عراق پس از مدت‌ها بلاتکلیفی، بالاخره در چند روز گذشته موفق به انتخاب رئیس ‌جمهوری و نخست‌وزیر شد. اما بسیاری از کنشگرانی که در چند سال گذشته برای اصلاح نظام سیاسی این کشور مبارزه کرده‌اند، ابراز نگرانی می‌کنند که دولت جدید که با نخست‌وزیری محمد شیاع السودانی تشکیل شده است، دقیقا همان ویژگی را دارد که دولت‌های قبل از مصطفی کاظمی، نخست‌وزیر پیشین، داشتند: نزدیکی بیش از حد به حکومت ایران و شبه‌نظامیان عراقی تحت امرش. 

روزنامه «نشنال» امارات روز چهارشنبه، ۲ نوامبر (۱۱ آبان)، گزارشی با این موضوع منتشر کرد. یکی از معترضان جنبش سال ۲۰۱۹ در عراق به نام حیدر آل مرجان، در گفت‌وگو با این روزنامه یادآوری می‌کند که در حین آن جنبش زخم‌هایی برداشته که جانش را به خطر انداختند. اما امروز همان احزابی که او و هزاران نفر از مردم عراق علیه آن‌ها به میدان آمدند، نقشی محوری در دولت جدید دارند. 

در دولت جدید عراق که روز ۲۲ اکتبر سال جاری میلادی تشکیل شد، دسته‌های سیاسی مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران حضور قاطعی دارند. آل مرجان، پناهنده سیاسی عراقی در آلمان، به «نشنال» می‌‌گوید: «روزی که این دولت از حمایت مجلس برخوردار شد، روزی تاریک و دردآور برای همه ما بود. احساس ما این است که تمام تلاش‌ها و فداکاری‌های ما از بین رفته است. بعد از آن همه شهدا و خونی که ریخته شد، به هیچ چیز نرسیدیم.»

در جریان جنبش ۲۰۱۹ صدها عراقی کشته شدند، اما معترضان امید داشتند که به برخی خواسته‌های خود برسند. عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر وقت، کنار رفت و پس از چند ماه تلاطم سیاسی، برای نخستین بار پس از حمله سال ۲۰۰۳ آمریکا، نخست‌وزیری سر کار آمد که اسلا‌مگرا نبود و جمهوری اسلامی ایران از او دل خوشی نداشت: مصطفی کاظمی؛ که گسترش روابط بغداد با کشورهای عربی و بازسازی نهادهای ملی عراق را اولویت خود قرار داد. قانون انتخابات جدیدی نیز تصویب شد و انتخابات اکتبر ۲۰۲۱ به شکست قاطع احزاب مورد حمایت حکومت ایران انجامید. اما برنده اصلی انتخابات، مقتدی صدر، روحانی شیعه، بود که پس از ماه‌ها تلاطم سیاسی و خیابانی، نتوانست دولتی بدون حضور احزاب مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران تشکیل دهد. صدر از سیاست کناره گرفت تا رقبای سیاسی‌اش در بغداد به قدرت برسند. 

سودانی، نخست‌وزیر جدید، نامزد ائتلاف سیاسی موسوم به «چارچوب هماهنگی» است که صدر نیز اوایل جزو آن بود. اما پس از خروج او، «چارچوب هماهنگی»عمدتا متشکل از احزاب و نیروهای شبه‌نظامی مورد حمایت حکومت ایران است. نخستین بار که السودانی به مجلس معرفی شد، جریان صدر دست به اعتراضات گسترده‌ای زد که به ده‌ها کشته خیابانی منجر شد. این بار اما با خنثی کردن صدر، السودانی موفق شد به قدرت برسد. 

آل مرجان اکنون ۲۵ سال دارد و در آغاز اعتراضات اکتبر ۲۰۱۹ کنشگر سیاسی نبود؛ راننده تاکسی بود و زندگی‌ای معمولی داشت و در یک گروه موسیقی دایره‌زنگی می‌زد. اما خواسته‌های جنبش جوان‌محوری که به «انقلاب اکتبر عراق» معروف شد، او را به میدان سیاست کشاند. معترضان خواهان مقابله با بیکاری و فساد، اصلاح نظام قومی-مذهبی کشور و پایان نفوذ حکومت ایران در عراق بودند. 

