قیمت بلیت هواپیما در روزهای اخیر به چالشی جدی میان ایرلاین‌ها، ستاد تنظیم بازار و مردم تبدیل شده است. در حالی که به‌صورت رسمی هنوز در‌مورد افزایش قیمت‌ها تصمیم‌گیری نشده است، اما ایرلاین‌ها افزایش نرخ ارز و تورم را بهانه کرده‌‌اند و قیمت بلیت‌ها را گاهی تا بیش از ۱۰۰ برابر افزایش داده‌اند. سازمان هواپیمایی کشوری هم تلویحا موافقت خود را با افزایش نرخ بلیت اعلام کرده است و از سوی دیگر، این کار را ملزم به ابلاغ ستاد تنظیم بازار می‌داند.

دولت افزایش نرخ بلیت هواپیما را تکذیب می‌کند، اما رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی معتقد است نه‌تنها این بلیت‌ها ۱۰۰ درصد گران‌تر شدند، بلکه کمیاب نیز شده‌اند. رحمت‌الله رفیعی در گفت‌وگو با ایسنا گفت: «چه کسی می‌گوید قیمت بلیت هواپیما افزایش پیدا نکرده است؟ بلیت هواپیما در برخی مسیرهای پرتقاضا نه‌تنها تا ۱۰۰ درصد افزایش قیمت پیدا کرده که کمیاب هم شده است.»

او به اجلاس گردشگری اشاره کرد که حاضران همان اجلاس هم با مشکل تهیه بلیت و بلیت‌های گران روبرو بودند. رفیعی در توصیف آنچه در این اجلاس رخ داده است، گفت: «هفته گذشته در اجلاس گردشگری کشورهای عضو اکو در اردبیل، یکی از مسئولان دنبال بلیت رفت‌وبرگشت تهران ـ مشهد بود که به او نزدیک به سه میلیون تومان قیمت دادند، درحالی ‌که نرخ مصوب بلیت یک‌طرفه این مسیر در حال حاضر یک‌میلیون و ۱۹ هزار تومان است. بماند که بلیت هواپیما در مسیرهای پرترددی مثل مشهد، شیراز و کیش پیدا نمی‌شود و کمیاب شده است.»

این در حالی است که برخی ایرلاین‌ها به‌صورت غیرقانونی قیمت بلیت پروازهای خود را در برخی روزها تا ۲.۵ برابر نیز افزایش می‌دهند. پیش از این، نرخ بلیت پروازهای داخلی یک‌بار در تیرماه ۱۴۰۰، به‌صورت رسمی تا ۳۰ درصد افزایش یافته بود. پس از این اتفاق، با دستور ستاد تنظیم بازار قیمت‌ها به میزان ۱۰ درصد کاهش یافت، اما این کاهش رسمی به کاهش قیمت بلیت‌ها منجر نشد و ایرلاین‌ها به دلایل مختلف در برخی روزها افزایش بیش از صددرصدی را به مسافران تحمیل کردند.

رئیس هیئت‌مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران به نقش آژانس‌های هواپیمایی و مسافرتی در گران‌فروشی خارج از مصوبه نیز اشاره کرد. او اعلام کرد که حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد ظرفیت ناوگان هواپیمایی ایران، چارتر شده است. زمانی که ایرلاین‌ها با آژانس‌ها و چارترکننده‌ها قرارداد می‌بندند، ظرف یک ماه چندین بار نرخ‌ها را در قرارداد تغییر و افزایش می‌دهند. ایرلاین‌ها با تهدید وجود مشتری بهتر، آژانس‌ها را به قبول این شرایط مجبور می‌کنند و به همین علت نرخ بلیت روزبه‌روز افزایش پیدا می‌کند. این در حالی است که برخی، آژانس‌ها را تنها عامل گرانی پروازها می‌دانند.

رفیعی با اشاره به این‌که افزایش صد‌درصدی قیمت بلیت هواپیما، هزینه‌ عمومی سفر را تا ۱۰۰ درصد افزایش می‌دهد، گفت: «مگر آقایان نمی‌گویند ۵ درصد عموم مردم مصرف‌کننده هواپیما هستند، چرا ۹۵ درصد مردم باید تاوان این ۵ درصد را بدهند. شرکت‌های هواپیمایی سوخت یارانه‌ای می‌گیرند و پول یک لیتر سوخت آن‌ها از قیمت نیم لیتر آب‌معدنی ارزان‌تر است. سوخت یارانه‌ای ایرلاین‌ها را حذف کنند به شرکت‌های هواپیمایی خارجی (آزادی پنجم) بدهند، ایرلاین‌ها داخلی هم بلیت هواپیمایی داخلی را با این شرایط گران کنند.»

