یکی از مشکلات متعدد صنعت انرژی ایران به‌ویژه در میدان‌های نفت و گاز ادامه مشعل‌سوزی است و جمهوری اسلامی پس از چهار دهه هنوز هم نتوانسته است این مشکل را حل‌وفصل کند.
مصرف گاز طبیعی ایران در سال ۲۰۲۱ بیش از ۲۴۱ میلیارد مترمکعب بود. بر اساس گزارش بانک مرکزی، میزان صادرات گاز طبیعی در سال ۱۳۹۹ و سال ۱۴۰۰ حدود ۱۷ میلیارد مترمکعب و طی سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۰ بالغ بر ۱۲۴ میلیارد مترمکعب بوده است. علی‌رغم ادعای دولت‌های حسن روحانی و ابراهیم رئیسی، آمار موجود نشان می‌دهد که در سال‌های گذشته مشعل‌سوزی افزایش داشته؛ به طوری که میزان فلرینگ گاز (مشعل‌سوزی) در سال ۲۰۲۰ نزدیک به ۱۳.۳ میلیارد تن بوده که در سال ۲۰۲۱ به ۱۷.۴ میلیارد تن رسیده است. مقایسه این دو آمار نشان می‌دهد که حجم گازهای سوزاندهشده در میدان‌های نفت و گاز ایران ۳۲ درصد افزایش یافته است. این حجم گاز سوزاندهشده معادل ۳۰ درصد گاز مصرفی ترکیه در سال ۲۰۲۱ است.
در مورد نقش مخرب گاز متان در آلودگی هوا و گرمایش زمین باید گفت که متان یک گاز گلخانه‌ای است که در کوتاه‌مدت، ۸۰ برابر قوی‌تر از گاز دی‌اکسید کربن است و تحقیقات نشان داده که عامل حدود یک‌پنجم میزان گرم شدن هوا گاز متان است.
در سال ۲۰۲۱، رهبران جهان در اجلاس تغییرات اقلیمی گلاسگو متعهد شدند تا سال ۲۰۳۰، انتشار گاز متان ناشی از فعالیت‌های انسانی را حدود ۳۰ درصد کاهش دهند.
در سال ۲۰۲۱ و پیش از اجلاس اقلیمی گلاسگو، سازمان ملل متحد اعلام کرده بود که کاهش میزان انتشار گاز متان در مهار تغییرات اقلیمی در کوتاه‌مدت، نقشی حیاتی دارد. تاثیر گاز متان بر گرمایش جو زمین بیش از دی‌اکسید کربن است ولی این گاز با سرعت بیشتری تجزیه می‌شود. با توجه به سرعت تجزیه گاز متان در جو زمین، کاهش انتشار متان می‌تواند در مهار گرمایش زمین تاثیری سریع‌تر و کارامدتر داشته باشد.
آژانس بین‌المللی انرژی روز سه‌شنبه ۲ اسفند جدیدترین گزارش خود در مورد میزان انتشار گاز متان در سراسر جهان را منتشر کرد. به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، فقدان ثبات اقتصادی، قیمت بالای انرژی و نگرانی از امنیت عرضه که باید به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در سال ۲۰۲۲ منجر می‌شدند، بی‌اثر و بر خلاف تلاش‌های جهانی، میزان انتشار گاز متان در سال ۲۰۲۲ به‌شدت بالا بوده است.
فاتح بیرول، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی، با اشاره به نقش مهم کاهش میزان انتشار گاز متان در محدود کردن دامنه گرمایش زمین در کوتاه‌مدت گفت که برای توجیه انتشار گاز متان هیچ بهانه‌ای پذیرفته نیست.
گزارش سالانه انتشار گاز متان که آژانس بین‌المللی انرژی منتشر کرد، نشان داد ۷۵ درصد گاز متان منتشر‌شده از بخش نفت و گاز را می‌توان با فناوری‌های بسیار ارزان‌تر و در دسترس، کاهش داد. بر اساس این گزارش، بخش انرژی حدود ۴۰ درصد از مجموع میانگین انتشار متان ناشی از فعالیت‌های انسانی را به خود اختصاص می‌دهد. سایر صنایع به خصوص کشاورزی نیز از جمله بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گاز متان‌اند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در این گزارش آمده که در سال گذشته (۲۰۲۲) ۱۳۵ میلیون تن متان از صنایع انرژی وارد اتمسفر شده که سهم ایران بیش از چهار درصد بوده است. تحقیقات متعدد نشان می‌دهد منبع عمده تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای به‌ویژه متان در صنایع بالادستی نفت و گاز مربوط به سوزاندن گازهای همراه (مشعل‌سوزی) است. آمار سال ۲۰۲۰ نشان می‌دهد که کشورهای عراق، سوریه، آمریکا، نیجریه و ایران عامل بیشترین میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای به‌ویژه متان بوده‌اند. .
به گفته علی سلاجقه، رئیس سازمان محیط زیست دولت ابراهیم رئیسی، در بودجه سال ۱۴۰۲ برای کاهش میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان و برای بخش دیگر بیش از سه میلیارد دلار در نظر گرفته شده و قرار است با اختصاص این میزان بودجه ماشین‌های فرسوده، ناوگان حمل‌ونقل و کیفیت سوخت اصلاح شود و ایران باید به سمت‌وسویی برود که انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهد.
