قاری فصیح‌الدین فطرت، فرمانده تاجیک‌تبار طالبان که به عنوان رئیس ستاد ارتش طالبان فعالیت می‌کند، روزهای دوشنبه و سه‌شنبه به بامیان و بلخ رفت تا برای نبرد احتمالی بلخاب نیروهای بیشتری آماده کند. رسانه‌های تحت کنترل طالبان هم خبر دادند که قاری فصیح‌الدین در بامیان، از مراکز نظامی طالبان دیدن کرده و به فرماندهان این گروه، برای «آمادگی لازم و تدابیر بهتر» دستورهایی داده است.

شهرستان یکاولنگ بامیان یکی از سه مسیر ورودی به بلخاب است که از چند روز قبل، شماری از نظامیان طالبان در آنجا مستقر شدند.

فصیح‌الدین پس از بازدید از قرارگاه‌های نظامی طالبان در بامیان به بلخ رفت و قرار است از بلخ به سرپل برود. هم‌زمان با سفر فصیح‌الدین به بامیان و بلخ، ده‌ها نیروی کمکی طالبان از جوزجان و بلخ در مرز بلخاب و شهرستان‌های یکاولنگ، دره‌صوف و سانچارک مستقر شدند. این نیروها اکنون در روستای کویته شهرستان دره‌صوف، روستای دره سولیچ یکاولنگ شماره ۲ و روستای آبکلان شهرستان سانچارک مستقرند.

هدف از این اقدام‌های طالبان وادار کردن مولوی مهدی، تنها فرمانده هزاره‌تبار این گروه، به تسلیم است. مولوی مهدی با نیروهای تحت‌امر خود در زادگاهش، بلخاب، مستقر است و دیگر با طالبان همکاری نمی‌کند.

آیا در بلخاب جنگ در می‌گیرد؟

تاکنون فقط یک مورد درگیری کوتاه و بدون تلفات در گذر آبکلان میان نیروهای طالبان و مولوی مهدی در عصر یکشنبه، رخ داده است و دست‌کم از یک هفته پیش، دو طرف هیچ‌ مذاکره رسمی با هم نداشته‌اند. طالبان مولوی مهدی را که از هزاره‌های خواهان سهیم شدن در ساختار قدرت سیاسی طالبان است، به سرکشی از اوامر رهبری متهم کرده‌اند. استقرار نیروهای طالبان در سه مسیر ورودی به بلخاب نیز پس از شکست آخرین دور مذاکرات صورت گرفت.

یک فعال سیاسی در استان سرپل به شرط محفوظ ماندن نامش، به ایندیپندنت فارسی گفت: «مولوی مهدی که خود را امیر هزاره‌ها می‌داند، به آخر خط رسیده است و حتی اگر به طالبان تسلیم شود و از خواسته‌هایش دست بردارد هم طالبان او را عفو نمی‌کنند.»

این منبع تصریح کرد که مولوی مهدی که داعیه نمایندگی قوم هزاره را دارد، از اوامر رهبر طالبان که خواهان اطاعت بی‌چون وچرا است، تمرد کرده است. به گفته این منبع، طالبان، به‌ویژه رهبران پشتون‌تبار این گروه، مهدی را لایق عضویت در این گروه نمی‌دانند و در قندهار و کابل، برای از میان برداشتن او توافق شده است.

او افزود: «مهدی به‌صورت اتفاقی به صحنه آمد و به دلیل هزاره بودن و تنش‌هایی که با نمایندگان سادات در صفوف طالبان داشت، خیلی زود منزوی شد و اکنون جز خداحافظی با گذشته‌ خود و شنیدن حرف مردم چاره‌ای ندارد.»

به باور این منبع، برکناری مولوی مهدی از ریاست اداره استخبارات (اطلاعات) طالبان نیز در اثر مداخله سادات شیعه که در صفوف طالبان‌اند، صورت گرفت و اکنون مهدی تنها با رهبر طالبان درگیر نیست، بلکه با سادات شیعه که در صفوف طالبان حضور دارند نیز درگیر است.

هزاره‌ها در بلخاب در اکثریت‌اند و تقریبا ۱۵ تا ۲۰ درصد سادات و حدود ۱۰ درصد تاجیک‌های شیعه در این شهرستان زندگی می‌کنند. عطا، فرماندار پیشین این شهرستان که پس از درگیری نظامی با افراد تحت امر مولوی مهدی از این شهرستان متواری شد، از تاجیک‌های شیعه و ساکن همین شهرستان است. اکنون بیشتر بزرگان سادات و تاجیک‌‎های این شهرستان علیه مولوی مهدی‌اند و از اوامر رهبر طالبان پیروی می‌کنند.

سید حسن شریفی بلخابی و سید حیات‌الله عالمی، نمایندگان سرپل در مجلس دولت پیشین افغانستان، و سید هاشمی جوادی بلخابی که به اتهام جاسوسی برای نهادهای امنیتی ایران در دولت پیشین زندانی شد و در زندان، به طالبان پیوست، از جمله چهره‌های بانفوذ بلخاب‌اند که فعلا در صف طالبان قرار دارند.

