مقام‌های امارت اسلامی طالبان شنبه‌شب، ۱۰ اردیبهشت‌ماه، در بیانیه‌ای اعلام کردند به‌دلیل این‌که هلال ماه در افق افغانستان دیده شده‌، روز یکشنبه ۱۱ اردیبهشت عید فطر است.

دادگاه عالی افغانستان شنبه شب در بیانیه‌ای که در رسانه‌های این کشور منتشر شد، اعلام کرد: «از آن‌جایی‌که رویت هلال ماه شوال شرعا ثابت شده است، براساس حکم ستره محکمه (دادگاه عالی) امارت اسلامی افغانستان فردا یکشنبه ۱۱ ثور (اردیبهشت) ۱۴۰۱ هجری شمسی مصادف با اول عید سعید فطر در کشور است.» برای اولین بار است که امارت طالبان یک روز زودتر از عربستان سعودی در افغانستان عید اعلام کرده است.

اغلب کشورهای اسلامی یکشنبه را روز سی‌ام ماه رمضان و دوشنبه را اول شوال و عید فطر اعلام کردند. عربستان سعودی شنبه شب اعلام کرد که دیدن هلال ماه در روز شنبه امکان‌پذیر نبوده است، بنابراین روز دوشنبه عید است. اما افغانستان روز یکشنبه را عید اعلام کرد. امارت اسلامی پیش از آغاز ماه رمضان کمیسیون استهلال را ایجاد کرد تا براساس دیدن هلال ماه، آغاز رمضان را اعلام کند. این کمیسیون مانند عربستان سعودی شنبه ۱۳ فروردین را اول ماه رمضان اعلام کرد؛ اما طالبان درباره عید مسیر خودشان را رفتند.

گفته می‌شود بر اساس مشاهده‌های تعدادی از علمای دینی در شهرهای فراه، غزنی و غور هلال ماه دیده شده است و بنابراین دادگاه عالی طالبان در افغانستان یکشنبه را عید اعلام کردند. اعلام روز عید واکنش‌های زیادی در افکار عمومی ایجاد کرد؛ شماری از شهروندان افغانستان با استقبال از این تصمیم طالبان آن را مشروع و درست دانستند و شماری دیگر نیز با علم به این‌که طالبان هیچ‌گونه ابزار پیشرفته برای دیدن هلال ماه ندارند و فقط به چشم غیرمسلح خود اعتماد کرده‌اند، با اعلام عید با تردید برخورد کردند و حتی برخی افراد روز یکشنبه روزه گرفتند.

سروصدای این مسئله به حدی زیاد شد که برخی از علمای دینی ناگزیر واکنش نشان دادند. محمد محق، از آگاهان امور دینی، در صفحه فیس‌بوک خود نوشت: «از چند ساعت پیش که طالبان روز یکشنبه و دیگر کشورهای معتبر اسلامی مانند مصر و سعودی روز دوشنبه را روز عید فطر اعلام کردند، شمار زیادی از دوستان از من می‌پرسند که وظیفه شرعی‌شان در این حالت چیست، آیا روز یکشنبه را روزه بگیرند یا نگیرند؟ من نظر خود را با شماری از ایشان این‌گونه در میان نهادم.

حکم شرعی طبق حدیث متفق‌علیه: صوموا لرؤیته و أفطروا لرؤیته یعنی با دیدن ماه نو روزه بگیرید و با دیدن ماه نو دیگر روزه را بخورید، مبنای تصمیم‌گیری نو شدن ماه است. شیوه دقیق و قابل اعتماد در مورد نو شدن ماه استفاده از فناوری امروزی است که به شکل درستی می‌تواند محاسبه کند و نتیجه را نشان بدهد. امروزه ماهواره‌ها و ابزار پیشرفته مربوط به فضا و رصدهای کیهانی وجود دارد. در این شرایط متوسل شدن به روش‌های بدوی و با چشم غیرمسلح به سراغ این کار رفتن غلط است. علاوه بر این‌که اتفاق نداشتن مسلمانان درباره چنین موضوع ساده و پیش‌پاافتاده‌ای، مایه آبروریزی یک و نیم میلیارد انسان در جهان امروز است.

