در حالی که مقررات قرنطینه در بریتانیا تسهیل می‌شود، هم‌چنان در هر گوشه‌وکنار این پیام را می‌بینید: «دست نزنید!»

اما اگر قرار باشد بهای جنس یا خدماتی را با پول نقد بپردازید، «دست زدن» غیرقابل اجتناب است و به همین دلیل فروشندگان و کارکنان بخش خدمات به‌حق تاکید دارند که بهای اقلام یا خدمات باید با کارت‌های بانکی پرداخت شود.

در دنیای پس از کووید-۱۹، مثل کشتی‌های تفریحی و هواپیما، اسکناس و پول خرد کثیف و آلوده تلقی شده و جای آن را امنیت، آسانی و استفاده از کارت بانکی با تماس اندک و به ویژه کارت‌های بدون تماس گرفته است.

با توجه به این‌که به هر حال از ماه‌ها پیش بسیاری از اماکن از پذیرش پول نقد خودداری می‌کردند، جای تعجب نیست که موارد استفاده از دستگاه‌های خودپرداز در ماه آوریل که جهان در قرنطینه قرار گرفت  ۶۰ درصد کاهش پیدا کرد. به گزارش نهاد «لینک» که دستگاه‌های خودپرداز را تولید می‌کند، سه‌چهارم شهروندان بریتانیا بر این تصورند که ویروس کرونا هم‌چنین بر نحوه استفاده آن‌ها از پول نقد در آینده تاثیر گذاشته است.

اما تقاضا برای دریافت پول نقد از سوراخی در دیوار، پیش از شیوع کرونا هم در حال کاهش سریع بود. تنها در ژوئن سال ۲۰۱۹ تا مارس امسال ۳۰ درصد از موارد استفاده از خودپرداز کم شده بود.

بنا به داده‌های نهاد «بای شِرز. کوُ. یوکِی» هرچند در دسامبر گذشته و پیش از عید کریسمس حدود ۱۰ میلیارد پوند از دستگاه‌های خودپرداز گرفته شد اما تا ماه مارس این مبلغ به ۷.۵ میلیارد پوند کاهش یافت.

شاید این امر چندان هم شگفت‌انگیز نباشد زیرا فصل معمول صرفه‌جویی تازه آغاز شده بود که اپیدمی کرونا شروع شد و چشم‌انداز اقتصادی نابسامان پیش‌ رو بود.

می‌دانیم که در نخستین ماه‌های سال ۲۰۲۰ در پیش‌بینی روزهای دشوار جلوی هرینه‌ها را – جز خرید و انبار آذوقه و غذا- گرفتیم.

کاهش تقاضا برای اسکناس در چند ماه گذشته بخشی از تصویر بزرگ‌تر جامعه عاری از وجه نقد است. بریتانیا اکنون همراه با کشورهای اسکاندیناوی یکی از ممالک اروپایی است که پول نقد در آن نقش کم‌تری در پرداخت‌ها دارد.

استفاده از اسکناس در میان بریتانیایی‌ها در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۸ از ۳۰.۷ درصد به ۱۵.۷ درصد کاهش یافت و کشور را به جامعه‌ای عاری از وجه نقد تبدیل کرد.

آمار نشان می‌دهد که مصرف‌کنندگان فنلاندی تنها ۱۹.۱ درصد خریدهایشان را با وجه نقد انجام می‌دهند. دانمارک، نروژ و ایسلند به ترتیب ۱۳.۱ ، ۱۲.۳ و ۱۰.۵ درصد به پرداخت‌های نقدی متکی‌اند.

این آمار را با آلبانی مقایسه کنید که مردم در سال ۲۰۱۸ هم‌چنان ۹۰ درصد اقلام و خدمات مورد نیاز خود را با پرداخت وجه نقد تامین کرده‌اند.

نهاد «لینک» اکنون می‌گوید اکثر بزرگ‌سالان بریتانیا کم‌تر از گذشته از وجه نقد استفاده می‌کنند.