این فعال سیاسی می‌افزاید که نزاع داخلی بلخاب میان هزاره‌ها و سادات است و این نزاع در ده‌ها سال قبل ریشه دارد. در بلخاب، سه خانواده بزرگ از طایفه سادات حضور دارند که در بیشتر برهه‌ها، حاکمیت این شهرستان را در اختیار داشتند. خانواده‌های فاضلی، عادلی و عالمی، از خانواده‌های متنفذ بلخاب‌، در سال‌های اخیر قدرت محلی در این شهرستان را هم در اختیار داشتند. اکنون به جز سید حسن صفایی، از متنفذان سادات در بلخاب که یک دور نماینده بلخاب در شورای ولایتی (شورای شهر) بود و عضو شورای رهبری حزب سیاسی اعتدال است، بقیه سران سادات در بلخاب از طالبان پشتیبانی می‌کنند و با سرکوب مولوی مهدی موافق‌اند.

حاجی مجاهد، برادر سید حسن صفایی، هفته گذشته در زیارت میر سید علی ولی، جد سادات بلخاب، کمر مولوی مهدی را بست و از تصمیم او برای دفاع از بلخاب حمایت کرد.

این فعال سیاسی گفت: «به جز شماری از سران سادات و تاجیک که در بلخاب با طالبان همسو شده‌اند، همه هزاره‌های ساکن این شهرستان علیه طالبان‌اند، چون فکر می‌کنند که در آستانه حذف از صحنه‌های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی‌اند و اگر کاری صورت نگیرد، زنجیر اسارت و انحصار محکم‌تر می‌شود.»

به باور این فعال سیاسی، درگیری نظامی میان طالبان و هزاره‌ها اجتناب‌ناپذیر است؛ چون طالبان تصور می‌کنند که هزاره‌ها، تسلیحات و امکانات زیادی را در بلخاب پنهان کرده‌اند و این محور مقاومت باید به هر صورت ممکن، در هم بشکند. هزاره‌ها و مهدی که با پیوستن به طالبان، عنوان‌ امیر و مولوی برای خود انتخاب کرد، جز وارد شدن به یک جنگ ناخواسته با طالبان راهی ندارند. زیرا نه طالبان مهدی و افرادش را می‌بخشند و نه آن‌ها برای فرار به خارج از افغانستان راهی دارند؛ بنابراین تنها گزینه ممکن برای مولوی مهدی و هزاره‌های بلخاب در حال حاضر، دفاع و ایستادگی مقابل حمله احتمالی طالبان است.

برای دفاع از بلخاب چه امکاناتی وجود دارد؟

بلخاب به لحاظ جغرافیایی شبیه پنجشیر و اندراب است. ساکنان بلخاب در میان رشته‌ کوه‌ها و دره‌های به هم پیچیده زندگی می‌کنند که جز بومیان، دیگران نمی‌توانند از میان این دره‌ها و راه‌های صعب‌العبور این شهرستان، به بیرون راه پیدا کنند. در سه مسیر ورودی به بلخاب از بامیان، سانچارک و دره‌صوف چندین پل وجود دارد که با تخریب این پل‌ها، بلخاب برای ساکنانش به یک زندان تبدیل می‌شود. همچنین در آستانه زمستان و با شروع فصل برف و باران، ایجاد اختلال در مسیر خودروها برای ورود به این شهرستان بسیار ساده است.

این فعال سیاسی گفت که در دو روز گذشته، هوا در بلخاب سرد شده و در کوهستان‌های مرتفع آن برف باریده است؛ ادامه این وضعیت کار طالبان را برای لشکرکشی به بلخاب دشوار می‌کند.

هنوز شمار نیروهای طالبان که در سه مسیر ورودی به بلخاب مستقرند مشخص نیست، اما منابع آگاه می‎‌گویند ممکن است در هر یک از مسیرها، تا ۳۰۰ طالب مستقر شده باشند.

یک منبع مطلع در مورد امکانات نظامی موجود در این شهرستان گفت: «در میان هزاره‌های ساکن بلخاب، حدود یک هزار مرد مسلح حضور دارند که برای دفاع از این شهرستان آماده‌اند.» به گفته این منبع، هم اکنون ۵۰۰ نیروی مسلح تحت امر مولوی مهدی در نواحی مرزی بلخاب مستقرند و در صورتی که طالبان حمله کنند، مقابل آنان می‌ایستند.

به گفته این منبع، نیروهای مستقر در بلخاب ممکن است در درازمدت با کمبود اسلحه و مهمات روبه‌رو شوند، اما در صورتی که پول نقد داشته باشند، امکان خرید اسلحه و مهمات از قاچاقچیان اسلحه و فرماندهان طالبان وجود دارد.

این فعال سیاسی می‌گوید اگر مولوی مهدی به طالبان تسلیم شود، یا زندانی یا کشته خواهد شد و در پی آن، طالبان علاوه بر معادن بلخاب، خانه‌های مردم را نیز تخلیه خواهند کرد.

این فعال سیاسی پیشین افزود که در روزهای اخیر، محمد طاهر زهیر، والی پیشین بامیان، و محمد قیس خان وکیلی، عضو پیشین مجلس سنا، نیز به بلخاب رفته‌اند و به مولوی مهدی مجاهد پیوسته‌اند.