با فوران آتشفشان‌ها، صدها میلیون تن از گردوغبار و خاکستر و مواد شیمایی وارد آسمان می‌شود. یک تحقیق جدید نشان می‌دهد ذرات معلقی که طی چندین ماه در هوا باقی می‌مانند می‌توانند تاثیرات آشکاری بر سلامت انسان‌ها به‌ جا بگذارند. دانشمندان با بررسی منطقه عظیم مذاب آتش فشانی هلوهراون در بلندی‌های ایسلند طی سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۵، دریافتند که در پی وقوع این رویداد، که بزرگ‌ترین فوران آتشفشانی در ایسلند از سال ۱۷۸۳ به شمار می‌رفت، نرخ بیماری‌های تنفسی «به صورت قابل توجهی افزایش یافته» است. این میدان گدازه وسیع، بر اثر فوران شکافه‌ای خروج گدازه‌ها در امتداد شکستگی طولانی شکل گرفته و یک میدان گدازه با ابعاد بیش از ۸۵ کیلومتر مربع (۳۳ مایل مربع) ایجاد کرده است. این تحقیق از سوی دانشگاه لیدز و دانشگاه ایسلند صورت گرفته و نشان می‌دهد هر گاه مردم به جای گاز، ذرات ریز تنفس می‌کنند به پیامد آن، بیماری‌های تنفسی در سراسر ایسلند تقریبا به میزان یک چهارم افزایش می‌یابد و تقاضا برای داروهای آسم یک پنجم بیشتر می‌شود. دانشمندان می‌گویند که یافته‌های آن‌ها ضرورت اقدام‌ها و تصمیم‌گیری‌های نهادهای مسئول را نشان می‌دهد و بر لزوم آمادگی آن‌ها در خصوص مساله سلامت، به خصوص مسائل مرتبط با این ذرات معلق - که پلوم (نقطه داغ فعالیت‌های آتشفشانی) نامیده می‌شوند - بلافاصله در روزهای پس از فوران‌های آتشفشانی تأکید می‌کند. 

دکتر ایوجینیا اینسکایا، استاد آلودگی‌های زیست‌محیطی، آب و هوا و آتشفشان در دانشگاه لیدز و یکی از نویسندگان این گزارش، می‌گوید: «آتشفشان‌ها یکی از منابع مهم آلودگی هوا هستند، اما طبیعتا منبعی که هیچ کنترلی نمی‌توان روی آن داشت. فوران‌های عظیم آتشفشانی می‌توانند موجب آلودگی‌های مضر در هوا شوند، هم فورا و هم با بازگشت ذرات معلق به همان منطقه، مساله‌ای که ممکن است بدون هشدار قبلی آلودگی هوا اتفاق بیفتند».

دکتر اینسکایا می‌گوید: «پژوهش ما نشان می‌‌دهد که طی فوران‌های طولانی‌مدت مانند هلوهراون، به طور هم‌زمان هم پلوم‌های جدید و هم قدیمی تاثیرات مخربی بر افرادی که در آن مناطق آتشفشانی زندگی می‌کنند به جا می‌گذارد».

او می‌افزاید: «در حال حاضر نحوه مواجهه با این آلودگی بازگشت‌پذیر در برنامه‌ریزی‌های سلامت عمومی و در مقابله با فوران‌های آتشفشانی لحاظ نشده است».

