بحران نان در ایران به مرحله تازه‌ای وارد شده است. پس از گرانی بی‌سابقه قیمت نان و اعتراض‌های مردمی، اکنون نحوه پرداخت هزینه نان هم یک مشکلی جدی است زیرا از این پس، خرید نان از نانوایی‌ها بدون کارت بانکی امکان پذیر نیست، در حالی که جمعیت قابل‌توجهی در ایران به علت نداشتن شناسنامه یا کارت ملی هوشمند نمی‌توانند حساب بانکی باز کنند و کارت بانکی داشته باشند.

بر اساس طرح جدید دولت برای فروش نان که در اکثر استان‌‎های ایران اجرایی شد، نانوایی‌ها برای دریافت یارانه آرد فقط می‌توانند نان‌هایشان را با کارت بانکی به فروش برسانند تا از آن طریق، بتوانند یارانه خود را بگیرند؛ دور باطل دیگری که حاصل تصمیم‌های یک‌شبه و کارشناسی‌نشده دولت ابراهیم رئیسی است.

جمعیت زیادی در ایران به علل مختلف از داشتن کارت بانکی محروم‌اند. از سویی، کارت‌ بانکی هر یک از شهروندان ایرانی ممکن است به دلایل مختلفی که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود، بسته شود؛ اتفاقی که بر اساس روش جدید دولت برای فروش نان، می‌تواند به حذف نان از سفره بسیاری ‌از مردم ایران منجر شود.

چک برگشتی- یکی از دلایلی که ممکن است حسابی بانکی را مسدود کند، برگشت خوردن چک است. بر اساس قوانین بانکی، اگر فردی چک برگشتی داشته باشد، حسابش تا سه سال بسته خواهد شد.

ضمانت وام- با توجه به مشکلات اقتصادی در ایران، تعداد دریافت‌کنندگان وام که توانایی پرداخت قسط‌های خود را ندارند، در حال افزایش است. این اتفاق یکی دیگر از دلایلی‌ است که بانک حساب افراد را مسدود می‌کند. از طرفی در صورتی که کسی ضامن فردی دیگر شود تا وام بگیرد و وام‌گیرنده به تعهدات خود عمل نکند، بانک حساب ضامن را مسدود می‌کند تا طلبش را از وام‌گیرنده وصول کند.

اداره ثبت- اداره ثبت هم می‌تواند به صورت مجزا دستور مسدود شدن یک حساب را صادر کند. مثلا اگر یک زن برای به اجرا گذاشتن مهریه‌اش به اداره ثبت برود، می‌تواند حکم مسدود کردن حساب و باقی اموال همسرش را بگیرد.

مراجع قضایی، شورای حل اختلاف، پلیس فتا- برخی نهادهای نظارتی نیز به دلایل مختلف مانند درگیری‌های حقوقی و شرکتی می‌توانند حساب یک فرد را مسدود کنند. دلیل مسدود کردن حساب بانکی از سوی مراجع قضایی هم معمولا شکایت دیگری است که در محاکم قضایی در جریان است و به همین علت، تا روشن شدن تکلیف آن شکایت و حکم قطعی دادگاه، حساب بسته خواهد ماند.

علاوه بر این‌ها جمعیت زیادی نیز به علت نداشتن مدارک هویتی از داشتن کارت بانکی محروم‌اند. سیامک رحمانی، روزنامه‌نگار، به مشکلات مهاجران افغان در خرید نان اشاره کرد و در توییتر نوشت: «جلو نانوایی سروصدا بود. نانوا اسکناس قبول نمی‌کرد. می‌گفت باید کارت بکشی؛ با حساب کارت سهمیه آرد می‌دهند. پسرک افغان می‌گفت به ما کارت نمی‌دهند. بغض داشت و درمانده بود. دنیا روی سرم خراب شد. بیچاره مهاجری که دنبال زندگی آمده به جهنم.»

در حالی که بانک مرکزی از سال گذشته بانک‌ها را به افتتاح حساب برای اتباع خارجی مقیم و غیرمقیم در ایران ملزم کرد، این مشکل تا به امروز همچنان ادامه دارد و تنها جمعیت اندکی از این افراد این شانس را یافته‌اند که حساب بانکی داشته‌ باشند و گاهی برخی از مهاجران افغان که سال‌ها است در ایران زندگی می‌کنند، از حق افتتاح حساب بانکی محروم‌اند.

