انرژی هسته‌ای نقش مهمی در روند گذار کشورها به انرژی پاک ایفا می‌کند. در این بین، در منطقه خاورمیانه با توجه به تداوم برنامه هسته‌ای ایران، می‌توان شاهد تسریع  روند گسترش برنامه هسته‌ای  سایر کشورها نیز بود. 

اکثر کشورها درراستای پروژه گذار انرژی، درصدد افزایش نقش انرژی هسته‌ای در امنیت انرژی خویش‌اند و طبیعی است که در آینده باتوجه به شرایط منطقه‌ای، نقش و ماهیت انرژی هسته‌ای می‌تواند در کشورهای مختلف  تغییر پیدا کند. عربستان سعودی به‌عنوان یکی‌از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت جهان، در سال‌های اخیر و به‌دنبال افزایش قیمت نفت، توجه خاصی به پروسه گذار انرژی و به‌خصوص انرژی هسته‌ای داشته است. 

افزایش قیمت نفت باعث تسریع روند فرایند گذار انرژی در کشورهای عرب منطقه شده است. در اجلاس زیست‌محیطی شرم‌الشیخ در مصر، عربستان سعودی در کنار سایر کشورهای عرب منطقه، برنامه‌های بلندمدت خوبش را برای کاهش میزان انتشار گاز دی‌اکسیدکربن در افق بلندمدت اعلام کرد، درحالی‌که جمهوری اسلامی که این روزها مشغول سرکوب مردم معترض است، بدون داشتن برنامه مدون برای مقابله با تاثیر تغییرات اقلیمی در اجلاس زیست‌محیطی کاپ ۲۷ در مصر حضور پیدا کرده بود.

نقش مهم عربستان سعودی در امنیت انرژی شرق آسیا

ریاض نقش مهمی در امنیت انرژی شرق آسیا ایفا می‌کند و در سال‌های اخیر در زیر ساخت انرژی کره جنوبی و چین سرمایه‌گذاری کرده است. سفرهای متعدد مقام‌های کره جنوبی، ژاپن و چین به ریاض و بالعکس نیز در این راستا بوده است. دیپلماسی انرژی نقش مهمی در سیاست خارجی ریاض در روابط این کشور با شرق آسیا ایفا می‌کند. 

شاهزاده محمد بن‌سلمان پس از گذشت سه‌سال، روز چهارشنبه، ۱۶ نوامبر، برای دیدار رسمی از کره جنوبی، راهی سئول شد. طبیعی است که گسترش همکاری دو کشور در زمینه امنیت انرژی یکی از محورهای اصلی گفت‌وگوهای ولیعهد سعودی با مقامات کره جنوبی در جریان این سفر باشد. شاهزاده محمد بن‌سلمان درحالی راهی سئول شد که عربستان سعودی در راستای  تحقق سند راهبردی چشم‌انداز توسعه ۲۰۳۰ به‌دنبال جذب منابع مالی و تکنولوژی شرکت‌های خارجی است. شهر هوشمند نئوم یکی از پروژه‌هایی است که شرکت‌های کره جنوبی مایل‌به سرمایه‌گذاری در آن‌اند. 

باید درنظر داشت که عربستان سعودی به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت، درنظر دارد به بزرگ‌ترین صادرکننده هیدروژن سبز جهان نیز تبدیل شود و در حال حاضر، کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های کره‌ای، با سرمایه‌گذاری ۶.۵میلیارد دلاری در پروژه تولید هیدروژن سبز عربستان سعودی مشغول فعالیت است؛ شرکت سامسونگ کره جنوبی یکی از شرکت‌های فعال در پروژه هیدروژن عربستان سعودی است.

امارات متحده عربی نیز یکی از کشورهای پیشرو در امر فرایند گذار انرژی در خاورمیانه است. این کشور هم بر روی انرژی‌های تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری کرده است؛ هم درصدد افزایش ظرفیت تولید نفت است و هم فاز اول نیروگاه هسته‌ای براکه امارات در سال ۲۰۲۰ به بهره‌برداری رسید و از بقیه فازها نیز به‌تدریج بهره‌برداری خواهد شد. 

یک هفته پیش از سفر شاهزاده محمد بن‌سلمان به کره جنوبی، وزارت تجارت آن کشور، اعلام کرد کره جنوبی درحال تقویت همکاری با عربستان سعودی، به‌عنوان شریک بالقوه در توسعه صنایع کلیدی کشور، ازجمله ساخت‌وساز، کشتی سازی و مهندسی دریایی، است و زمینه‌های همکاری مشترک دو کشور شامل زیرساخت‌های دیجیتال و هوشمند، حقوق مالکیت معنوی، فرهنگ، انرژی هیدروژن، برنامه‌ریزی شهر هوشمند، مراقبت‌های بهداشتی، امور کشاورزی و صنعت شیلات نیز خواهد بود. دو کشور سرمایه‌گذاری‌های مشترک خود را در مناطقی افزایش خواهند داد که بازیگران کوچک و متوسط ​​در کره جنوبی، به‌عنوان یکی‌از منابع  فناوری زیستی و تولیدی آسیا، و عربستان سعودی، به‌عنوان کشوری سرشار از  از منابع، هر دو، می‌توانند درعین‌حال، رشد کنند.

