خروج آمریکا از افغانستان و تصرف سریع این کشور به دست طالبان، اوضاع منطقه را به یکباره دگرگون کرد و کشورهای منطقه ناگزیر شدند در واکنش به این تحول جدید در سیاست‌های‌‌ خود بازنگری کنند. این تحول ناگهانی برای ترکیه ابعاد مختلفی دارد و مسائل راهبردی، امنیتی و مهاجرت را شامل می‌شود. پیشروی طالبان باعث شد هزاران تن از شهروندان افغانستان به کشورهای همسایه پناه ببرند و در این میان، بسیاری از آن‌ها سفری طولانی از طریق ایران به ترکیه و فراتر از آن را در پیش گرفتند.

دولت ترکیه معتقد است که افغانستان می‌تواند به‌عنوان برگی مناسب و بالقوه در روابط آنکارا با دولت بایدن استفاده شود، به‌ویژه اینکه بایدن در داخل هم با فاجعه‌ای بی‌پیشینه‌ روبه‌رو است و محبوبیت وی پس از خروج از افغانستان به‌شدت کاهش یافته است. حالا رئیس‌جمهور بایدن علی‌رغم حمله رسانه‌ای قبلی به اردوغان در جریان مبارزات انتخاباتی خود، سیاست آرامش در قبال آنکارا را به کار می‌بندد.

با آنکه دیدار بایدن و اردوغان در حاشیه نشست ناتو در ژوئن ۲۰۲۱ به حل بحران موشک‌های اس‌۴۰۰ روسیه یا سایر موضوع‌های مهم مورد مناقشه منتهی نشد، تصمیم ترکیه برای پذیرش مدیریت فرودگاه کابل پس از خروج ناتو از افغانستان که فعلا در دستور کار است می‌تواند عاملی امیدوارکننده برای بهبود روابط واشنگتن و آنکارا باشد. به همین دلیل، واشنگتن نه تنها از پرداختن به وضعیت رو به وخامت حقوق بشر در ترکیه خودداری می‌کند بلکه حملات ترکیه به کُردها در شمال سوریه را هم که نقض آتش‌بسی که با میانجی‌گری آمریکا برقرار شد، نادیده گرفته و به حملات ترکیه به منطقه سنجار در عراق هم که ساکنان آن را ایزدی‌ها تشکیل می‌دهند، اشاره‌‌ای نکرده است. در عوض، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، ترکیه را «متحد مهم ناتو و شریکی ارزشمند در منطقه» توصیف کرده است.

همکاری ترکیه در افغانستان ممکن است به دولت اردوغان فرصت دهد تا به روابط شکننده‌اش با واشنگتن رسیدگی کند؛ به‌ویژه اینکه ترکیه به دلیل نیاز به مراکز پناهندگی خارجی برای نجات افغان‌های واجد شرایط برای اسکان مجدد در کشورهای دیگر، به مرکز توجه رهبران کشورهای عضو ناتو تبدیل شده است. با این حال، ممکن است اهداف یک‌جانبه آنکارا با توجه به گرایش‌های اسلام‌گرایانه دولت ترکیه که شک و تردیدهایی را در مورد مقاصد آن ایجاد می‌کند، از دیدگاه واشنگتن مثبت تلقی نشود.

پس از آنکه اردوغان گفت طالبان باید برای گفت‌وگو با آنکارا سیاست درهای باز را پیش بگیرد زیرا «ترکیه اندیشه‌ای مغایر با باورهای آنان ندارد»، با انتقادهای داخلی بسیاری روبه‌رو شد. البته اظهارات اردوغان لغزش زبانی نبود؛ زیرا در واقع دولت ترکیه معتقد است که موقعیت منحصر به فرد ترکیه به‌عنوان تنها عضو اکثریت مسلمان ناتو همیشه یک سرمایه بزرگ در افغانستان است.

ترکیه معتقد است که می‌تواند در تلاش طالبان برای دستیابی به مشروعیت بین‌المللی و به رسمیت شناختن رسمی دولت طالبان نقش مهمی ایفا کند. اردوغان سعی کرده است طالبان را متقاعد کند که ادامه حضور نظامی ترکیه در افغانستان راه را برای به رسمیت شناخته شدن دولت جدید از سوی جامعه جهانی هموار می‌کند. هرچند طالبان از پذیرش این پیشنهاد خودداری کرده است، اما فرصت بالقوه ترکیه برای اداره فرودگاه کابل و ارائه خدمات فنی به آن می‌تواند برای آنکارا مزایایی را به همراه داشته باشد؛ به‌ویژه اگر این امر با مشارکت یک شرکت خصوصی امنیتی ترکیه انجام شود.

