان هندی مرا به شام دعوت کرد، رئیس پلیس شهر دهلی نو نیز در آن محفل حضور داشت. در جریان صحبت و گفت و گو رئیس پلیس دهلی نو با اشاره به تظاهرات مسالمت آمیز در مقابل سفارت آمریکا، گفت: چند روز پیش با سفیر ایالات متحده ملاقات داشتم، نامبرده از این که تظاهرات به خشونت کشیده شود، ابراز نگرانی می کرد. اما من به وی اطمینان دادم که نیروهای امنیتی تحت فرماندهی من، توانایی کافی برای سرکوبی شورش های را دارند که در برخی از اوقات از سوی مسلمانان راه اندازی می شود و تاریخ به ما آموخته است که با این گونه حرکت ها چگونه برخورد کنیم.

من با شنیدن اظهارات رئیس پلیس دهلی نو، در تعجب ماندم و به این نتیجه رسیدم که به رغم سازش و همزیستی ظاهری، ‏نابردباری دینی و گروه گرایی در عمق جامعه هند جا باز کرده است و اندک شراره می تواند منجر به درگیری های مذهبی در این کشور پهناور شود.

در اواخر دهه هشتاد قرن گذشته، من به عنوان مشاور در سفارت مصر در دهلی نو کار می کردم، مدیر دفتر ایندیرا گاندی، نخست وزیر پیشین هند، سفیر مصر را به دفتر خود فراخوانده و برایش گفت که خانم ایندیرا گاندی قصد دارد، هفته آینده عازم قاهره شود. البته قابل ذکر است که دولت هند در آن زمان، به منظور حفظ منافع خود در کشورهای خلیج فارس، سطح روابط دیپلماتیک خود را با دولت مصر که پیمان کمپ دیوید را با اسرائیل امضا کرده بود، کاهش داده تا همسویی خود را با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس نشان دهد. سپس رئیس دفتر نخست وزیر هند خاطر نشان کرده بود که خانم ایندیرا گاندی در صورتی حاضر است به مصر سفر کند که دانشگاه الازهر در قاهره برایش دکترای افتخاری اعطا کند. سفیر مصر در پاسخ گفته بود که مصر بیش از 13 دانشگاه مشهور دارد و من یقین کامل دارم که هر یک از دانشگاه های مصر از این پیشنهاد استقبال خواهند کرد. اما مدیر دفتر نخست وزیر هند اظهار داشته بود که پیشنهاد ما تنها برای دانشگاه الازهر است، در پاسخ به این پیشنهاد، سفیر مصر گفته بود که دانشگاه الازهر تا کنون به هیچ خانمی دکترای افتخاری نداده و فکر نکنم این دانشگاه بتواند اقدام به چنین کاری کند. البته سفیر مصر از ذکر این که دانشگاه الازهر، یک نهاد علمی اسلامی است و خانم ایندیرا گاندی یک زن غیر مسلمان است، خودداری کرده بود. در واقع، نخست وزیر هند می خواست با این اقدام، محبوبیت خود را نزد شهروندان مسلمان هندی افزایش دهد و آرای مسلمانان را در انتخابات پیش رو به دست آورد.

امروز هنگامی که واکنش خشونت آمیز پلیس هند را علیه شهروندان مسلمانی که در اعتراض به قانون جدید تابعیت کشور که مسلمانان را از حقوق شهروندی محروم می کند، دست به تظاهرات زده اند، می بینم، تمام خاطرات گذشته در ذهنم تازه می شود. زیرا نارندرا مودی، نخست وزیر تندرو هند معتقد است که بخش اعظم مسلمانان هند را افرادی تشکیل می دهند که از مناطق مسلمان نشین همچون پاکستان، افغانستان، بنگلادش و میانمار به سرزمین هند مهاجرت کرده اند و بایستی برای پایان دادن به این مهاجرت غیر قانونی، شهروندان مسلمان از حق تابعیت هند محروم شوند. البته همین امر، مسلمانان هند را نسبت به آینده نگران کرده است و تردیدی نیست در صورتی که دولت هند سیاست کنونی خود را در قبال مسلمانان ادامه دهد، به زودی سایر حقوق و امتیازات مسلمانان نیز زیر پا می شود.

هند یک کشور دموکراتیک و دارای نظام سیاسی سکولار است که پیروان تمام ادیان و گروه ها از جمله مسلمانان در ساختار آن نقش بزرگی دارند، شخصیت های همچون دکتر ذاکر حسین، فخر الدین علی احمد و ابوبکر زین العابدین عبدالکلام در دوره های مختلف سمت ریاست جمهوری هند را به عهده داشتند.

در نتیجه می توان گفت که متأسفانه پدیده اسلام هراسی راه خود را در کشورهای شرق نیز باز کرده و توانسته است در عمق تمدن های باستانی و فرهنگ های کهن نفوذ کند و همزیستی مسالمت آمیز گروه های مختلف بشری را با تهدید رو به رو کند.

اما از آن جا که ملت هند درک درستی از تحولات جامعه امروز بشر دارد و به ارزش های دینی و فرهنگی همه ای ادیان و مذاهب احترام قائل است، بعید به نظر می رسد که افراط گرایی برخی از رهبران و سیاستمداران بتواند میان شهروندان هند اختلاف و تنش بیشتری ایجاد کند.

https://www.independentarabia.com