 هرچند استفاده از وجه نقد کاهش یافته، مصرف‌کنندگان مقدار وجهی را که از خودپرداز دریافت می‌کنند، افزایش داده‌اند. هنوز هم هر هفته مبلغ یک میلیارد پوند در بیش از ۱۱ میلیون نقل و انتقال پولی از خودپردازها گرفته می‌شود.

پس جریان از چه قرار است و چه کسانی هم‌چنان از پول نقد استفاده می‌کنند و به چه دلیل؟ توجیه معمول این بوده که ساکنان مناطق روستایی، سالمندان و افراد آسیب‌پذیر جامعه باید از حرکت به سوی یک جامعه کلا عاری از وجه نقد محافظت شوند.

درست است که اگر «پهنای باند» (بروُد بند) یا ارتباط اینترنتی سریع نداشته باشید، کارهای بانکی اینترنتی برایتان دشوارتر خواهد شد، اما مناطق بدون ارتباط‌های اینترنتی، کم‌تر و کم‌تر می‌شوند و یک نظرخواهی جدید حاکی از آن است که مصرف‌کنندگان ساکن در روستاها برای یک جامعه بدون وجه نقد آمادگی دارند.

درواقع از هنگام آغاز مقررات قرنطینه ۷۰ درصد روستانشینان در استفاده از پرداخت‌های غیرنقدی إحساس راحتی بیش‌تری می‌کنند که به گزارش موسسه «هیتاچی کاپیتال» قدری بیش‌تر از شهرنشینان است.

این گزارش فرض را بر این قرار می‌دهد که همه ما مهارت و توانایی استفاده از امور بانکی اینترنتی داریم اما نشریه «ویچ» می‌گوید دو سوم کسانی که برای پرداخت‌هایشان از پول نقد استفاده می‌کنند از چنین مهارتی بی‌بهره‌اند.

استفاده از وجه نقد تنها به معنای استفاده از کارت اعتباری روی دستگاه کارت‌خوان در فروشگاه نیست. کسانی که برای گذران و معاش روزمره‌شان به کمک دیگران نیازمندند متکی به وجه نقد هستند.

در مجموع سالمندان احتمالا پس از قرنطینه در استفاده از پرداخت‌های غیرنقدی احساس راحت بیش‌تری می‌کنند هرچند نگرانی در مورد تقلب‌های مالی و مشکلات فنی هم‌چنان به جای خود باقی است.

اما سؤال این‌جاست که در طول چند ماه گذشته چند همسایه دل‌سوز به دیگران در تامین مایحتاج‌شان کمک کرده‌اند؟

نشریه «ویچ» می‌گوید از هر پنج بریتانیایی یک نفر به فردی در خارج از حلقه خانواده و اقوامش کمک کرده تا امور مالی خود را سازماندهی کرده یا برایشان مواد غذایی و سایر مایحتاج‌شان را خریده است. نهادهای نظارت بر مصرف‌کننده متوجه شده‌اند که هزینه بیش از نیمی از این گونه کمک‌ها با پول نقد پرداخت شده است. اما وقتی پای مصرف وجوه نقد به میان آمده، از هر ۱۰ نفر یک نفر با خودداری فروشگاه ها از پذیرش پول نقد روبه‌رو شده است.

گَرِت شاو، مسؤول ستون مالی نشریه «ویچ» می‌گوید: «هرچند تعداد بیش‌تری از مردم در طول اپیدمی کرونا به پرداخت‌های دیجیتالی روی آوردند، اما حیاتی است که میلیون‌ها نفر که چاره‌ای جز استفاده از پول نقد ندارند، نادیده گرفته نشده و نظام شکننده پرداخت‌های نقدی به کلی از هم نپاشد.

دولت تعهد کرده که تا زمانی که مردم به پول نقد نیازمندند لایحه‌ای برای حفاظت از روند استفاده از آن به جریان بیندازد. استفاده از پول نقد به سرعت رو به کاهش است بنابراین دولت باید پیش از آن که دیر شود در این مورد اقدام کند.»