روز ۲۰ خرداد ۱۴۰۰ برابر با ۱۰ ژوئن ۲۰۲۱، به مناسبت ورود ناو گروه ۷۷ نیروی دریایی ارتش متشکل از «ناو بندر مکران» و یک ناوچه کلاس موج به نام «سهند» به آب‌های اقیانوس اطلس، نشستی خبری با حضور دریادار حبیب‌الله سیاری، معاون هماهنگ‌کننده ارتش، برگزار شد. در این نشست خبری، برای نخستین بار برخی از جزئیات مسیر حرکت این ناو گروه و ماموریت محرمانه آن در اختیار خبرگزاری‌های رسمی و حکومتی قرار گرفت و اگرچه در جریان این نشست، به مقصد نهایی این دو ناو نیروی دریایی ارتش و ماموریتشان هیچ اشاره‌ای نشد، اما نقشه‌ای که حبیب‌الله سیاری برای توصیف جزئیات ماموریت این ناو گروه استفاده کرد، نشان‌دهنده مسیر حرکت آن‌ها به سمت دریای مدیترانه بود؛ یعنی کاملا خلاف آنچه تصور می‌شد.

در روزهای گذشته، حرکت ناوگروه ۷۷ نیروی دریایی ارتش به سمت اقیانوس اطلس و سپس ورود به این اقیانوس سبب شد تا مقامات آمریکایی تصور کنند این ناوگروه حامل تسلیحات و تجهیزات نظامی فروخته شده ایران به ونزوئلا است؛ تسلیحاتی چون موشک‌های بالستیک نقطه‌زن که مقامات آمریکایی نگران تحویلشان به نیروهای مسلح ونزوئلا هستند. همین نگرانی هم سبب شد که دولتمردان آمریکایی در روز ۱۹ خرداد یعنی یک روز پیش از ورود این ناو گروه به اقیانوس اطلس، به دولت‌های ونزوئلا و کوبا هشدار دهند و از آن‌ها بخواهند از پذیرش این ناوها در بندرهایشان خودداری کنند.

پیش از نشست خبری رئیس کل ستاد مشترک ارتش ایران در رابطه با ماموریت ناوگروه ۷۷ نیروی دریایی ارتش، این تصور وجود داشت که ناو تدارکاتی خارک که در روز ۱۱ خردادماه سال جاری به علت انفجار و آتش‌سوزی در موتورخانه‌اش در نزدیکی بندر جاسک در دریای عمان غرق شد، به همراه ناوچه البرز تنها شرکت‌کنندگان رزمایش مشترک نیروهای دریایی ایران و روسیه باشند؛ رزمایشی که حالا مشخص شده است در شرق دریای مدیترانه برگزار می‌شود. ناو خارک و ناوچه البرز در ابتدای خردادماه برای شرکت در یک ماموریت حدودا سه ماهه در آب‌های آزاد، خلیج عدن و سپس دریای مدیترانه بندرعباس را ترک کردند؛ اما ناو خارک در نتیجه ۲۳ ساعت آتش‌سوزی که بعدازظهر روز ۱۰ خرداد ۱۴۰۰  آغاز شد، در نهایت پس از ۳۷ سال خدمت در نیروی دریایی ارتش، غرق شد.

از دید ناخدا یکم حسین شتابی، فرمانده سابق ناو تیپ منطقه یکم دریایی در بندرعباس، غرق شدن ناو خارک، بزرگ‌ترین ناو تدارکاتی نیروی دریایی ارتش، نمی‌تواند تصادفی و ناشی از آتش‌سوزی در موتورخانه آن باشد. او که در سال ۱۳۶۵ فرماندهی این ناو را بر عهده داشته، گفته است که خارک به گونه‌ای طراحی شده بود که حتی در صورت سوراخ شدن بدنه و پر از آب شدن موتورخانه‌ هم شناور باقی می‌ماند. او معتقد است این ناو نه بر اثر یک آتش‌سوزی بلکه در پی یک خرابکاری در روز ۱۱ خردادماه از دست رفته است؛ خرابکاری که ممکن است به ماموریتی که برای آن در نظر گرفته شده بود، یعنی اعزام به آب‌های شرق دریای مدیترانه، مرتبط باشد. در صورت نقش داشتن اسرائیل در انهدام ناو خارک، به‌ طور قطع ناو گروه ۷۷ پس از ورود به آب‌های دریای مدیترانه می‌توانند در معرض حمله مشابه قرار بگیرند.

ناو بندر مکران چه محموله‌ای با خود دارد؟

تصاویر منتشر شده از ناو بندر مکران در جریان ماموریت ناوگروه ۷۷ نیروی دریایی ارتش و پیش از ورود آن به اقیانوس اطلس، نشانگر سنگین بودن آن به دلیل احتمال حمل میزان بسیار زیاد و قابل توجهی از سوخت در مخازن داخلی آن است؛ سوختی که می‌تواند نه تنها تداوم حرکت این کشتی در حین دریانوردی بدون نیاز به توقف در بندرهای خارجی را افزایش دهد، بلکه می‌تواند سوخت ناوچه سهند و به احتمال زیاد ناوچه البرز را که به همراه یک کشتی تدارکاتی دیگر نیروی دریایی ارتش، از طریق عبور از کانال سوئز در راه شرق دریای مدیترانه‌اند، تامین کند.

