فوتبال ایران در سال ۱۴۰۱ روزهای پرماجرایی داشت که قطعا مهم‌ترین آن‌ها، حضور در جام جهانی ۲۰۲۲ بود. علاوه بر اولین جام جهانی خاورمیانه، تورنمنت‌های داخلی و خارجی دیگری هم برگزار شد و حاشیه‌ها و جنگ‌های مدیریتی هم مثل همیشه حضور پررنگی در تیتر رسانه‌ها داشت. این گزارش، مهم‌ترین اتفاقات فوتبال ایران در سال گذشته را بررسی کرده است.
اولین قهرمانی تاریخ نساجی در جام حذفی
هفتم اردیبهشت، نساجی با شکست یک بر صفر آلومینیوم اراک، قهرمان جام حذفی شد. این دومین قهرمانی متوالی ساکت الهامی در جام حذفی بعد از قهرمانی فصل ماقبل نساجی با تراکتور بود. البته این مربی به دلیل محرومیت، بازی را از روی سکوها تماشا کرد. هواداران زیادی از مازندران برای تماشای این فینال در ورزشگاه آزادی حاضر شده بودند و نخستین قهرمانی تیم قدیمی و پرطرفدار قائمشهر را جشن گرفتند. نساجی در مرحله نیمه‌نهایی موفق شد استقلال، صدرنشین وقت لیگ برتر، را در ضربات پنالتی حذف کند. به لطف این قهرمانی، نساجی سهمیه پلی‌آف لیگ قهرمانان آسیا را در فصل آینده به دست آورده است.
قهرمانی بدون شکست استقلال
۹ خرداد، جشن قهرمانی استقلال در پایان لیگ بیست و یکم برگزار شد و وریا غفوری، کاپیتان آبی‌ها، در آخرین بازی‌اش با پیراهن این تیم، جام قهرمانی را بالای سر برد. آخرین قهرمانی استقلال به سال ۱۳۹۲ برمی‌گشت که مثل قهرمانی‌های قبلی، با هدایت امیر قلعه‌نویی به دست آمده بود، ولی فرهاد مجیدی توانست این طلسم را بشکند. این مربی جوان با چهارمین قهرمانی تاریخ استقلال در لیگ برتر، نوار پنج قهرمانی متوالی پرسپولیس را قطع کرد. دیگر نکته مهم قهرمانی استقلال، این بود که برای نخستین بار در تاریخ لیگ برتر، بدون شکست به دست آمد؛ رکوردی که تکرارش در آینده بسیار دشوار خواهد بود.
این قهرمانی برای هواداران استقلال با شوک جدایی فرهاد مجیدی همراه شد. او به پیشنهاد اتحاد کلبا در لیگ امارات پاسخ مثبت داد تا نخستین مربی ایرانی سال‌های اخیر در یک کشور خارجی شود. باشگاه برای جانشینی این مربی سراغ گزینه‌های خارجی رفت و در نهایت، ریکاردو سا پینتو برای مسند سرمربی استقلال در لیگ بیست و دوم انتخاب شد. این مربی پرتغالی، یازدهم آبان با برتری یک بر صفر مقابل نساجی، اولین سوپرجام تاریخ را برای استقلال به دست آورد.
عزل جنجالی عزیزی‌خادم
۱۰ خرداد، شهاب‌الدین عزیزی‌خادم با رای اعضای مجمع فدراسیون از ریاست این فدراسیون عزل شد. پیش‌تر، ۲۸ بهمن ۱۴۰۰، اعضای هیات‌رئیسه فدراسیون به عزل موقت او رای داده بودند و رای مجمع به معنی پایان قطعی دوران کوتاه و جنجالی ریاست او بود.
عزیزی‌خادم زمانی به ریاست فدراسیون رسید که تیم ملی در آستانه حذف شدن از مقدماتی جام جهانی بود، ولی با اسکوچیچ توانست جواز حضور در قطر را به دست آورد. اعضای هیات‌رئیسه، دلیل عزل عزیزی خادم را بی‌توجهی به تذکرات آن‌ها و حذف استقلال و پرسپولیس از لیگ قهرمانان اعلام کردند، ولی فشار نهادهای امنیتی در پس پرده نقش پررنگی در این برکناری داشت. پاشنه آشیل عزیزی‌خادم در دوران ریاستش، ارتباط با فردی بود که به جادوگری شهرت دارد؛ هرچند، خودش این موضوع را تایید نکرد و ترجیح می‌داد از نقش «خوبان عالم» در موفقیت تیم ملی صحبت کند.