اما اگر کسی شخصا به این یقین برسد که ماه نو شده است، چه خودش ماه نو را ببیند و چه از طریق دیگری یقین حاصل کند، او می‌تواند برای شخص خودش تصمیم بگیرد و یقین شخصی او معیار مسئولیت شرعی اوست. هر کس که یقین دارد ماه نو شده است بخورد و هر کس که یقین دارد که نشده است نخورد.»

همچنین بشیر احمد انصاری، از آگاهان مسائل دینی، در فیس‌بوکش نوشت: «یکی از رویدادهای مثبت در چند سال اخیر، اتکا به علم و فناوری و چشم مسلح در تعیین آغاز و انجام رمضان در جهان بود، کاری که در کنار منطق دینی قوی آن، مسلمانان را به هم نزدیک می‌کرد. طالبان در این عرصه هم نقش تخریبی‌شان را به‌جا گذاشتند و از مردم خواستند تا روز آخر ماه رمضان را عید کنند. تو گویی دشمنی با علم و دوستی با جهل و عشق به فتنه و اختلاف در خمیرمایه این نحله عجین شده است. انارشی فقهی در روزهای عید سوغات دیگری است که از آن سوی دیورند برای ما آورده‌اند.»

با این حال مفتی غلام سرور، از علمای دینی دارالعلوم هرات، در پیامی که در واتس‌اپ دست‌به‌دست شده است، اعلام کرد چون در افغانستان به شهادت ده‌ها نفر هلال ماه دیده شده، بنا‌بر‌این روز یکشنبه عید است. مفتی غلام سرور همچنین گفت که طلوع ماه در کشورهای مختلف زمان‌های متفاوتی دارد. در هر کشوری که ماه دیده شد، آنجا عید است و درجایی که دیده نشد عید نیست. او از افغان‌ها در هر گوشه جهان خواست بر اساس دیدن هلال ماه در افق همان کشور به برگزاری نماز عید اقدام کنند.

اما به نظر می‌رسد جدا از مسائل شرعی و دیدن یا ندیدن هلال عید، سیاست کشورها نیز در اعلام آغاز یا پایان رمضان نقش دارد. برای مثال سال‌های متمادی است که آغاز و پایان ماه رمضان در جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی همیشه یک روز حتی دو روز، تفاوت داشته است، درحالی‌که این دو کشور تقریبا در کنار هم قرار دارند. در افغانستان نیز از سال‌ها پیش آغاز و پایان ماه رمضان به تصمیم عربستان سعودی مرتبط بود؛ حتی اگر هلال ماه در افغانستان دیده می‌شد، ولی عربستان ادامه رمضان را اعلام می‌کرد، نماز عید در افغانستان خوانده نمی‌شد.

برای اولین بار است که طالبان برخلاف عربستان سعودی، در افغانستان یک روز زودتر نماز عید را اقامه کردند. رابطه طالبان با عربستان سعودی در حال حاضر تیره است، زیرا عربستان سعودی سال‌ها پیش به صورت رسمی عنوان کرد که از دید آنان طالبان یک گروه تروریستی‌ است که در مقابل یک دولت مشروع قرار گرفته است. طالبان نیز پس از آن‌که روابط بسیار نزدیکی با قطر ایجاد کردند، مدیریت روابط سیاسی‌شان با کشورهای جهان را به قطر سپردند و سیاست خارجی‌ این گروه، براساس منافع قطر به‌پیش می‌رود.

با این حال طالبان با اعلام روز یکشنبه با عنوان عید فطر باعث سردرگمی مردم افغانستان شده است. عده‌ای این روز را جشن گرفتند و عده‌ای دیگر همچنان روزه‌دارند.