طالبان اواخر اردیبهشت ۱۴۰۱ اعلام کردند که به دستور ملا هیبت‌الله آخوندزاده، رهبر این گروه، به منظور دعوت از رهبران سیاسی و مقام‌های دولت‌های پیشین افغانستان برای بازگشت به افغانستان، «کمیسیون تماس با شخصیت‌های افغان» را تاسیس کرده‌اند. ساختار و دستورکار این کمیسیون ۳۱ اردیبهشت طی برنامه‌ای در کابل، همگانی شد و طالبان اعلام کردند هرکدام از مقام‌های دولت پیشین که به افغانستان بازگردند، جان و مالشان در امان خواهد بود.

با آغاز به کار این کمیسیون، شماری از چهره‌های ارشد دولت‌های پیشین به افغانستان بازگشتند و در فرودگاه کابل، با استقبال مقام‌های طالبان مواجه شدند. این افراد عمدتا کسانی بودند که در گذشته با اتهام‌هایی چون فساد، غصب اراضی و حتی آدم‌ربایی مواجه بودند. صدیق چکری، وزیر حج و اوقاف دولت حامد کرزی، یکی از این افراد بود. او در سال ۲۰۰۹ به فساد و اختلاس متهم شد و زمانی که دولت وقت افغانستان قصد بازداشت او را داشت، به بریتانیا گریخت. صدیق چکری پس از ۱۳ سال و با بازگشت طالبان به قدرت، به افغانستان آمد و از استقرار «نظام خالص اسلامی» ابراز خوشحالی کرد.

احمدالله وثیق، رئیس تلویزیون ملی افغانستان تحت کنترل طالبان و سخنگوی کمیسیون تماس با شخصیت‌های افغان، اخیرا به خبرگزاری باختر گفت که ۳۷۰ تن از مقام‌های دولت‌های پیشین افغانستان به دعوت این کمیسیون از کشورهای مختلف جهان به افغانستان بازگشته‌اند.

در حساب‌های کمیسیون تماس با شخصیت‌های افغان در فضای مجازی و همچنین رسانه‌های طالبان، عکس‌ و مشخصات تمامی افرادی که پس از برقراری تماس با این کمیسیون به افغانستان بازگشته‌ و از طالبان عفونامه گرفته‌اند، منتشر شده است. با مروری بر فهرست این افراد، می‌بینیم که آن‌ها غالبا از قوم پشتون‌ و معمولا از کسانی‌اند که در دولت‌های پیشین افغانستان نیز با طالبان همسو بودند. از چهره‌های سیاسی تاثیرگذار هزاره‌تبار، تاجیک و ازبک، هیچ کس به تماس‌های کمیسیون تماس طالبان پاسخ مثبت نداده‌ است و تنها تعدادی از وزرا، فرماندهان پلیس و کارکنان عالی‌رتبه دولت‌های پیشین که پشتون‌تبارند، به کابل بازگشته‌اند و به نظر می‌رسد روابط شخصی این افراد با سران طالبان، رضایت و همسویی آنان با این گروه و نیاز به حفاظت از دارایی‌هایشان در افغانستان پای آنان را دوباره به کابل باز کرده است.

از قوم ازبک، نظام‌الدین قیصاری، چهره جنجالی و متواری که در دولت اشرف غنی تحت تعقیب بود و در ایران زندگی می‌کرد، به دعوت طالبان به کابل برگشت. از قوم هزاره نیز چند کارمند نهادهای غیرنظامی و چند روحانی که در ایران زندگی می‌کردند، به کابل رفتند. بر اساس اخبار منتشرشده در حساب توییتر کمیسیون تماس با شخصیت‌های افغان، آخرین شخصی که به دعوت این کمیسیون به افغانستان برگشت، احمدحسین حسینی، یک روحانی هزاره، است که در دولت پیشین افغانستان، مشاور معاون دوم رئیس‌جمهوری بود.

