افزایش اجاره‌بهای مسکن و ناتوانی خانواده‌ها از پرداخت باعث شده است بسیاری از ساکنان شهر تهران به حاشیه شهر کوچ کنند. مشاوران املاک می‌گویند برخی ساکنان شرق تهران به مناطق حاشیه همچون بومهن و پردیس کوچ می‌کنند و مقصد برخی خانواده‌های ساکن غرب تهران مناطقی مثل وردآورد و کرج است.

حاشیه‌نشینی نتیجه گسترش فقر و نابرابری‌های اجتماعی است که در سال‌های اخیر، با الگوی همیشگی تفاوت‌هایی پیدا کرده است. در گذشته، ساکنان روستاها و شهرستان‌های کوچک به شهرهای بزرگ مثل تهران مهاجرت می‌کردند و چون توانایی پرداخت هزینه‌های زندگی در شهر بزرگ را نداشتند، به حاشیه شهرها پناه می‌بردند. اما در سال‌های اخیر، علاوه بر آنان، ساکنان شهرها نیز به دلیل کاهش قدرت پرداخت هزینه مسکن، به حاشیه شهرها کوچ می‌کنند.

در سال ۱۳۹۹، چند ماه پس از شروع همه‌گیری کرونا، اتحادیه مشاوران املاک تهران اعلام کرد افزایش اجاره مسکن باعث شده است بسیاری از ساکنان شمال شهر به مرکز، ساکنان مرکز به جنوب شهر و ساکنان جنوب شهر به حاشیه شهرها بروند. شهردار منطقه ۲۲ تهران نیز از افزایش پشت‌بام‌خوابی خبر داد و گزارش خبرگزاری ایلنا نشان می‌داد که برخی خانواده‌ها به‌صورت اشتراکی اقدام به اجاره خانه می‌کنند. این خبرها در سال جاری نیز بار دیگر تکرار شده است.

گزارشی که روزنامه همشهری در تیرماه منتشر کرد حکایت از آن داشت که بسیاری از خانواده‌ها به دلیل ناتوانی در پرداخت اجاره خانه، وسایلشان را به انبارها منتقل کرده‌اند و خود نیز یا به خانه اقوام رفته‌اند یا جدا شده‌اند.

در گزارش اخیر خبرگزاری ایسنا نیز واسطه‌های ملکی از رشد بین ۵۰ تا ۱۰۰ درصدی نرخ‌ها و کوچ اجاره‌نشین‌های شرق تهران به شهرهایی مثل پردیس، رودهن، بومهن و دماوند خبر می‌دهند. در غرب تهران، مستاجران از محله‌هایی مثل پونک، جنت‌آباد، آریاشهر، شهران و شهر زیبا به مقصدهایی همچون منطقه ۲۱، وردآورد، گرم‌دره و کرج نقل‌مکان می‌کنند. این در ‌حالی است که واسطه‌های ملکی از رشد نسبی اجاره‌بها نسبت به اوایل تابستان خبر می‌دهند.

بر اساس مصوبه ستاد ملی کرونا، نرخ مجاز افزایش اجاره‌بهای مسکن، با توجه به شرایط خاص همه‌گیری، تا سقف ۲۵ درصد است. در این مصوبه آمده است صاحب‌خانه‌ها نمی‌توانند از مستاجر مبلغ بیشتری طلب کنند و امکان اینکه از آنان بخواهند خانه را تخلیه کنند نیز وجود ندارد، مگر اینکه صاحبخانه بخواهد از آن خانه استفاده شخصی کند یا قصد بازسازی داشته باشد.

این مصوبه،‌ که ضمانت اجرایی ندارد، نتوانست در کنترل اجاره‌بهای مسکن تاثیری داشته باشد. نتیجه آن شد که اجاره‌بهای خانه نیز هم‌زمان با رشد تصاعدی قیمت دیگر کالاها افزایش پیدا کرد.

مصطفی قلی‌خسروی، رئیس اتحادیه مشاوران املاک، با بی‌نتیجه خواندن نرخ‌گذاری دولت در بازاری که در اختیار بخش خصوصی است، گفت: «وقتی تورم ۴۴ درصد است و شما سقف افزایش اجاره‌بها را ۲۵ درصد تعیین می‌کنید، تعادل را در اقتصاد به هم می‌زنید. این باعث می‌شود تا مالکان از اجاره دادن واحدها خودداری کنند که به کاهش خانه‌های اجاره‌ای، فشار تقاضا و افزایش نرخ‌ها در آینده منجر می‌شود.»

مشاوران املاک به خبرگزاری ایسنا گفتند که بهای اجاره مسکن حتی نسبت به اوایل تابستان نیز افزایش یافته است. به‌عنوان‌ مثال در منطقه پنج تهران، نرخ کنونی اجاره یک واحد آپارتمانی بین ماهانه ۵ تا ۵.۵ میلیون تومان است و اگر خانه نوساز باشد، تا ۸ میلیون تومان هم افزایش پیدا می‌کند و این در حالی است که میانگین اجاره‌بها در همین منطقه در زمان مشابه در سال ۱۳۹۹، بین ۲.۵ تا ۳.۵ میلیون تومان بود.

در منطقه چهار تهران، اجاره‌بها معمولا بین ۴ تا ۴.۵ میلیون تومان است؛ اما مشاوران املاک می‌گویند در هفته‌های اخیر، برخی مالکان که موفق به فروش واحدهای خود نشده‌اند، قیمت پیشنهادی اجاره واحدهای نوساز را افزایش داده‌اند و بهای اجاره این آپارتمان‌های کلید‌نخورده به ۶ تا ۷ میلیون تومان رسیده است.

اجاره‌بهای مسکن در حالی در برخی مناطق تا حدود دو برابر افزایش یافته است که درآمد خانواده‌ها نه تنها افزایش نیافته بلکه در مواردی به دلیل تعلیق و تعطیلی کسب‌‌و‌کارها کاهش داشته است. آنان در صورت کوچ به حاشیه شهر، می‌توانند تا حدودی میان هزینه‌های زندگی و درآمدشان تعادل ایجاد کنند.

گزارشی که مرکز آمار ایران به‌تازگی از میزان درآمد و سبد خرید خانواده‌ها منتشر کرد، نشان می‌دهد که بیش از ۶۵ درصد درآمد خانواده‌های تهرانی صرف پرداخت اجاره مسکن می‌شود و این رقم در دیگر شهرهای استان تهران ۴۷ درصد است.