توافق تجاری و همکاری میان اتحادیه اروپا و بریتانیا تمهیداتی برای تجارت بدون تعرفه و سهمیه گمرکی محصولات در نظر گرفته است، ولی حرف زیادی درباره خدمات نزده و به سؤالات کلیدی در زمینه خدمات مالی و اطلاعاتی که قرار است موضوع موافقت‌نامه‌های دیگری باشند، پاسخ نداده است.

با دستیابی به این توافق، هر دو طرف از بازگشت به تجارت براساس قوانین سازمان تجارت جهانی از تاریخ اول ژانویه خودداری کردند که منجر به اعمال تعرفه بر واردات و صادرات کالاها تا ۱۰ درصد روی خودرو و تا ۴۰ تا ۸۰ درصد روی محصولات گوشتی و میانگین ۱۸ درصد بر مواد غذایی می‌شد.

با این حال، این توافق‌نامه هم تجارت بدون اصطکاک را تضمین نمی‌کند. قوانین جدید، مانعی جدید بر سر راه تجارت خواهد بود و از شرکت‌ها انتظار می‌رود که سالانه بیش از ۲۰۰ میلیون گزارش گمرکی پر کنند.

برخی از ویژگی‌های کلیدی این توافق را در ادامه از نظر می‌گذرانیم.

شیلات: این موضوع تقریبا باعث ناکامی این توافق شد، در حالی که تنها بخش کوچکی، یعنی یک درصد از اقتصادهای بریتانیا و اتحادیه اروپا را تشکیل می‌دهد. در دوران انتقالی، مرحله‌ای که پنج سال و نیم به طول می‌انجامد، سهم قایق‌های ماهیگیری بریتانیا بیشتر خواهد شد و اتحادیه اروپا ۲۵ درصد از سهم خود را به ارزش ۱۴۶ میلیون پوند به بریتانیا واگذار می‌کند. بعد از آن، سهمیه هر طرف مورد مذاکره سالانه قرار می‌گیرد.

میدان رقابت منصفانه: یکی دیگر از جنجالی‌ترین موضوعات مورد مذاکره این بود که بریتانیا چقدر اجازه خواهد داشت از استانداردهای اتحادیه اروپا در زمینه حقوق محل کار و استانداردهای محیط زیستی فاصله بگیرد. هر دو طرف توافق کردند که به سطحی زیر استانداردهای دسامبر ۲۰۲۰ برنگردند، اما اتحادیه اروپا از تقاضای خود برای فرآیندی که به این اتحادیه اجازه می‌دهد تا اگر بریتانیا قوانین بروکسل را نقض کند، به صورت خودکار مورد تحریم قرار گیرد، صرف نظر کرد. به جای آن، فرآیندی برای احیای تعادل در نظر گرفته شده است که می‌تواند در زمینه تغییراتی که اثری آشکار بر تجارت خواهد داشت، از سوی هر یک از طرفین فعال شود. هیاتی از کارشناسان نیز وظیفه حل اختلافات را عهده‌دار خواهند شد. بریتانیا ملزم به رعایت قوانین اتحادیه اروپا در زمینه کمک‌ها و یارانه‌های دولتی به تجارات نیست، ولی باید از اصول مندرج در این توافق‌نامه پیروی کند.

صلاحیت قضایی: بریتانیا در تلاش‌های خود موفق شد تا در این توافق‌نامه دادگاه عدالت اروپایی را به عنوان مرجع حل اختلاف نپذیرد. به جای آن، هرگونه اختلاف، براساس قوانین بین‌المللی رسیدگی و رفع خواهد شد. شورای همکاری مشترکی ایجاد خواهد شد که قدرت داوری را در این امور خواهد داشت.