بر اساس معاهده زیست محیطی پاریس، قرار بود ایران انتشار گازهای گلخانه‌ای را تا سال ۲۰۳۰ چهار درصد کاهش دهد و اگر تحریم‌ها کاملا حذف شدند، این میزان کاهش گازهای گلخانه‌ای تا ۱۲ درصد ارتقا یابد، ولی هیچ تعهدی داده نشد. به گفته سلاجقه، ایران عضو کنوانسیون تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد است ولی در معاهده پاریس که سال ۲۰۱۵ برگزار شد، هیچ تعهدی را نپذیرفت چرا که این تعهد یک ۵۱ میلیارد دلار و یک ۱۷ میلیارد دلار برای ایران هزینه داشت.
روسیه و عراق به عنوان همسایگان ایران برای کاهش میزان مشعل‌سازی برنامه‌ریزی کرده‌اند. روسیه که در سال‌های گذشته در رتبه اول بیشترین حجم گاز سوزاندهشده قرار داشت، برای کاهش مشعل‌سوزی سرمایه‌گذاری زیادی کرد. عراق به عنوان دومین کشور در میزان مشعل‌سوزی هم که با وجود داشتن منابع عظیم گاز، با مشکل کمبود گاز برای نیروگاه‌های خود روبرو است، طرح‌هایی برای کاهش حجم گاز سوزاندهشده و بازیافت آن تا سال ۲۰۳۰ تهیه کرده است. عراق این هفته قراردادی با شرکت کرسنت پترولیوم امارات برای تولید گاز طبیعی در میدان‌های نفت و گاز در دو استان بصره و دیاله به امضا رساند.
برخی کارشناسان انرژی در ایران بر این باورند که جمع‌آوری گازهای همراه نفت دو فایده مهم دارد؛ اول اینکه از ثروتی که سوخته می‌شود، جلوگیری خواهد شد، دوم مسئله محیط زیست است؛ زمانی که این گازها سوزانده می‌شوند، به دلیل اینکه گاز ترش‌اند، مقدار زیادی گوگرد دارند. این کارشناسان معتقدند که ثروت، دانش فنی، قوانین سخت محیط زیستی اجازه نمی‌دهند شرکت‌ها هر کاری انجام دهند؛ در ضمن، دولت ایران امکان تامین مالی و تامین فناوری و تجهیزات را ندارد؛ به همین دلیل نمی‌تواند در این زمینه اقدام کند؛ اما اگر اقدام‌های کافی انجام می‌شد، وزارت نفت می‌توانست مشکل موجود در ناترازی گاز (کمبود گاز طبیعی) را برطرف کند.
جواد اوجی، وزیر نفت جمهوری اسلامی، با تاکید بر ضرورت جمع‌آوری گازهای مشعل و تولید ارزش‌افزوده از آن اعلام کرد: «باید از سوزاندن این سرمایه‌ها جلوگیری کرد و به آقای رئیسی قول می‌دهیم که در پایان دولت سیزدهم، گازهای مشعل غرب و شرق کارون و حوزه خارک جمع‌آوری شود که راهکار دارد و می‌شود.»
برای کاهش گازهای سوزاندهشده و بهره‌گیری از آن راهکاری متعددی وجود دارد؛ مثلا استفاده از آن‌ها به عنوان خوراک نیروگاهها، فشارافزایی و تزریق به مخزن برای افزایش بهره‌وری و افزایش تولید نفت چاه‌ها. ﻣﺨﺎزن ﻧﻔﺖ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺸﮑﯽ ﮐﻪ قسمت‌های ﻋﻤﺪهای از ﮔﺎزﻫﺎی ﻫﻤﺮاه آن‌ها ﺳﻮزاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد، ﻋﻤﺪﺗﺎ در استان‌های اﯾﻼم، ﺧﻮزﺳﺘﺎن، ﺑﻮﺷﻬﺮ، ﻟﺮﺳﺘﺎن و ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﻗﺮار دارﻧﺪ که با فشارافزایی می‌توان برای تزریق به سایر چاه‌ها از آن‌ها استفاده کرد. در این بین، پیش‌بینی شده است اگر مقدار آلایندههای گاز طبیعی بسیار بالا باشد، عملیات شیرینسازی، تصفیه مقرون‌به‌صرفه آن، و تزریق این نوع گازها در عمق بسیار زیاد زمین و خارج کردنشان از چرخه مطرح می‌شود.
امارات درصدد تولید نفت با میزان کربن کمتر است. روسیه، عراق و سایر کشورها نیز درصددند میزان مشعل‌سوزی و در کل انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهند. با این حال در مناظرات انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ به‌وضوح مشخص شد که گذار انرژی و مبارزه با تغییرات اقلیمی اولویت جمهوری اسلامی نیست. تداوم مشعل‌سوزی و افزایش انتشار متان و سایر گازهای گلخانه‌ای به معنای افزایش آلودگی هوا و بیماری‌های ناشی از آن است.
امارات میزبان اجلاس زیست محیطی کاپ ۲۸ در نوامبر آینده، ایران درصدد تداوم فروش نفت ارزان به چین
جمهوری اسلامی نه می‌تواند میزان انتشار گازهای گلخانه در داخل کشور را کاهش دهد و نه می‌تواند در تلاش جهانی برای کاهش انتشار متان و سایر گازهای گلخانه‌ای نقشی ایفا کند. با توجه به اینکه توسعه و محیط زیست هرگز جزو اولویت‌های جمهوری اسلامی نبوده‌اند، نباید انتظار داشت در سیاست زیست محیطی ایران تغییر اساسی صورت گیرد.
