عملیات تعدادی سگ‌ خانگی در شناسایی مدفون شدگان زیر آوار برج ۱۰ طبقه «متروپل» آبادان به مذاق روزنامه کیهان و مخالفان نگهداری سگ در ایران خوش نیامده است.

در پی ریزش برج «متروپل» آبادان گزارش‌های متعددی از عملیات موفقیت آمیز برخی سگ‌های خانگی برای پیدا کردن افرادی که زیر آوار این برج گرفتار شده بودند، منتشر می‌شود.

علی کریمی، ملی‌پوش سابق فوتبال ایران به همراه بسیاری از کاربران فارسی زبان شبکه‌های اجتماعی به این موضوع واکنش نشان داد و با انتشار تصاویری از سگ‌‌های زنده‌یاب یا جستجو‌گر، نوشت «تا دیروز نجس بودید؛ ولی شماها از خیلی‌ها تمیزتر و با‌معرفت‌ترید».

این اظهارنظر کریمی با واکنش کیهان و بسیاری دیگر از کاربران محافظه‌کار شبکه‌های اجتماعی همراه شد و آنها حملات گسترده‌ای به این فوتبالیست کردند.

کیهان با متهم کردن کریمی به «ترویج فرهنگ نامانوس سگ‌پروری» و «اظهار فضل احمقانه» نوشت سگ‌های خانگی ‌نمی‌توانند اجساد را زیر آوار پیدا کنند.

این ادعای کیهان و بسیاری دیگر از نیرو‌های مذهبی مخالف نگهداری سگ در خانه‌ها با مجموعه یافته‌های علمی و تجربی درباره ناتوانی سگ‌های خانگی در جستجو و زنده‌یابی افراد سازگار نیست.

سگ‌ها از چه زمانی وارد عملیات نجات شدند؟

سگ‌ها و انسان‌ها حدود ۱۲ هزار سال است در كنار هم زندگی می‌كنند، اما سگ‌ها در اوایل سال ۱۷۵۰ میلادی در سوئیس بود که برای كمك به مجروحان و گمشدگان به کار گرفته شدند و سال ۱۸۹۲ از آنها برای یافتن سربازان مفقود استفاده شد.

در جنگ جهانی اول و دوم استفاده از سگ‌ها به رسمیت شناخته شد و برای نخستین‌بار در سال ۱۹۶۹ برنامه آموزشی تربیت سگ‌های نجات در سوئیس برگزار شد.

در دهه ۸۰ میلادی هم واحدهای سگ‌های جستجو و نجات در آمریکا تشکیل شد و سگ‌های این واحد در زلزله‌های مکزیک، السالوادور، فیلیپین و ارمنستان به کار گرفته شدند.

در حال حاضر استفاده از سگ‌های نجات در حوادث مختلف به یکی از اصلی‌ترین اصول امداد و نجات تبدیل شده است.

سگ‌های جستجو چه زمانی در ایران مهم شدند؟

در ایران ضرورت به كار گرفتن سگ‌های زنده‌یاب یا جستجوگر برای نخستین‌بار پس از وقوع زلزله‌های رودبار و منجیل مورد توجه قرار گرفت و هلال احمر ایران مرکزی به نام «آنست» برای تربیت سگ‌های نجات و جستجو راه‌اندازی کرد.

مرکز «آنست» یا همان «آموزش، نگهداری سگ‌های تجسس» در سال ۱۳۷۹ راه‌اندازی شد و سال ۱۳۸۲ همزمان با زلزله بم فعالیتش را با هفت قلاده سگ آغاز کرد و توانست در اولین حضور جدی و چشمگیر خود در زلزله بم ۶۷ نفر را زنده نجات دهد.

پس از زلزله بم به مرور واحدهای «آنست» در دیگر نقاط ایران هم تشکیل شد، آذربایجان شرقی و غربی، گیلان، مازندران، سنندج، کردستان، بندرعباس، شیراز و اصفهان از اولین استان‌هایی بودند که از سگ‌های زنده‌یاب در حوادث کمک گرفتند.