بازگشت مهدی تاج به ریاست فدراسیون
هشتم شهریور، مهدی تاج دوباره به ریاست فدراسیون فوتبال انتخاب شد. او دی ۱۳۹۸، پس از شکایت مارک ویلموتس و غرامت سنگینی که به فوتبال ایران تحمیل شد، به دلیل یا به بهانه بیماری قلبی از ریاست فدراسیون استعفا کرده بود؛ هرچند، این تصمیم بیشتر به فرار تاکتیکی شباهت داشت. اما دو سال بعد، در قامت مدیری که می‌تواند فوتبال ایران را پیش از جام جهانی قطر سر و سامان دهد، به فدراسیون برگشت.
برگ برنده تاج، توافق دوباره با کارلوس کی‌روش بود. مربی پرتغالی در آن روزها مطمئن‌ترین گزینه برای هدایت تیم ملی در جام جهانی قطر محسوب می‌شد؛ کسی که تجربه حضور در بالاترین سطح را داشت، فوتبال ایران را می‌شناخت و بر خلاف اسکوچیچ، بازیکنان تیم ملی رابطه خوبی با او داشتند. این مربی پرتغالی ۱۶ شهریور برای دومین بار هدایت تیم ملی را رسما بر عهده گرفت.
طلسم صعود در جام جهانی نشکست
هشتم آذر، تیم ملی با شکست یک بر صفر مقابل آمریکا، فرصت صعود به مرحله حذفی جام جهانی را از دست داد. تیم بعد از شکست سنگین ۲-۶ مقابل انگلستان و برد دو بر صفر مقابل ولز، فرصت داشت که با تساوی در این بازی، برای نخستین بار به مرحله یک هشتم نهایی جام جهانی برسد، ولی شاگردان کی‌روش نمایش ضعیفی داشتند تا پرونده این مربی پرتغالی برای همیشه در فوتبال ایران بسته شود.
هم‌گروه شدن تیم با انگلستان و آمریکا برای جمهوری اسلامی ایران حیثیتی بود و رسانه‌های حکومتی مانور تبلیغاتی زیادی روی این مسابقات می‌دادند، ولی شروع اعتراضات سراسری مردم در ایران، بر جنبه ورزشی این تورنمنت سایه انداخت. پیش از شروع بازی با انگلستان، بازیکنان تیم ملی در همراهی با اعتراضات مردم از خواندن سرود امتناع کردند که در رسانه‌های بین‌المللی بازتاب داشت، اما در دو بازی بعدی، تحت فشار مجبور شدند این سرود را بخوانند.
کارلوس کی‌روش هم در نشست‌های خبری با پرسش‌های متعددی درباره رعایت نشدن حقوق بشر در ایران مواجه شد که نتیجه‌اش مشاجره تند این مربی با یک خبرنگار بریتانیایی بود. گروهی از چهره‌های نزدیک به حکومت هم با بودجه عمومی در شمایل «هوادار» به قطر رفته بودند تا اعتراضات روی سکوها کمرنگ شود، ولی این ترفند هم نتوانست صدای مردم را خاموش کند.
بازگشت قلعه‌نویی به تیم ملی
۲۱ اسفند، امیر قلعه‌نویی به جایگاه سرمربی جدید تیم ملی انتخاب شد. تاج برای جانشینی کارلوس کی‌روش اصرار داشت که سرمربی خارجی انتخاب شود، ولی مذاکراتش با فلیکس سانچز اسپانیایی به بن‌بست رسید. تاج خواهان قرارداد یک ساله تا پایان جام ملت‌های آسیا بود، ولی سرمربی سابق قطر قرارداد بلندمدت تا جام جهانی ۲۰۲۶ می‌خواست. رئیس فدراسیون در نهایت چاره‌ای جز انتخاب سرمربی گل‌گهر نداشت. این دومین حضور قلعه‌نویی روی نیمکت تیم ملی است. او در جام ملت‌های آسیا ۲۰۰۷ هم تجربه هدایت تیم ملی را داشت، ولی پس از حذف در یک چهارم نهایی برکنار شد.
قلعه‌نویی ۱۳ مرداد پس از شکست گل‌گهر مقابل استقلال، در اعتراض به داوری این بازی، گفت که «در این ۴۰ سال فقط ظلم بوده و بی‌عدالتی». پس از این اعتراض تند، او با محرومیت سه ماهه و جریمه ۳۰۰ میلیون تومانی مواجه شد. تصمیم فدراسین به انتخاب قلعه‌نویی پس از این مصاحبه جنجالی، بازگشت این مربی به تیم ملی را جنجالی‌تر کرد. نخستین آزمون او در پست جدیدش، دو بازی دوستانه در فروردین ۱۴۰۲ مقابل روسیه و کنیا خواهد بود و باید ثابت کند که حضورش روی این نیمکت به معنی عقب‌گرد فوتبال ایران نیست.