کمیسیون تماس پیش‌تر در توییت‌هایی جداگانه‌ نوشته بود که علی‌آقا همدرد و عبدالله سلطانی، مالکان دو شرکت خدماتی که با سلطه طالبان بر افغانستان، از این کشور فرار کرده بودند، در اثر تلاش‌های این کمیسیون، به افغانستان بازگشتند. به این ترتیب، این کمیسیون که با هدف بازگرداندن رهبران سیاسی تاثیرگذار و رده‌ بالای دولت‌های پیشین تاسیس شد، اکنون از بازگشت رئیس یک شرکت خدماتی نیز ابراز خوشحالی می‌کند. این نشان می‌دهد برنامه کمیسیون تماس با شخصیت‌های افغان که پروژه‌ای امنیتی برای کشاندن مخالفان طالبان به افغانستان و عادی نشانه دادن اوضاع بود، با شکست مواجه شده است.

چهره‌های سیاسی تاثیرگذار افغانستان که با فروپاشی دولت سابق به کشورهای مختلف جهان پناه بردند، در یک‌ سال گذشته برای مبارزه یا گفت‌وگو و مذاکره با طالبان سازمان‌هایی سیاسی ایجاد کردند. سیاستمدارانی هم که پس از سلطه طالبان بر افغانستان نخواستند یا نتوانستند از افغانستان خارج شوند، اکنون اجازه سفر به خارج از افغانستان را ندارند. حامد کرزی، رئیس‌جمهوری پیشین افغانستان که در کابل به سر می‌برد، در بیش از یک‌ سال گذشته نتوانسته است از کابل خارج شود. او چندین بار قصد داشت به امارات، روسیه و آلمان سفر کند، اما طالبان مانع خروج او شدند.

بقیه افرادی که به دعوت کمیسیون تماس با شخصیت‌های افغان به کابل برگشتند، نیز تحت نظارت شدید طالبان زندگی می‌کنند و هر حرکت آنان زیرنظر است. نظام‌الدین قیصاری یکی از این افراد است که پس از چهار ماه زندگی در کابل، روز جمعه، ۶ آبان، اجازه یافت به خانه‌اش در مزارشریف در شمال افغانستان برود. او در کابل در یک مکان متعلق به اداره استخبارات (اطلاعات) طالبان زندگی می‌کرد.

طالبان با راه‌اندازی کمیسیون تماس همچنین می‌خواستند ادعا را که افغانستان برای همه امن است و عفو عمومی رهبر این گروه عملی شده است، باورپذیر کنند اما تداوم کشتار مخالفان سیاسی و بازداشت و سربه‌نیست کردن نظامیان و کارکنان دولت پیشین افغانستان این هدف را ناکام گذاشت.

اکنون که نزدیک به هفت ماه از تاسیس این کمیسیون می‌گذرد، نگرانی از تداوم بازداشت، شکنجه و اعدام کارکنان دولت پیشین همچنان به قوت خود باقی است. خودداری طالبان از گفت‌وگو برای تشکیل دولتی فراگیر و دعوت از همه برای بیعت و تسلیم، هیچ روزنه‌ امیدی به بهبود اوضاع در افغانستان باقی نگذاشته است. این وضعیت ضمن اینکه مردم افغانستان را از آینده کشورشان ناامید کرده، کشورهای کمک‌کننده و سازمان‌های دخیل در امور افغانستان را هم سرخورده کرده است.

به باور شماری از آگاهان، در چنین وضعیتی، تنها گزینه پیش روی افغانستان تبدیل شدن به پناهگاه امن تروریست‌ها و رفتن به سمت جنگ داخلی است؛ چون بسیاری از مخالفان طالبان به این نتیجه رسیده‌اند که هیچ چیزی به جز یک جنگ فرسایشی، نمی‌تواند طالبان را برای ایجاد یک دولت فراگیر، پای میز مذاکره و گفت‌وگو بکشاند.