در مقابل، دولت ترکیه ممکن است از ساختار سیاسی طالبان در سراسر جهان حمایت کند. این در حالی است که آنکارا از نخستین اظهارات طالبان نه تنها برای لحن میانه‌رویی که داشت استقبال کرد، بلکه از درخواست همکاری و کمک از ترکیه که طالبان آن را «کشور برادر بزرگ اسلامی» توصیف کرده بود، قدردانی به عمل آورد.

با این حال، اردوغان در این اواخر با چالش‌هایی داخلی بسیاری روبه‌رو شده است زیرا با سرازیر شدن هزاران تن از شهروندان افغان به ترکیه، احزاب مخالف از دولت به دلیل مشکلات مدیریت پناهندگان انتقاد می‌کنند. علاوه بر آن، منتقدان دولت را متهم می‌کنند که به دنبال ایفای نقشی نامناسب در افغانستان است و زندگی شهروندان ترکیه را به خطر می‌اندازد.

در همین حال، فیلم‌هایی از شهروندان افغان که به ترکیه سرازیر می‌شوند، منتشر شده است؛ با این اتهام که اردوغان به بایدن وعده‌های محرمانه‌ای داده است که ترکیه را به یک مسیر ترانزیت و مرکز پناهندگی برای مهاجران افغانستانی تبدیل کند تا سپس از ترکیه به کشورهای دیگری منتقل شوند. مطرح شدن این گفتمان ملی بحث بر سر مسئله پناهندگان، به‌ویژه چهار میلیون سوری که در ترکیه حضور دارند را بار دیگر چالش‌برانگیز کرده است.

به دنبال افت اقتصادی ترکیه، احزاب و گروه‌های سیاسی از مسئله پناهندگان به‌عنوان سپر بلا استفاده می‌کنند. تعداد پناهجویان افغان در ترکیه حدود پنج هزار نفر تخمین زده می‌شود؛ به این معنا که شهروندان افغان پس از مهاجران سوری، بزرگ‌ترین گروه پناهندگان در ترکیه را تشکیل می‌دهند. به همین دلیل و با هدف کاهش میزان نگرانی در این کشور، دولت ترکیه از طرح آمریکا برای ارائه فرصت اسکان موقت افغان‌ها در ترکیه تا هنگام انتقال آن‌ها به کشورهای دیگر انتقاد کرده و مدعی شده است که واشنگتن ترکیه را بدون مشورت با آنکارا در این لیست قرار داده است.

 اردوغان سپس ساخت دیوارهای جدید در مرز ترکیه با ایران را وعده داد و مرزبانان ترکیه گشت‌های امنیتی، نصب سیم خاردار و پهپادهای نظارتی برای جلوگیری از هجوم پناهندگان را در دستور کار قرار دادند. با توجه به اینکه هر هفته حدود ۳۰ هزار تن از شهروندان افغان کشور خود را ترک می‌کنند، آنکارا بار دیگر در کانون توجه رهبران اروپایی قرار گرفته است، زیرا اکثر مهاجران افغان ترکیه را گذرگاهی برای رسیدن به اروپا می‌دانند.

از سوی دیگر، آنکارا ممکن است نقش ترکیه در کمک به سوق دادن سیاست طالبان به سمت نرمش و اعتدال و ایجاد رابطه بین واشنگتن و کابل را ارتقا دهد‌ اما از آنجا ترکیه دیگر شریک قابل اعتمادی برای غرب محسوب نمی‌شود و متحدان آمریکا در خلیج‌فارس نیز می‌توانند این نقش را ایفا کنند، بنابراین به نظر می‌رسد که دولت بایدن به احتمال زیاد، متحدان مورد اعتمادش در خلیج‌فارس را در پیشبرد این روند جایگزین ترکیه کند.

البته آنکارا می‌داند که دولت بایدن به ترکیه اجازه نمی‌دهد سیاست‌های بلندپروازنه‌اش را که به ناراحتی رقیبان در منطقه منجر شده است، بار دیگر احیا کند؛ به همین دلیل میزان نقش احتمالی ترکیه در امور افغانستان بسیار محدود به نظر می‌رسد. با وجود این، دولت ترکیه راضی خواهد بود که این موضوع را عرصه‌ای دیگر برای مذاکره با واشنگتن در نظر بگیرد، به‌ویژه اینکه شرایط در حال تغییر افغانستان همچنان واشنگتن را از اتخاذ سیاست‌های سخت‌گیرانه علیه آنکارا باز می‌دارد.