اما آن چیزی که بیش از پیش توجه کارشناسان نظامی را به خود جلب کرده، وجود محموله نظامی و تسلیحات روی عرشه آن است؛ تسلیحاتی که ابتدا مقامات آمریکایی تصور می‌کردند به ونزوئلا فروخته شده‌ و ماموریت ناوگروه ۷۷ تحویل آن‌ها است. بخشی از این تسلیحات در تصاویر ماهواره‌ای به راحتی قابل مشاهده‌اند که هفت قایق موشک‌انداز کلاس ذوالفقار که نمونه تولید شده قایق پیکاپ ۳ ساخت کره شمالی در ایران، از آن جمله‌اند.

در سال ۱۳۸۰ وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح برای نخستین بار تعداد ۱۵ فروند قایق‌ تندرو کلاس پیکاپ ۳ را برای استفاده نیروی دریایی سپاه (ندسا) از کره شمالی خریداری کرد. این قایق‌ها در سال‌های ۱۳۸۱ و ۱۳۸۳ به این نیرو تحویل شدند. پس از آن، تولید تحت امتیاز این قایق‌ها با نام ذوالفقار در ایران آغاز شد و ده‌ها فروند آن که به پرتابگر موشک‌های ضد کشتی نصر و کوثر مجهز بودند، به نیروی دریایی سپاه تحویل شدند و بدنه نیروی واکنش سریع آن را تشکیل دادند.

دقیقا مشخص نیست که آیا نیروی دریایی ارتش قرار است از قایق‌هایی که ناوبندر مکران حمل می‌کند در جریان رزمایش پیشروی ایران و روسیه در دریای مدیترانه استفاده کند یا خیر. ممکن است این قایق‌ها به نیروی دریایی سپاه تعلق داشته باشند و بنا باشد آن‌ها در این رزمایش از قایق‌ها استفاده کنند. این احتمال نیز وجود دارد که این قایق‌ها پیش یا پس از رزمایش، برخلاف آنچه مقامات آمریکایی تصور می‌کردند، به نیروی دریایی سوریه تحویل داده شوند نه نیروی دریایی ونزوئلا؛ همچنین علاوه بر این قایق‌های موشک‌انداز، ناوبندر مکران حامل یک محموله نظامی دیگر هم هست که به علت مسقف بودن محل قرارگیری آن در عرشه این کشتی، امکان تشخیص آن در تصاویر ماهواره‌ای وجود ندارد.

آیا اسرائیل می‌تواند در صورت ورود ناو گروه ۷۷ به دریای مدیترانه، به آن آسیب برساند؟

همانطور که در ابتدا گفته شد، ناو تدارکاتی خارک، بزرگ‌ترین ناو نیروی دریایی ارتش پس از ناو بندر مکران، بعدازظهر روز ۱۰ خرداد ۱۴۰۰ به علت انفجار دیگ بخار یکی از موتورهایش به آتش‌سوزی بسیار شدیدی دچار شد. بسیاری از کارشناسان معتقدند که ضعف در طراحی دیگ بخار ایرانی آن و همچنین ضعف مدیریت بحران در جریان عملیات اطفاء حریق که مجروح شدن ده‌ها تن از کارکنان نیروی دریایی شامل خدمه ناو را در پی داشت، از عوامل انفجار، آتش‌سوزی و در نهایت غرق شدن این ناو است. اما بسیاری از کارشناسان از جمله یکی از نخستین فرماندهان این ناو، احتمال خرابکاری از طریق کار گذاشتن ماده انفجاری درون ناو تدارکاتی خارک یا حمله سایبری به رایانه سامانه مدیریت موتورخانه این ناو را مطرح کرده‌اند.

در صورت درستی این فرضیه مبنی خرابکاری در ناو خارک، این احتمال وجود دارد تا نیروی دریای اسرائیل تلاش کند تا پس از ورود  ناوبندر مکران به دریای مدیترانه علیه آن اقدامی مشابه انجام دهد. محموله ناو بندر مکران شامل قایق‌های موشک‌انداز و تندرو کلاس ذوالفقار در صورت واگذاری به نیروی دریایی سوریه، می‌تواند توان تهاجم دریایی‌ این کشور را به شدت افزایش دهد و با استفاده از موشک‌های ضد کشتی کوثر و نصر قابل حمل با این قایق‌ها، برای شناورها و ناوچه‌های نیروی دریایی اسرائیل در شرق دریای مدیترانه به تهدید تبدیل شود.

لازم به ذکر است در صورت ورود ناو گروه ۷۷ به آب‌های شرق دریای مدیترانه، نیروی دریایی اسرائیل به علت حضور ناوهای نیروی دریایی روسیه در این منطقه توانایی حمله به ناوگروه را نخواهد داشت و ناوبندر مکران به همراه ناوچه سهند تحت حفاظت ناوچه و ناوشکن‌ها و همچنین زیردریایی‌های کلاس کیلو نیروی دریایی روسیه در دریای مدیترانه، می‌توانند به سمت بندر طارطوس حرکت کنند و آنجا لنگر بیندازند و در رزمایش پیش رو نیز شرکت کنند.