آل مرجان به «نشنال» می‌گوید: «من زندگی نسبتا خوبی داشتم، اما به اعتراضات پیوستم تا به میهنی برسم که همه در آن بتوانند با کرامت و حفظ حقوق خود زندگی کنند.»

در اواخر ماه اکتبر، یک نارنجک دودزا که نیروهای امنیتی پرتاب کردند، به صورت او برخورد کرد. این نیروها با تیر جنگی و نارنجک‌های دودزای بزرگ و نظامی به مردم حمله کردند که به کشته شدن صدها نفر و زخمی شدن ده‌ها هزار نفر انجامید. 

آل مرجان یکی از این زخمی‌های جنبش است. نارنجک دودزا باعث شد تمام دندان‌های او و آرواره‌های بالا و پایینش نابود شوند و عصب‌هایش جوری آسیب ببینند که کنترل صورتش را از دست بدهد. او شش روز در بیمارستانی در بغداد در کما بود و پس از دریافت کمک مالی از سوی داوطلبان، برای معالجه به هند منتقل شد. پنج ماه بعد او به کشورش بازگشت و به اعتراض ادامه داد. اما وقتی شبه‌نظامیان شیعه مورد حمایت جمهوری اسلامی او را تهدید کردند، این جوان معترض هم راهی را پی گرفت که هزاران نفر از مردم خاورمیانه در سال‌های اخیر طی کرده‌اند: گذر غیرقانونی از مرزها و وارد شدن به اروپا، و نهایتا پناهندگی سیاسی در آلمان. او اکنون در برلین منتظر جراحی پلاستیک برای بهبود زخم‌های خود است. 

این جوان عراقی می‌گوید کنشگران برای احیای اعتراضات و به میدان آمدن علیه حکومت السودانی تلاش می‌کنند. او می‌گوید: «این دولت مردود است، چون تحت تسلط ایران است و به کشور و مردم خدمت نخواهد کرد. اعتراضات رهبری خواهند داشت و مثل گذشته با گل و پرچم نمی‌رویم و این بار جواب اسلحه را با اسلحه می‌دهیم.»

السودانی که چند روز پیش به قدرت رسید، به نظر می‌رسد خواهان تغییر جهت دولت کاظمی باشد. از اولین اقدامات او، اخراج برخی مقام‌ها از دفتر نخست‌وزیری، و برخی چهره‌های ارشد منصوب کاظمی بود. او روز سه‌شنبه، اول نوامبر، در اولین نشست خبری خود پس از جلسه کابینه، یادآوری کرد که دولت قبلی به صورت موقت سر کار بوده است و افزود: «به حکم دادگاه عالی، دولت موقت حق چنین انتصاب‌هایی را ندارد.»

السودانی اشاره‌ای به مقام‌هایی نکرد که کنار گذاشته شده‌اند، اما یکی از مهم‌ترین آن‌ها رائد جوحی، رئیس سازمان اطلاعات، است که در عین حال رئیس دفتر کاظمی بود. چند تن از مسئولان دفتر رسانه‌ای نخست‌وزیر هم اخراج شده‌اند. سیاستمدارانی که با «نشنال» صحبت کردند، می‌گویند پیش‌بینی می‌شود که چهره‌های نزدیک به «چارچوب هماهنگی» به جای آن‌ها گمارده شوند، و نیز سمت‌های مهمی مثل معاونت‌ها و مدیر کل‌های وزارتخانه‌ها نیز به این افراد برسد. 

همچنین، نخست‌وزیر جدید ظاهرا علاقه‌ای به برگزاری انتخابات زودهنگام ندارد. او در سخنان خود گفت که مجلس عراق باید خودش را منحل کند تا شاهد چنین انتخاباتی باشیم. 

در این شرایط، حرف دل بسیاری از معترضان را شاید موسی جواد، نویسنده سیاسی، می‌زند. او در توییتی نوشت:‌ «عراق به روزهای پیش از اکتبر بازگشته است. از تاریکی به تاریکی.»