راه سختی که سگ‌های زند‌ه‌یاب در ایران پیمودند

اسماعیل اسکندری، رئیس وقت اداره آمادگی و نگهداری سگ‌های تجسس سازمان هلال‌احمر در گفتگویی از راه پر پیچ و خمی سخن به میان آورده که سگ‌های زنده‌یاب در ایران پشت سر گذاشتند.

اسکندری گفته است فعالیت مرکز «آنست» در آغاز چون کار نوپایی بود با مشکلات اعتقادی مردم و همکاران مواجه شد و برخورد «درستی» با ما نمی‌شد و «ما را جایی راه نمی‌دادند».

او می‌گوید حتی «ورود ما با سگ‌های جستجوگر به سالن غذاخوری ممنوع بود و ظرف‌های غذایمان را بیرون می‌دادند. فکر می‌کردند چون با سگ‌ها کار می‌کنیم نجس هستیم».

این مقام سازمان هلال احمر می‌گوید کار به قدری سخت بود که «همه از ما دوری می‌کردند، کسی با ما دست نمی‌داد و مربی وقتی سگ‌ها را برای تمرین بیرون می‌برد مردم به طرفش سنگ پرتاب می‌کردند و به آنها لگد می‌زدند».

او می‌گوید پخش سریال‌های پلیسی از تلویزیون که قهرمان آنها یک سگ تعلیم دیده بود (رکس و جو) و در نجات افراد نقش داشتند، باعث شد تا حدی فرهنگ مردم ایران تغییر کند.

براساس آخرین آمار‌ها در حال حاضر ۸۰  قلاده سگ زنده‌یاب در ایران وجود دارد که هر یک از ۳۱ استان دو قلاده و استان تهران هشت قلاده و ۱۰ قلاده هم در اختیار سازمان هلال احمر است.

سالانه به طور متوسط ۳۰۰ عملیات نجات از سوی سگ‌های زنده یاب و ردیاب برای نجات افراد گرفتار در انواع حوادث و سوانح در ایران انجام می‌شود.

زلزله‌های پاکستان و اندونزی، بم، کرمانشاه، ورزقان، حادثه معدن یورت، سقوط هواپیما در رامسر، سیل الموت در قزوین، ریزش مترو در قم، آتش‌سوزی منطقه نقاره‌خانه کهگیلویه و بویراحمد و حادثه پلاسکو از مهمترین عملیات سنگه‌های زنده‌یاب ایرانی در سه دهه گذشته است.

مشهورترین سگ‌های زنده‌یابی ایران

کرونی، جری، جیمی، رکسی، سنتو، جو، جکی، پیتر و سزار اولین سگ‌های زنده‌یابی در ایران هستند که به همراه مربیانشان توانستند در زلزله بم ۶۷ زنده را از زیر آوار نجات دهند و اجساد بسیاری را هم از زیر آوار پیدا کردند.

کرونی؛ تنها سگی بود که در زلزله بم ۱۳ نفر را زنده از زیر آوار نجات داد.

دومان؛ نخستین سگی بود که در عملیات کوه‌های الوند به همراه یاشار شادپور، مربی‌اش راپل انجام داد و توانست یک نفر را در زلزله ورزقان زنده از زیر آوار نجات دهد، سگ قهرمانی که ۲۵ فروردین ۱۳۹۵ از دنیا رفت و حالا باتیس جایگزین او برای یاشار شده است. باتیس ژرمن شپرد است اما فقط زبان ترکی را می‌فهمد و مربی‌اش با او ترکی صحبت می‌کند.

رکس؛ پرطرفدارترین اسم در میان سگ‌های زنده یاب ایرانی است؛ در حال حاضر پنج سگ با نام رکس به عنوان سگ زنده‌یاب در ایران وجود دارد که جالب است بدانید رکس آذربایجان غربی، بزرگ‌ترین سگ زنده‌یاب ایران و ۴.۵ ساله است و بیش از ۱۵ عملیات با دوستش «جانتاپ» انجام داده است.

ببری؛ سگ آموزش دیده هلال‌احمر گیلان است که در فیلم سینمایی «کاتی و ستاره» با کارگردانی رضا مجلسی بازی کرد، فیلمی با فضایی فانتزی که بخش زیادی از آن در شمال ایران فیلمبرداری شده و به جشنواره بین‌المللی فیلم کلکته و داکا هم راه یافت.

