وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران با انتشار متنی در وبسایت رسمی این وزارتخانه از احضار سفیر جمهوری آذربایجان در تهران خبر داد. در بخشی از این متن، که روز پنجشنبه ۱۹ آبان ۱۴۰۱ منتشر شد، علت احضار سفیر جمهوری آذربایجان «تبلیغات ضد ایرانی و سیاه‌نمایی رسانه‌ها و مقامات» دولت این کشور «علیه جمهوری اسلامی» عنوان شده است.

وبسایت رسمی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران همچنین از قول مدیرکلِ بخش اوراسیای این وزارتخانه چنین نوشت: «انتظار داریم هرچه سریع‌تر به این روند پایان داده شده و اقدامات لازم برای جلوگیری از تکرار آن به‌عمل آید.»

براساس اطلاعات منتشر شده از این دیدار، سفیر جمهوری آذربایجان در تهران نیز از «وضعیت ایجاد شده» میان دولت متبوعش با حکومت ایران ابراز تاسف کرد و به مقامات وزارت خارجه وعده داد تا «مراتب اعتراض جمهوری اسلامی ایران را سریعا به باکو» منعکس کند.

همزمان با برگزاری رزمایش ۳ روزه نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مرزهای مشترک ایران با جمهوری آذربایجان و ارمنستان، روابط میان این کشور و جمهوری اسلامی ایران به‌شکل چشمگیری دست‌خوش التهاب شد.

رسانه‌های نزدیک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، از جمله خبرگزاری‌های فارس و تسنیم، در همان زمان نوشتند علت برگزاری این رزمایش سه‌روزه، که در هفته پایانی مهرماه ۱۴۰۱ انجام شد، نگرانی مقام‌های جمهوری اسلامی از احتمال به‌وجود آمدن «تغییرات اساسی» در مرزهای میان سه کشور پس از پایان دومین جنگ میان آذربایجان و ارمنستان در منطقه قره‌باغ بود.

برگزاری این رزمایش سه روزه موجب شد الهام علی‌اف، رئیس جمهوری آذربایجان، نسبت به آن واکنش نشان دهد. او در سخنان روز سه‌شنبه خود با اشاره به رزمایش سپاه پاسداران گفت: «برگزاری رزمایش‌ها در مرز جمهوری آذربایجان موجب ترس باکو نخواهد شد.»؛ اظهاراتی که اندکی بعد با پاسخ ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران، مواجه شد.

کنعانی در این سخنان، ضمن اعلام آمادگی جمهوری اسلامی به‌منظور مشارکت در فرایند حل‌وفصل مشکلات میان باکو و ایروان، گفت برگزاری رزمایش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مرزهای مشترک ایران با آذربایجان و ارمنستان «یک اقدام معمولی و برنامه‌ریزی شده است» و مدعی شد که مقام‌های جمهوری آذربایجان و ارمنستان پیش از برگزاری این رزمایش، از وقوع آن مطلع بودند.

پیش از این، و در جریان دومین جنگ قره‌باغ، جمهوری آذربایجان جمهوری اسلامی ایران را به حمایت از ارمنستان متهم کرد. به‌عنوان مثال علی‌اف در اردیبهشت سال جاری مقام‌های جمهوری اسلامی را متهم کرد که حریم هوایی خود را به روی روسیه بازگذاشته‌اند تا این کشور بتواند از این طریق به ارمنستان سلاح برساند.

از سوی دیگر مقام‌های جمهوری اسلامی معتقدند جمهوری آذربایجان با تحریک و حمایت آمریکا و اسرائیل در پی تسلط بر این منطقه است تا ارتباط تجاری ایران با جهان را مسدود کند.

در این میان، آن‌طور که برخی رسانه‌ها گزارش کرده‌اند، ناظران اتحادیه اروپا تا کمتر از دو هفته دیگر در مرز ارمنستان و جمهوری آذربایجان مستقر خواهند شد تا بحران در این منطقه را تحت کنترل درآورند. استقرار این ناظران تحولی مهم در روند عادی سازی روابط ارمنستان و جمهوری آذربایجان اعلام شده، اما ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم جمهوری اسلامی، به طور تلویحی با این حضور اروپایی‌ها مخالفت کرده است.