فوران هلوهراون در حدود یازده میلیون تن سولفور دی اکسید آزاد کرد که در سراسر ایسلند و اقیانوس اطلس تا اروپا پخش شد. طی این فوارن‌های آتشفشانی شش ماهه، ساکنان ریکیاویک پایتخت ایسلند، با در نظر گرفتن این که در فاصله حدود ۲۴۱ کیلومتری ناحیه فوران زندگی می‌کردند، تمام مدت در معرض پلوم‌های جدید و قدیمی بودند. دانشمندان در مطالعات قبلی که در سال ۲۰۱۷ منتشر شده بود ترکیبات شیمیایی پلوم‌های آتشفشانی را بررسی کرده بودند و به این پرداخته بودند که این پلوم‌های آتشفشانی چگونه تغییر کرده‌اند و این ذرات و گازها چگونه حرکت کرده‌اند. دانشمندان دریافتند که پلوم‌ها پیش از بازگشت به شهرهای ایسلند، توسط جریان‌های هوا به سمت انگلستان و سرزمین اصلی اروپا حرکت کرده‌اند. محققان می‌گویند طی این فرآیند، ترکیبات پلوم با ماندن در اتمسفر سنگین شده و این به معنای آن است که سولفور دی اکسید آتشفشانی به ذرات تبدیل شده است. این ذرات ریز که در پلوم‌های سنگین‌شده پیدا شدند به قدری کوچک‌اند که می‌توانند به اعماق ریه نفوذ کنند و به صورت بالقوه قادرند مشکلات جدی سلامتی از قبیل حملات شدید آسم در پی داشته باشند. در پلوم‌های برگشت‌پذیر، به دلیل آن‌که سطح سولفور دی اکسید با تبدیل از گاز به ذره، کاهش یافته بود از این روغلظت‌ها در حد و حدود استانداردهای هوایی کمیسیون اروپا بود. در نتیجه هیچ پیام هشدار سلامتی در ایسلند در خصوص این پلوم‌های برگشت‌پذیر صادر نشد. برآورد می‌شود که قرار گرفتن کوتاه‌مدت و درازمدت در معرض مواد و ذرات ریز، هم ذراتی با منشاء منابع طبیعی و هم ذراتی که دست‌ساز انسان به شمار می‌روند، سالانه به بیش از سه میلیون مرگ زودرس در سطح جهان منجر می‌شود و آلودگی هوا به تنهایی بزرگ‌ترین خطر زیست‌محیطی برای سلامت در اروپا است. دانشمندان می‌گویند که یافته‌های پژوهشی آن‌ها نه‌تنها خطرات مستقیم باقی ماندن این آلاینده‌ها در اتمسفر را آشکار می‌کند، بلکه ضرورت توسعه پایش این آلاینده‌ها که از فعالیت‌های آتشفشانی ناشی می‌شوند را نشان می‌دهد.

دکتر هانه کراگه از دانشگاه ایسلند و دانشگاه گوتنبرگ و یکی از نویسندگان این مقاله، می‌گوید: «ایسلند یکی از کشورهایی است که کامل‌ترین پرونده‌های سوابق بهداشت و سلامت افراد را ثبت کرده است. این نخستین باری بود که بخش قابل توجهی از جمعیت، در پی یک فعالیت عظیم آتشفشانی مورد بررسی قرار گرفت. این تحقیق قوی‌ترین شواهد موجود تا به امروز را نشان می‌دهد که چگونه قرار گرفتن در معرض پلوم‌های آتشفشانی که از نظر شیمیایی سنگین شده‌اند به افزایش استفاده از سیستم بهداشت و درمان یک کشور می‌شود. این مطالعه همچنین نشان می‌دهد که انتشار آتشفشان‌ها یک مساله فرامنطقه‌ای است، در این مورد، به صورت بالقوه تمام منطقه آتلانتیک شمالی را تحت تاثیر خود قرار داده است. با بازگشت پلوم‌های هلوهراون به ایسلند، شاهد افزایش مراجعه به بخش اورژانس بیمارستان‌ها و پزشکان عمومی به دلیل بیماری‌های تنفسی بودیم. در عین حال، در آن زمان توصیه‌ها و هشدارهای بهداشتی کمی وجود داشت».

او می‌گوید: «ما پیشنهاد می‌کنیم که واکنش دولت‌های آینده به آلودگی‌های آتشفشانی به صورت کلی باید هم  پیامدهای آن برای سلامتی که از فوران‌های اولیه ناشی می‌شود را در نظر بگیرد و هم پیامدهای آن که از پلوم‌های بازگشت‌پذیر ناشی می‌شود و خطرهای مضاعفی برای سلامتی دارد». 

دانشمندان می‌گویند که یافته‌های آن‌ها به خصوص پس از فوران گدازه‌ای ماه گذشته از شکاف کوه فاگرادالسفیال در ایسلند، موضوعی به روز و مرتبط است. فورانی که در نوع خود پس از بیش از هشتصد سال بی‌سابقه بود.

این تحقیق در مجله نیچر کامونیکیشنز به چاپ رسیده است.