نقش مهم کره جنوبی در برنامه هسته‌ای عربستان سعودی

در ماه ژوئیه گذشته، موسسه ایمنی انرژی هسته‌ای کره جنوبی قراردادی به ارزش ۲.۳۲ میلیون دلار با کمیسیون تنظیم مقررات هسته‌ای و رادیولوژی عربستان سعودی به‌منظور ارائه پشتیبانی نظارتی برای راکتور تحقیقاتی ۳۰کیلوواتی طراحی اینوپ آرژانتین که از نوامبر ۲۰۱۸ در دست ساخت است، امضا کرد. این موسسه در زمینه دستورالعمل‌های صدور مجوز و توسعه رویه‌های نظارتی برای اجرای آزمایشی و مرحله عملیاتی راکتور، کمک خواهد کرد. انتظار می‌رود این قرارداد منجربه همکاری‌های دوجانبه بیشتر شود.

عربستان سعودی درحال برنامه‌ریزی برای راه‌اندازی پروژه ساخت نیروگاه هسته‌ای است و دعوتنامه‌های مناقصه را در ماه مه به کره جنوبی، فرانسه، چین و روسیه ارسال کرده است. با این حال، یک مانع احتمالی برای همکاری بیشتر این است که عربستان سعودی هرچند عضو معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای به‌شمار می‌آید، پروتکل الحاقی را به‌عنوان بخشی از ترتیبات پادمان خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امضا نکرده است.

افزایش حجم تجارت در کوتاه‌مدت

شبکه تلویزیونی الشرق عربستان سعودی روز پنجشنبه، ۱۷ نوامبر، به‌نقل از وزیر سرمایه‌گذاری این کشور، اعلام کرد که عربستان سعودی قراردادهای سرمایه‌گذاری به ارزش ۳۰میلیارد دلار با شرکت‌های کره جنوبی امضا کرده است. 

شرکت‌های مهم کره جنوبی، ازجمله سامسونگ، سی‌اندتی و پسکو هلدینگ، نیز با انتشار بیانیه‌ای از امضای قراردادهای متعدد به ارزش بیش‌از ۲۰میلیارد دلار، با همتایان سعودی در زمینه‌هایی مانند همکاری انرژی، راه‌آهن، مواد شیمیایی و داروسازی خبر دادند. شرکت‌های کره‌ای نقش مهمی در زیرساختار ارتباطی شهر هوشمند نئوم، به‌ویژه در بخش راه‌آهن، ایفا خواهند کرد. اما مسئله مهم‌تر، تمایل کره جنوبی به تداوم مشارکت با شرکت‌های دولتی و خصوصی عربستان سعودی در روند گذار انرژی و به‌ویژه بخش هیدروژن سبز عربستان سعودی است. با توجه به پتانسیل موجود و اراده دو کشور، می‌توان انتظار داشت که در میان‌مدت، حجم تجارت کره جنوبی و عربستان سعودی به ۴۰میلیارد دلار نیز برسد.

شرکت کپکو کره جنوبی درنظر دارد در یکی از پروژه‌های تولید هیدروژن عربستان سعودی سرمایه‌گذاری کند. ظرفیت تولید  این کارخانه سالانه ۱.۲ میلیون تن هیدروژن سبز و آمونیاک خواهد بود. به‌گزارش خبرگزاری یونهاپ کره جنوبی، قرار است این کارخانه طی سال‌های ۲۰۲۹-۲۰۲۵ ساخته شود و به‌مدت ۲۰ سال هیدروژن سبز و آمونیاک تولید کند. 

با توجه به برنامه میان‌مدت عربستان سعودی برای تولید برق از انرژی هسته‌ای و روابط خوب و گسترده با کره جنوبی و چین، می‌توان انتظار داشت در دهه آینده نقش کره جنوبی و چین در برنامه هسته‌ای این کشور و در کل روند گذار انرژی عربستان سعودی افزایش پیدا کند. 

ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که آرامکو‌ با هدف تضمین سهم خود در بازار انرژی کره جنوبی، اقدام‌به سرمایه‌گذاری عظیم در یک پروژه پالایشگاهی در آن کشور کرده است؛ درعوض، ایران هم هر از چندگاهی، از آزادشدن پول‌های مسدودشده خود در کره جنوبی خبر می‌دهد. فرق اساسی است بین دیپلماسی انرژی دو‌ کشور؛ جمهوری اسلامی مشغول سرکوب مردم خویش و از دست‌دادن فرصت‌ها و عربستان سعودی درصدد افزایش نقش خویش در امنیت انرژی شرق آسیا و محقق‌کردن برنامه بلندمدت خود برای کاهش تاثیر تغییرات اقلیمی و تحقق روند گذار انرژی است.