قوانین مبدا: با تعبیه کمی انعطاف در این قانون، به هر دو طرف بریتانیا یا اتحادیه اروپا اجازه داده شد تا محصولات نهایی طرف دیگر را به عنوان محصول داخلی در نظر بگیرند تا فعالیت پیچیده زنجیره تولید و عرضه محصولات، ورای مرز کشورهای این قاره، بدون وقفه ادامه یابد. هر دو طرف طرح «تجار معتمد» را به رسمیت می‌شناسند که به نقل و انتقال روان‌تر محصولات منجر خواهد شد. توافق به عدم نظارت بر مرزهای جغرافیایی، بدان معنی است که خوراک‌های محلی مشهور نظیر پنیر استیلتون یا خوراک گوشت خوک ملتون ماوبری، مانند گذشته در دسترس خواهد بود.

خدمات: سرمایه‌‌‌گذاران یا ارائه‌دهندگان خدمات از هر طرف، نباید امتیازات کمتری از رقبای داخلی خود داشته باشند. بازارهای تهیه و تدارکات عمومی با شرایطی مشابه برای تجار هر دو طرف باز خواهد بود. موانع غیرقابل توجیه بر سر راه تجارت دیجیتال، برداشته خواهد شد و هر دو طرف توافق کردند که تا مارس ۲۰۲۱ به معاهده‌ای برای تعیین چارچوب همکاری‌های قانونی در زمینه خدمات مالی دست یابند.

امنیت: بریتانیا از نظام اطلاعاتی شینگن در زمینه مدیریت مرزها و امنیت خارج شد، اما هنوز همکاری‌هایی در بعضی موارد وجود دارد. فرآیندهایی برای تبادل سریع سابقه کیفری، انگشت‌نگاری، اطلاعات دی‌ان‌ای، سابقه پرواز و اسامی مسافران و اطلاعات ثبت خودرو آنان تعبیه شده است. در زمینه یوروپل و دادگاه انصاف اروپایی، با بریتانیا به عنوان «کشور ثالث» برخورد خواهد شد. همچنین توافقاتی برای استرداد سریع مجرمان تعبیه شده است و تمهیداتی نیز برای حمایت از حقوق شهروندان، زمانی که این حقوق در خطر قرار داشته باشند، در نظر گرفته شده است.

برنامه‌های اتحادیه اروپا: بریتانیا برای شرکت در برنامه‌های افق اروپا، سازمان اروپایی انرژی اتمی، رآکتور گرماهسته‌ای آزمایشی بین‌المللی و پروژه کپرنیکوس، سهم خود را خواهد پرداخت تا به ماهواره‌های نظارتی اتحادیه اروپا و خدمات ردیابی آن دسترسی داشته باشد.

تغییرات اقلیمی: تعهدات هر دو طرف در معاهده پاریس تثبیت شد و هیچ عقب‌گردی در زمینه تغییر اقلیم و قیمت‌گذاری کربن مجاز نیست.

تامین اجتماعی: شهروندان بریتانیا اجازه خواهند داشت به شکل محدود به مستمری خانواده شهروندان اتحادیه اروپا بدون اقامت دائم در این اتحادیه، دسترسی داشته باشند. همچنین، تمهیداتی برای هماهنگی بعضی از این مستمری‌ها، مانند حقوق بازنشستگی و بیمه بهداشتی، در نظر گرفته شد.

حمل و نقل هوایی: حمل و نقل هوایی بین تمام فرودگاه‌های بریتانیا و اتحادیه اروپا نامحدود خواهد بود. تمهیداتی نیز برای هماهنگی در زمینه ایمنی و امنیت پرواز و مدیریت ترافیک هوایی تعبیه شد.

حمل و نقل زمینی: کامیون‌ها نیز امکان رفت و آمد نامحدود بین دو طرف را خواهند داشت و در قلمرو طرف دیگر، از حقوق کامل حمل و نقل برخوردار هستند. حقوق «کابوتاژ» به کامیون‌ها اجازه می‌دهد تا در قلمرو طرف دیگر، هر بار دو سفر اضافی انجام دهند.

انرژی: تداوم عرضه انرژی و همکاری دریایی دو طرف در دریای شمال تضمین می‌شود.

توافق‌های ویژه‌ای نیز در صنایع شراب‌‌سازی، محصولات طبیعی، خودرو، مواد دارویی و شیمیایی به دست آمد.