او معتقد است اگر حقوق مردم رعایت شود، عقب‌نشینی قیمت اتفاق می‌افتد، اتفاقی که با انحصار ایرلاین‌ها دور از ذهن به نظر می‌رسد. مالکیت بسیاری از ایرلاین‌ها در دست نهادهای دولتی و حکومتی است و همین باعث می‌شود تا نهادهایی مانند سپاه و وزارت دفاع، با قدرتی که دارند راه را برای ورود دیگر ایرلاین‌ها باز نکنند و از این بازار انحصاری همان‌گونه که می‌خواهند سود ببرند.

شرکت‌های هواپیمایی مدعی شده‌اند که قیمت بلیت هواپیما دو سال است که افزایش نیافته است، اما رفیعی این حرف را تکذیب می‌کند و می‌گوید: «شرکت‌های هواپیمایی که هر بار به بهانه‌ای قیمت‌ها را افزایش می‌دهند؛ سال ۹۹ برای افزایش ۳۰۰ درصدی گام برداشتند که پس از اعتراض و واکنش‌های زیاد، به ۱۰۰ درصد رساندند. اوایل سال ۱۴۰۱ هم که آهنگ دلاری کردن بلیت هواپیما برای خارجی‌ها را زدند و به این بهانه، یک گرانی دیگر اتفاق افتاد. در بهمن‌ماه سال گذشته هم بی‌آنکه مصوبه‌ای صادر شود، ۳۰ درصد افزایش قیمت داشتند، با آن‌که دادستان و دیگر مراجع دستور بازگشت قیمت‌ها را دادند، اما چنین اتفاقی رخ نداد. همین حالا هم پیش از آن‌که ستاد تنظیم بازار اعلام نظر کند، برخی از ایرلاین‌ها در مسیرهای پرتقاضا و در زمان‌های پرسفر، نرخ‌ها را تغییر داده‌اند.»

محمد محمدی‌بخش، رئیس سازمان هواپیمایی کشوری، نیز چندی پیش با بیان اینکه از تیرماه ۱۴۰۰ تاکنون، قریب به مدت ۲۲ ماه هیچ‌گونه افزایش قیمتی صورت نگرفته است، گفت: «انجمن شرکت‌های هواپیمایی درخواست افزایش ۱۰۰ درصدی را مطرح کرده است که مقرر شده در ستاد تنظیم بازار ارائه شود، البته نظر سازمان هواپیمایی کشوری افزایش ۱۰۰ درصدی نیست.» او البته درباره زمان افزایش قیمت بلیت گفته بود که «صنعت به این اصلاح احتیاج دارد و در غیر این‌صورت دچار مشکل جدی می‌شود.»

در صورت افزایش قیمت بلیت‌های هواپیما در ایران، امکان رقابت آن‌ها با ایرلاین‌های خارجی گرفته می‌شود. درنتیجه خریدار درصورتی‌که بلیت پرواز ایرانی را هم‌قیمت خارجی ببیند، به سراغ پرواز داخلی با امکانات کمتر نخواهد رفت. بلیت تهران به استانبول در برخی روزهای سال از بسیاری از پروازهای مهم داخلی ارزان‌تر می‌شود. در روزهایی که برخی پروازها مانند تهران به مشهد و شیراز سه تا پنج میلیون به فروش می‌رسد. ممکن است بلیت سفر به استانبول زیر یک‌میلیون تومان نیز به فروش برسد. همین امر باعث شده است که بسیاری از شهروندان تصمیم بگیرند سفر به استانبول را جایگزین سفرهای داخلی خود کنند.

اما خودداری ایرلاین‌ها از فروش بلیت، اقدامی است که آن‌ها به‌تازگی انجام می‌دهند تا بهانه‌ای برای افزایش قیمت داشته باشند. بهمن‌ماه سال گذشته در حالی که بلیت هواپیما برای سفرهای نوروزی در وب‌سایت شرکت‌های هواپیمایی برای فروش گذاشته شده بود، ناگهان بلیت‌ها کمیاب شد و برای برخی تاریخ‌ها نمی‌شد بلیتی پیدا کرد. ایسنا در گزارشی نوشته بود که این موضوع این شائبه را ایجاد کرده است که ایرلاین‌ها به‌عمد و با هدف فشار به سازمان هواپیمایی و ستاد تنظیم بازار، از فروش بلیت خودداری می‌کنند. هرچند رئیس سازمان هواپیمایی کشوری این اتفاق را تکذیب کرد، ولی بعدها مسئولان و فعالان مختلف این حوزه بارها آن را تایید کردند. درنهایت می‌توان گفت ایرلاین‌ها با افزایش قیمت غیرقانونی نرخ بلیت و کمیاب کردن آن، سازمان هواپیمایی کشور را برای افزایش نرخ بلیت‌ها قانع کرده‌اند.