روزنامه همشهری نیز در گزارشی، به یک میلیون نفر شهروند بدون شناسنامه اشاره کرد که با بحران خرید نان روبه‌رو شده‌اند. همشهری نوشت: «سیستان‌وبلوچستان با آمار رسمی ۵۵ هزار بی‌شناسنامه و آمار غیررسمی بیش از این تعداد، در این زمینه رتبه اول را دارد. پدر یا مادر این افراد بی‌شناسنامه افغانستانی‌اند. در همین یکی دو هفته گذشته و با توزیع کارتخوان‌های مخصوص در نانوایی‌های سیستان‌وبلوچستان، چالش اهالی به‌ویژه بی‌شناسنامه‌ها شروع شد.»

از افراد فاقد شناسنامه در استان سیستان و بلوچستان آمار متناقضی وجود دارد. برخی از آمار ۳۰ درصدی این افراد سخن گفته‌اند و بعضی دیگر از آماری پایین‌تر دم می‌زنند. شهریاری در این‌ باره می‌گوید: «اینکه برخی می‌گویند ۳۰ درصد از مردم استان سیستان و بلوچستان شناسنامه ندارند، دروغ است. آمار واقعی کسانی را که شناسنامه ندارند نمی‌گویم؛ چون قابلیت رسانه‌ای شدن ندارد.»

علیم یارمحمدی، نماینده پیشین زاهدان، پیش از این گفته بود: «امروز از جمعیت ۱۰۰ هزار نفری زاهدان ۳۰ درصد فاقد شناسنامه‌اند. افرادی که به قول عزیزان امنیتی و اطلاعاتی ما اتباع بیگانه‌اند؛ کسانی که ۵۰ سال است به ایران آمده‌اند اما هنوز شناسنامه ندارند و جایی تحت حمایت قرار نگرفته‌اند.»

بی‌شناسنامه‌های سیستان‌وبلوچستان بیشتر در زاهدان، چابهار، دشتیاری، سراوان و هیرمند زندگی می‌کنند. همشهری به سراغ یکی از خانواده‌های آن منطقه رفته است و از قول فردی به اسم زرخاتون نوشته است: «کارم این شده که هر روز دم خانه همسایه بروم، به او پول نقد بدهم و کارت بانکی‌اش را برای خرید نان قرض کنم؛ اما تا کی می‌توانم کارت همسایه را بگیرم؟ نانوایی‌ها به هر نفر روزی پنج نان می‌دهند و همسایه نهایتا بتواند دو نان از سهمیه خودش را به من بدهد. خرید نان با قیمت بالاتر در بازار آزاد به دو برابر قیمت، راه‌حلی است که بی‌شناسنامه‌ها، خانواده‌های با جمعیت بالا و آن‌هایی که به هر دلیل کارت بانکی ندارند، در پیش گرفته‌اند.»

سیستان‌وبلوچستان، تهران، خراسان‌رضوی، قم و گلستان بیشترین آمار بی‌شناسنامه‌ها را دارند و این افراد حتی در کردستان، کرمانشاه و کهگیلویه‌ و بویراحمد هم زندگی می‌کنند.

به همین راحتی، بحرانی دیگر به بحران‌های اقتصادی جمهوری اسلامی اضافه شد. در حالی که مردم هر روز با گرانی اقلام مختلف روبه‌رو می‌شوند و کارگران، بازنشستگان و اقشار مختلف برای مشکلات معیشتی به خیابان‌ها می‌روند، ابراهیم رئیسی وعده داده که از همه گرانی‌ها امسال رونمایی نخواهد کرد و برخی گرانی‌های دیگر را برای سال آینده کنار گذاشته است. تصمیم هوشمندسازی فروش نان در حالی که زیرساخت‌های ابتدایی آن مهیا نیست، یکی دیگر از تصمیم‌های دولت انقلابی‌ است که از همین ابتدا می‌توان پایانش را تصور کرد.