الکس؛ سگی ۹ ساله و با تجربه در استان ایلام است که در زلزله کرمانشاه توانست یک مادر و فرزند را زنده از زیر آوار نجات دهد و در همین عملیات خودش هم مصدوم شد.

جکی؛ سگ شش ساله زنده‌‌یابی است که کمی ظاهرش با دیگر ژرمن‌ شپردها فرق دارد و بیشترین آمار حضور در حوادث کوهستان و ریزش آوار را از سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۷ داشته است. سگی سیه‌چرده که در ۱۰ حادثه کوهستان و ۱۷ حادثه ریزش آوار را با دوستانش مایلی، لیزا و هیرو در استان خراسان جنوبی شرکت کرده است.

وایپر؛ سگی است که تصویرش حین دلداری دادن به کودکان زلزله‌زده کرمانشاه معروف شد، او به همراه شارون سگ‌های استان همدان هستند که سابقه حضور در عملیات سقوط بهمن در پیست اسکی، سیل راور کرمان، زلزله ورزقان و کرمانشاه را هم دارند.

لابرادور، نژاد جدید سگ‌های زنده‌یاب در ایران است و سال‌هاست که دیگر نژاد سگ‌های زنده‌یاب ایرانی تنها محدود به ژرمن شپرد نمی‌شود و نژاد لابرادور در حال حاضر به یکی از باهوش‌ترین نژادها در میان سگ‌ها تبدیل شده است. لی‌لی، شاینی و لادو سه سگ از نژاد لابرادور هستند که همیشه آماده زنده‌یابی در حوادث تلخی هستند که در ایران رخ می‌دهد.

آموزش سنگ‌های خانگی در ایران

استاندارد استفاده از سگ‌های جست‌وجو در دنیا برای هر ۵۰ خانواده یک قلاده سگ است. سازمان هلال احمر در ایران هم به واسطه کمبود سگ‌های زنده‌یاب یا جستجوگر، سال ۱۳۹۳ طرح آموزش سگ‌های خانگی را برای نخستین‌بار در استان تهران به اجرا گذاشت.

بر اساس این طرح، کسانی که سگ‌های بزرگ با نژاد لابرادور، دوبرمن و ژرمن شپرد در باغ و ویلای خود داشتند به‌صورت رایگان می‌توانستند سگ‌ها را در دوره‌های آموزش شرکت دهند.

براساس اعلام سازمان جمعیت هلال احمر، سگ‌های کوچک معروف به «پاکوتاه» در ایران آموزش داده نمی‌شود و بیشتر سگ‌های نگهبان تحت این آموزش‌ها قرار می‌گیرند و آموزش آنها از دهه ۹۰ به بعد دیگر رایگان نیست.

قوانین هلال احمر می‌گوید پس از آموزش این سگ‌ها، صاحب آن دیگر نمی‌تواند سگ را بفروشد یا واگذار کند، همچنین به‌کارگیری این سگ‌ها در حوادث به صورت خصوصی امکان ندارد.

آموزش سگ‌های نجات با هدف کمک به مجروحان و درماندگان در آوار در دستور کار هلال احمر ایران قرار دارد و این مرکز قصد دارد در آینده برای هر ۵۰ خانواده یک سگ نجات تربیت کند.

این در حالی است که سال ۱۳۹۶ جمعیت هلال احمر اعلام کرد به دلیل مسائل «مذهبی و فرهنگی که در ایران وجود دارد، نمی‌توانیم چنین طرحی را انجام دهیم.»

سال ۱۳۹۸ اما اعلام شد طرح آموزش سگ‌های خانگی برای شرکت در عملیات نجات و جستجو از سوی هلال احمر تصویب و در انتظار توصیب مجلس است، طرحی که هنوز سرنوشت آن مشخص نشده است.

طرحی که گسترش آن می‌تواند به هم‌زیستی انسان و سگ در ایران معنا و مفهوم بیشتری دهد، معنایی که این روز‌ها در شهر آبادان برخی از سگ‌های خانگی آن را به نمایش گذاشتند و جان انسان‌هایی را نجات دادند.